روابط ارمنستان و ایران
ایران |
ارمنستان |
---|
روابط ایران و ارمنستان به روابط دوجانبه بین دو کشور همسایه ایران و ارمنستان گفته میشود. روابط ایران و ارمنستان بر ارتباط فرهنگی، سیاسی و تاریخی دیرینه دو کشور همسایه و اشتراک معنوی و فکری دو ملت استوار است. پس از اعلام استقلال جمهوری ارمنستان (۲۱ سپتامبر ۱۹۹۱ میلادی)، جمهوری اسلامی ایران از نخستین کشورهای جهان بود که استقلال ارمنستان را به رسمیت شناخت (۲۵ دسامبر ۱۹۹۱ میلادی). دولت ایران و ارمنستان روابط همهجانبه سیاسی، دیپلماسی، فرهنگی و اقتصادی برقرار کردند. غیر از عوامل استراتژیکی و اقتصادی، مناسبات دوستی دو ملت نیز یکی از عوامل مهم در توسعه روابط حسن همجواری کشورهای ایران و ارمنستان به شمار میرود. دورنمای همکاری بیسابقهای مخصوصاً در زمینه فرهنگی، علمی و آموزشی بین دو کشور ایجاد شد.
محتویات
تاریخ[ویرایش]
یکی از اقوامی که از روزگار بسیار دور در جوار ایرانیان زندگی کردهاند و با آنان روابط بسیار نزدیکی داشتهاند ارمنیان اند. این دو قوم کهنسال بیش از ۲۷۰۰ سال در کنار یکدیگر زیسته و با هم ارتباط داشتهاند و بر زبان، فرهنگ و سنن یکدیگر تأثیر گذشتهاند. هیچ قوم و ملتی به اندازه ارمنیان به ایرانیان نزدیک نیست. اولین مآخذی که دربارهٔ روابط ایران و ارمنستان مشاهده شده است سنگنبشته بیستون میباشد. قبل از آن هم، ارمنیان با مادها روابط نزدیکی داشتند و حتی در جنگ با آشوریها و هجوم به شهر نینوا به آنان کمک کردند. کسنوفون مطالبی پیرامون روابط حسنه تیگران یرواندونی پادشاه ارمنستان با کوروش بزرگ ارائه کرده است. در دربار هخامنشیان، ارمنیان از امتیازات جداگانهای برخوردار بودند. آنها در ارتش ایران بعنوان فرمانده خدمت میکردند. حداقل پنجاه سال پیش از آنکه شاه عباس صفوی، ارمنیان را به داخل ایران کوچ دهد، بازرگانان ارمنی از طریق شیراز و بندرعباس با هند داد و ستد داشتند. محقق «هایک عجمیان» در آرامستان ارمنیان شیراز در باباکوهی، سنگ مزارهایی از ارمنیان یافت که تاریخ ۱۵۵۰ میلادی داشتند.
از مهمترین دوره تاریخ ایران و ارمنستان در اوایل سده هفدهم بود. کوچ ارمنیان به داخل ایران و اقامت در محله جلفا (اصفهان) محلی که اولین چاپخانه در خاورمیانه تأسیس شد. این شهر همچنین از مراکز مهم تجارت داخلی و خارجی ایران شد. با در نظر گرفتن نقش سیاسی و اقتصادی ارمنیان از طرف پادشاهان صفوی به آنها برخی امتیازات و حقوق داده شد. ناصرالدینشاه قاجار نقش ارمنیان در زندگی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور را مهم ارزیابی میکرد. شغل ارمنیان ساکن در روستاهای اطراف اصفهان کشاورزی و دامداری و باغداری، و شغل ارمنیان جلفا داد و ستد و تجارت بود.
