خمسه (نماد)
خمسه یا حمسه (عربی: خمسة٬ عبری: חמסה) نوعی تعویذ و طلسم به شکل کف دست با پنج انگشت باز شده‌است. در گونه‌ای خمسه٬ یک چشم در مر کز آن است. این نماد در کشورهای خاور میانه و جنوب افریقا بعنوان نمادی مذهبی٬ دیوارآویز و زیورآلات رواج دارد.[۱][۲]
نماد خمسه جزو نمادهای کهن است که سابقۀ آن به قرن‌ها پیش از اسلام بازمی‌گردد و در بخشهایی از عرفان یهودی نیز، به عنوان یک طلسم در برابر چشم زخم مورد استفاده قرار می‌گیرد[۳]، اما رواج این نماد به نام دست یا پنجه فاطمه دختر پیامبر و ابوالفضل عباس موجب شده که گاهی از نمادهای شیعه پنداشته شود.اما این علامت در مسیحیت به عنوان دست مریم و در یهود به عنوان دست موسی شناخته میشود[۴] این نماد نزد مردم شیعه نیز کاربردهای گوناگونی از جمله در مراسم عزاداری ماه محرم دارد[۵] و نیز در باورهای خرافی عوام از جایگاه مهمی برخوردار است.[۶]
نمادشناسی[ویرایش]
کهن‌ترین نماد خمسه در بخش‌های تمدن بین‌النهرین در عراق کنونی پیدا شده‌است.[۷]
عدد پنج در اسلام نماد و نشانی از دست گشاده و بخشش، ستاره پنج پر٬ حواس پنج گانه، پنج ستون دین اسلام، پنج تن (که منظور محمد،علی،فاطمه،حسن،حسین میباشند)، و نیز به پنج مرتبه نمازهای روزانه و دست فاطمه تعبیر میشود.[۸][۲]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ Bernasek et al., 2008, p. 12.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Sonbol, 2005, pp. 355–359.
- ↑ مدخل حمسه. دانشنامه جودائیکا.
- ↑ شمیل، ص۷۸، ۷۹، ۹۲؛ لوئیس، ص۲۶، چاپ دوم د. دین و اخلاق ذیل Charm and amulets muhammadan؛ پنج تن، پنج تن در اعتقادات و ادبیات و فرهنگ عامه
- ↑ ص۵۷، برآبادی - احمد شعیبی. مردم نگاری، مراسم عزاداری ماه محرم در شهرستان بیرجند. ۱۳۸۱.
- ↑ صادق هدایت، (انتظار ظهور پنجه فاطمه روی حلوای نذری). نیرنگستان. ۱۳۲۵.
- ↑ Sonbol, 2005,pp. 355–359.
- ↑ Houtsma, 1993, p. 897.
|
