لاتین‌نویسی
لاتین‌نویسی یا لاتین‌سازی (به انگلیسی: latinization) و یا رومن‌نویسی/رومن‌سازی (به انگلیسی: Romanization) در زبان‌شناسی به معنای تبدیل نوشتار از یک خط به خط لاتین است. لاتین‌نویسی شامل نویسه‌گردانی، برای نمایش متن، ترانویسی، یا گفتار یا هردوی آنهاست. خطِ لاتین امروزه در جهان نقشِ یک خطِ دوم را بازی می‌کند. به طوریکه در تابلوهایِ شهرها و خیابان‌ها و یا نشانی‌هایِ اینترنتی در همهٔ کشورها وجود دارد. از سویِ دیگر تجربه نشان داده، که تلاش برایِ آموزشِ خواندن و نوشتن به میلیون‌ها تن از کودکان و نوجوانانِ ایرانی‌تبار در خارج از کشور به دلیلِ عدمِ تماسِ روزمره با خطِ فارسی، اغلب ناکارآمد از آب در می‌آید. به نظر می‌رسد که چاره‌ای برایِ برون‌رفت از این دشواری پیدا شده باشد، و آن به‌کارگیریِ خطِ لاتین در کنار و یا به جای خطِ فارسی است.
کشورهای غربی برای استانداردسازی تلفظ متون کشورهای غیرلاتین‌زبان استاندارهای بسیاری تدوین کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به لاتین‌نویسی الا-ال‌سی، DIN 31635، الفبای آوانگاری بین‌المللی اشاره کرد.
محتویات
لاتین‌نویسی عربی/ پارسی[ویرایش]
تا مدت‌ها استاندارد رسمی برایِ آوانگاری فارسی به خطِ لاتین نبود. درسال ۱۳۸۲ نظام آوانگاری کلی نام‌های جغرافیایی ایران ارائه شد و پس از آن برای تصویب به گروه متخصصان نام‌های جغرافیایی سازمان ملل ارسال شد و سرانجام در نهم اوت ۲۰۱۲ در دهمین کنفرانس بین‌المللی استانداردسازی نام‌های جغرافیایی، به‌عنوان یکی از شیوه‌های لاتین‌نویسی مورد قبول سازمان ملل، به‌تصویب رسید. پس از آن در سال ۱۳۹۱ شمسی، این استاندارد با عنوانِ "شیوه‌نامه آوانگاریِ کلیِ نام‌های جغرافیاییِ ایران" به همهٔ وزارتخانه‌ها و نهادهایِ دولتی برایِ اجرا ابلاغ شد.[۱] البته پیشتر در دهه ۵۰ الگویی نزدیک به این شیوه نامه، نخستین بار توسط دکتر محمد معین در واژه نامه فرهنگ معین برای نمایش بهتر تلفظ‌ها بکار برده شده بود. از ویژگی‌هایِ این شیوه‌نامه، بکاربردن نویسهُ/x/ برای آوای /خ/ و نویسهُ /q/ برای آوای /ق/ است. همچنین ابداع نویسه هایِ /ā/ё/ğ/š/ž/ نیز نوآورانه است. در این روش، دوگانگی و ابهام از بین رفته است. چون برای هر آوا تنها یک نویسه وجود دارد.
الفبای تاجیکی لاتین[ویرایش]
زبان تاجیک یا تاجیک فارسی یکی از گونه‌های زبان فارسی است. این زبان در جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان در سال‌های بین ۱۹۲۶ تا اواخر دههٔ ۱۹۳۰ میلادی به‌صورت استاندارد با استفاده از نسخه‌ای مخصوص از خط لاتین نوشته می‌شده است.
لاتین نویسی ژاپنی[ویرایش]
روماجی (به ژاپنی: ローマ字) در زبان ژاپنی به الفبای لاتین و لاتین‌نویسی واژه‌ها گفته می‌شود. در زبان‌های دیگر گاه به اشتباه لاتین‌نویسی ژاپنی را رومانجی می‌خوانند. روش‌های مختلفی برای لاتین‌نویسی در زبان ژاپنی وجود دارد که سه متد اصلی آن عبارت است از لاتین‌نویسی هپبورن (ヘボン式ローマ字)، لاتین‌نویسی کونریی-شیکی (訓令式ローマ字) و لاتین‌نویسی نیهون-شیکی (日本式ローマ字). سبک‌های مبتنی بر لاتین‌نویسی هپبورن بیش از روش‌های دیگر برای نگارش روماجی به کار گرفته می‌شود.
لاتین نویسی چینی[ویرایش]
پینیین یا هانیو پینیین (به چینی ساده‌شده: 汉语拼音)، (به چینی سنتی: 漢語拼音)، (به پین‌یینی: Hànyǔ Pīnyīn) رایج‌ترین شیوهٔ لاتین‌نویسی زبان چینی ماندارین است.
در شیوهٔ پینیین، حروف لاتین را برای نمایش صداها در زبان چینی به کار می‌برند، اما نحوهٔ تناظر این حروف با صداها چندان شبیه به لاتین‌نویسی رایج برای زبان‌های دیگر نیست. برای نمونه، q و zh هر دو نزدیک به «چ» تلفظ می‌شود (گرچه تلفظ دقیق آن دو یکی نیست) و x نزدیک به «ش» تلفظ می‌شود.
این شیوه در سال ۱۹۵۸ مورد تأیید قرار گرفته و در سال ۱۹۷۹ مورد قبول دولت جمهوری خلق چین قرار گرفت و جانشین سیستم‌های قدیمی‌تر شد.
صفحات مرتبط[ویرایش]
- نویسه‌گردانی
- ترانویسی
- الفبای لاتین
- آوانگاری
- واج‌شناسی و آواشناسی فارسی
- الفبای آوانگاری بین‌المللی
- الفبای آوایی
- خط اوستایی
منابع[ویرایش]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Romanization»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۴).
منابع برای مطالعه بیشتر[ویرایش]
- ابلاغ شیوه نامه آوانگاری کلی نام‌های جغرافیایی
- شیوه‌نامهٔ استاندارد لاتین‌نویسی، بهار ۱۳۹۱
- ; دیوان حافظ، لاتین نویسی شده
- ; رباعی‌های خیام، لاتین نویسی شده
- ; کتاب آموزشی پارسی، لاتین نویسی شده
- ;کتاب دانشنامه جغرافیای ایران، لاتین نویسی شده
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ لاتین‌نویسی موجود است. |
- نرم‌افزار ترانویس
- افزونه‌ی «ویراستیار» برای نرم افزارِآفیس
- واژه یاب پارسی (لاتین نویسیِ واژگان، در بخشِ فرهنگِ عمید)
- شیوه‌نامهٔ استاندارد لاتین‌نویسی، بهار ۱۳۹۱
- ابلاغ شیوه‌نامهٔ آوانگاری کلی نام‌های جغرافیایی
 |
این یک مقالهٔ خرد مرتبط با زبان‌شناسی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