سرزمین ارمنستان به منزله چهارراهی است که آسیا را به اروپا وصل میکند. از دیرباز بازرگانان ارمنی کالاهای کشورهای آسیایی را به اروپا صادر میکردند و مصنوعات و فراوردهای کشورهای اروپایی را به کشورهای آسیایی میآوردند. بازرگانان ارمنی جلفای اصفهان برای سامان دادن به فعالیتهای بازرگانی خود شرکتهای بازرگانی تشکیل میدادند. شاه عباس برای صدور ابریشم ایران از بازرگانان ارمنی استفاده میکرد. ارمنیان جلفا در کار توسعه تجارت ابریشم نقش بسیار مهمی داشتند.
از بازرگانان ارمنی میتوان به شرکت تجارتی «شاهریمانیان» نام برد که از نخستین سالهای به وجود آمدن جلفای اصفهان فعالیت خود را آغاز کرد. «زاکار شاهریمانیان» (فرزند بازرگان شاهریمانیان که با ونیز داد و ستد داشت) در ۱۶۶۰ میلادی با تنی چند از بازرگانان ارمنی جلفا به مسکو رفت و جواهرات گرانبهایی به تزار الکسیس یکم روسیه هدیه داد و پس از گفتگو اجازه گرفت بازرگانان ارمنی کالاهای خود را از طریق روسیه به اروپا صادر کنند.
دلایل اقتصادی و سیاسی[ویرایش]
سیاست خارجی و اقتصادی ایران و ارمنستان[ویرایش]
اصول سیاست خارجی ارمنستان مبتنی بر برقراری روابط سیاسی متعادل و متعارف با همه کشورهای همسایه است. مسائل و مشکلات وضعیت اقتصادی، حل بحرانهای داخلی و خارجی کشورهای قفقاز جنوبی، فقط به همکاری و اتحاد نیروهای این کشورها امکانپذیر است. کشور ایران نسبت به کشورهای قفقاز جنوبی مواضع متعادل و بی طرفی نشان میدهد. تهران تلاش کرده تا در سیاست گذاریهای خود، سیاست متوازن سازی و خط و مشی حل و فصل اختلافات کشورهای همجوار را دنبال کند که موضوع قرهباغ از جمله آنها است. بر این اساس تحکیم مناسبات ایران و ارمنستان علاوه بر این که در چهارچوب هماوردی قدرتهای بینالمللی و منطقهای در قفقاز جنوبی قابل ارزیابی است، مسبوق به سوابق تاریخی، فرهنگی و منافع دوجانبه اقتصادی نیز میباشد. به همین سبب همکاریهای ایران و ارمنستان، نه تنها رشتههای تقویت دوستی بین دو ملت را مستحکمتر میسازد، بلکه توسعه همکاریهای دوجانبه به برقراری صلح و امنیت منطقه نیز یاری خواهد رساند.
در سال ۲۰۰۵ میلادی ارزش تجارت ارمنستان با ایران برابر با ۱۰۵ میلیون دلار بود و در سال ۲۰۰۶ میلادی ارزش تجارت دوجانبه به ۲۰۰ میلیون دلار رسید. بر این اساس سران دو کشور در نظر دارند با از میان برداشتن موانع تجارت دوجانبه، حجم تجارت را به ۱ میلیارد دلار در هر سال برسانند.
مطابق با آمار ارائه شده، مبادلات تجاری ایران و ارمنستان طی سهماهه اول سال ۲۰۱۰ میلادی با رشد ۹۸ درصدی به ۴۵ میلیون دلار رسید و ایران هفتمین شریک تجاری این کشور شناخته شد.
علاوه بر این تاکنون پیشرفتهای مناسبی در راستای اجرای توافقهای فیمابین حاصل شده است که از جمله میتوان به احداث خط لوله انتقال گاز ایران به ارمنستان و احداث دو خط انتقال برق و احداث نیروگاه بادی از سوی ایران در ارمنستان، افزایش مبادلات مرزی، عضویت ارمنستان در کریدور شمال جنوب و بهرهبرداری متقابل از سرزمینهای یکدیگر برای ترانزیت کالا اشاره کرد. همچنین توسعه همکاری در زمینههای کشاورزی، شیلات، دامپروری، بانکی و سرمایهگذاری، ارتباطات و مخابرات، فیبر نوری و رومینگ تلفن همراه، توسعه همکاری فرهنگی، علمی و آموزش، از دیگر توافقات طرفین است که پیشرفتهای خوبی داشته است.
در سفر مجید نامجو وزیر نیروی ایران در ۲۲ مهر ۱۳۸۹ خورشیدی به ارمنستان نیز دو پروژه مهم انرژی شامل سومین خط ولتاژ و نیروگاه برق آبی بر روی رود ارس افتتاح شد. نیروگاه برق آبی بر روی رود ارس پروژه مشترک بین ایران و ارمنستان است که به صورت قرارداد ساخت، بهرهبرداری و واگذاری توسط فرآب و سپاسد در مدت ۵ سال ساخته میشود و پس از آن نیز ۱۵ تا ۱۸ سال در اجاره ایران خواهد بود. به طور کلی، ایران در زمینه صادرات گاز و برخی کالاهای صنعتی و غذایی و حتی ساخت نیرو گاه و خطوط ریلی با ارمنستان همکاری دارد.
نقش جامعه ارمنی ایران[ویرایش]
۱۸ آبان ماه سال روز اعزام هشتمین گروه از صنعتگران ارمنی به جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹ خورشیدی است. در پی فراخوانی دستگاههای نظامی و تدارکاتی جبهههای جنگی مبنی بر یاری رسانی به رزمندگان در جبههها و پشت جبههها و اعلام نیاز از سوی نهادهای ذیربط گروه زیادی از صنعتگران ارمنی آمادگی خود را جهت شرکت در این امر مهم اعلام داشتند. متعاقب آن جهت سازماندهی اعزام و ساماندهی گروههای داوطلب از سوی شورای خلیفه گری ارامنه تهران مرکزی به عنوان «ستاد پشتیبانی جبهههای جنگ تحمیلی» ایجاد و اقدام به ثبت نام و اعزام داوطلبان کرد. ستاد مزکور پس از صدور چندین اعلامیه و اعلام تخصصهای مورد نیاز صدها نفر از متخصصین فنی ارمنی را جهت پشتیبانی رزمندگان به جبهههای مورد نیاز گسیل داشت. این عده که عمدتاً تکنیسینهای ماشین آلات سنگین و سبک نظامی تدارکاتی و برق و مخابرات سردخانه سازی و غیره بودند و در طول انجام خدمات کلیه ماشین آلات اسقاطی یا نیازمند تعمیر اساسی را که الزاماً باید به شهرها و تعمیرگاههای مجهز منتقل میشدند در همان منطقه تعمیر و در اختیار رزمندگان قرار میدادند.
ارمنیهای ایران بعد از جنگ به عنوان اهرم قدرت ماشین سازی، عمده فعالیت خود را حول محور صنایع فلزی و سنگین متمرکز کردهاند به طوریکه که هم اکنون یک هزار و ۵۰۰ واحد مجاز صنعتی تولیدی در اختیار ارمنیهای صنعتگر قرار دارد. «انجمن ارمنیان صنعتگر» وابسته به شورای خلیفه گری ارامنه تهران دو یا چهار سال یک بار نمایشگاهی با یاری صاحبان حرفه و اندیشه در حوزه تخصصی خود برپا مینمایند.
موضع گیریهای فرهنگی و ایدئولوژی ملی[ویرایش]
ایدئولوژی نظام جمهوری اسلامی ایران براساس ایدئولوژی دینی، حکومتی و ارزشهای ملی و فرهنگی و منافع - امنیت ملی است. زیربنای ایدئولوژی جمهوری ارمنستان، ویژگیها و خصوصیات ملی از جمله همبستگی دولت و ملت در ارتباط با تمدن و فرهنگ است. اساس ایدئولوژی ملی ارمنستان فرهنگ و تمدن ارمنی محسوب شده و بدین وسیله اتحاد مردم و حکومت ایجاد میشود. ملت ارمنی در جهت رشد و پیشرفت اقتصادی و فرهنگی، ایجاد سیستم دموکراتیک، استقرار صلح و ثبات، اولویت ارزشهای معنوی، جلوگیری از درگیریها و حفظ تمامیت ارضی کوشش مینماید.
منافع و امنیت ملی در سیاستهای خارجی در هر دو کشور متجلی میشود و این سیاستها در راستای حفظ و توسعه ارزشهای ملی به کار میرود. ارزشهای ملی هر جامعه هم در قالب ایدئولوژی ملی آن کشور تدوین و چهارچوب بندی میشود، که مصداق آن را میتوان در دو کشور ایران و ارمنستان مشاهده نمود.
نقش رسانه[ویرایش]
مردم ایران و ارمنستان، مطبوعات را در راه پیشرفت و گسترش فرهنگ سوق دادهاند و رسانههای ارتباط جمعی قدمهای متعددی در زمینه روشن کردن مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی در بر داشتهاند. دو کشور از دیرباز در مورد گسترش همکاری در این عرصه اعلام آمادگی کردهاند. برای مردم این کشورها، در آگاهی اجتماعی، وسائل ارتباط جمعی نقشی اساسی را ایفا میکنند. دست اندرکاران خبرگزاریهای جمهوری ارمنستان جهت گیری مثبتی نسبت به ایران دارند و همیشه موضوعات کشور همسایه را به طور موثق تحلیل و بررسی میکنند. آنها اطمینان دارند که گسترش همکاری در زمینه وسائل ارتباط جمعی به نفع هر دو کشور است.
طبق قرار داد سال ۲۰۰۲ میلادی که بین رئیس خبرگزاری آرمن پرس و سفارتخانه جمهوری اسلامی ایران به امضاء رسید، رادیوی ملی ارمنستان بخشهای خبری را به زبان فارسی پخش میکند.
در حال حاضر در ایران برنامههای برون مرزی و داخلی به زبان ارمنی به مدت دو ساعت در هر روز پخش میشود.
تبادلات و تعاملات فرهنگی[ویرایش]
از آغاز برقراری روابط دیپلماتیک بین دو کشور ایران و ارمنستان، به دلیل سابقه تاریخی و روابط دیرین و همچنین اشتراکات فرهنگی، ادبی، هنری و مانند آن، این ارتباط همواره از روند صعودی برخوردار بوده است. این روابط از نظر تاریخی یکی از قدیمیترین و طولانیترین روابط میان ملتها است.
رئوس فعالیتهای فرهنگی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان از سال ۱۹۹۱ میلادی تاکنون:[۱]
- بررسی، پیگیری، تنظیم، امضا و اجرای توافق نامههای فرهنگی
- اعزام متقابل هیئتهای علمی فرهنگی و هنری
- توسعه و گسترش زبان فارسی و زبان ارمنی در هر دو کشور
- همکاریهای علمی و دانشگاهی
- شناسایی کانونهای علمی و فرهنگی
- برگزاری هفتههای فرهنگی و برگزاری مراسم مختلف جهت معرفی فرهنگ و هنر دو کشور در ایران و ارمنستان
- انجام تحقیقات ایرانشناسی در مراکز دانشگاهی ارمنستان
- تأسیس باشگاه فرهنگی ایران - ارمنستان (مهر)
- ترجمه و چاپ آثار علمی و فرهنگی
- چاپ و انتشار نشریات ادواری (مهر و پارسیان)
- برگزاری سمینارهای دانشگاهی
- همکاریهای جهانگردی
- ایجاد و تجهیز کتابخانه در دانشگاههای دو کشور و در مسجد کبود (ایروان)
- همکاریهای رسانهای و تولید برنامههای تلویزیونی
- همکاریهای ورزشی
نقش فرهنگ[ویرایش]
دو قوم کهنسال ایرانی و ارمنی را عوامل مشترک فراوانی، مانند:نژاد و فرهنگ به یکدیگر پیوند میدهد. این دو قوم به سبب چند هزار سال زندگی در جوار هم، در بعضی از زمینههای اساسی فرهنگ مانند زبان و رفتار و آداب و رسوم با هم مشترکاتی پیدا کردهاند. مشابهتهای بسیاری میان برخی از اعیاد و جشنهای ایرانیان و ارمنیان (جشن نوسال یا ناواسارد، جشن درندز، جشن وارداوار، جشن باریگندان) دیده میشود.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «ارمنستان»، کتاب سبز وزارت امور خارجه (تهران: وزارت امور خارجه، ۱۳۸۸)، صفحه:۱۷۱
- تارنمای سفارت جمهوری اسلامی ایران - ایروان
- تارنمای رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران - ایروان
- کتاب تعاملات و تشابهات فرهنگی بین ایران و ارمنستان از دیرباز تاکنون، نویسنده:دکتر لینا ملکمیان، ناشر:انتشارات نائیری-تهران، تابستان ۱۳۸۹، شابک:۵–۱۱–۵۳۰۷–۶۰۰–۹۷۸
- کتاب ارمنیان ایران، نویسنده:آندرانیک هویان،انتشارات:مرکز بینالمللی گفتگوی تمدنها با همکاری انتشارات هرمس، تاریخ:۱۳۸۰، شابک:۲–۰۰۷–۳۶۳–۹۶۴
- ارمنستان و ایران همسایگان و دوستان دیرین، نویسنده:واهان بایبوردیان، مترجم:سارو بابومیان، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۱۱ و ۱۲ - سال بهار و تابستان ۱۳۷۹
- تعاملات تاریخی و فرهنگی ایران و ارمنستان از عصر کهن تاکنون، نویسنده: دکتر مهران شیراوند، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۵۸ - سال پانزدهم - زمستان ۱۳۹۰
- کارکرد ابریشم و نقش بازرگانان ارمنی در اقتصاد و سیاست صفویان (از دورۀ شاه عباس یکم تا پایان حکومت صفویان)
- «ارمنستان»، کتاب سبز وزارت امور خارجه (تهران: وزارت امور خارجه، ۱۳۸۸)، صفحه:۱۷۱
- هراند پاسدرماجیان. تاریخ ارمنستان. تهران: انتشارات زرین، ۱۳۷۷. ISBN 964-407-013-5.
- ایدئولوژی رژیم انقلابی مطالعه موردی جمهوری اسلامی ایران
- تأثیر ایدئولوژی برسیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
- Looking at Armenian-Iranian Relations Through a Russian Lens
- By Robert Krikorian, Joseph Masih Armenia: At the Crossroads
- Bilateral Relations Iran Islamic Republic of General information
- Religion, Nation and Democracy in the South Caucasus edited by Alexander Agadjanian, Ansgar Jödicke, Evert van der Zweerde
- European Strategic Intelligence and Security Center,the Armenia–Iran relations
پیوند به بیرون[ویرایش]
- نماینده ارمنیان در مجلس: حضور اقلیتهای دینی در بدنه دولت را باید امری دست یافتنی دانست
- دیدار دکتر کارن خانلری با صنعتگران و اعضا کانون فرهنگی جامعه صنعتگران ارمنی
- منطقه آزاد ارس؛ ظرفیتی ناب برای توسعه روابط ایران و ارمنستان،نویسنده:صادق پور صادق
- مطالعة تاریخی روابط فرهنگی ایران و ارمنستان از دیدگاه ترجمه،نویسندگان: سارینه غریبیان،احمد صدیقی،آندرانیک سیمونیان
- در نشست پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان ایران و ارمنستان مطرح شد:دیپلماسی ایران در منطقه دیپلماسی فرهنگی است
- ارمنیها در کنار بسیجیها چه میکردند؟
|