اختراع‌های دوران طلایی اسلام

مسلمانان در طول دوره اسلامی اختراعات زیادی را به ثبت رسانده‌اند.اختراعات ذیل زیر فهرست اختراعات مسلمانان در دوران طلایی اسلام می‌باشند که بین قرن‌های ۲ تا ۱۰ هجری قمری (۷ و ۱۶ میلادی) به ثبت رسیده‌اند.

صنایع شیمی

فرایندهای شیمیایی

در طول تاریخ فرایندهای شیمیایی زیر به دست مسلمانان اختراع شده‌اند:

• تشویه
• تکلیس، به‌وسیله جابر بن حیان اختراع شد.
• تبلور، به‌وسیله جابر بن حیان اختراع شد.
• تقطیر، جابر بن حیان اولین فردی بود که توانست مواد شیمیایی را تقطیر کامل کند.
• تقطیر تخریبی، به‌وسیله مسلمانان برای به دست آوردن قیر از نفت خام انجام گرفت.
• تقطیر خشک
• تصفیه، بوسیله جابر.
• تقطیر بخار، به‌وسیله ابن سینا اختراع شد.
• تصفیه آب

مواد شیمیایی

جابر بن حیان، پدر کیمیاگری توانست الکل را تقطیر کند و صنعت عطرسازی را بنا نهد.وی بسیاری از مواد شیمیایی را کشف کرده است.

• تیزاب سلطانی، زاج سفید، نمک جیوه به‌وسیله جابر بن حیان جداسازی شدند.
• ارسنیک، قلیا، نمک قلیایی، بوراکس و نمک آمونیاک خالص به‌وسیله جابر بن حیان جدا سازی شدند.
• جیوه، تقطیر و جداسازی به‌ؤسیله جابر بن حیان انجام گرفت.
• اسید نیتریک و اسید سولفوریک، نمک جیوه، آنتیموان و بیسموت به‌وسیله جابر جداسازی شدند.
• اسید سولفوریک، نیتروژن، گوگرد بوسیله جابر کشف شدند.
• اتانول، اسید سولفوریک، آمونیاک به وسیله دانشمندان عرب جداسازی شد.
• نیترات پتاسیم (شوره) به‌وسیله حسن الرمح کشف شد.
• گلاب، اولین بار به دست مسلمانان از راه تقطیر گل سرخ به دست آمد.
• اسید اوریک به‌دست جابر.
• اسید هیدروکلریدریک به دست جابر

خوردنی و نوشیدنی

• قهوه به‌وسیله فردی به نام خالد در کفا، اتیوپی در قرن ۳ هجری کشف شد.
• شیرینی، به علت پیشرفت مسلمانان در تولید شکر به دست آنها تولید شد.
• آب مقطر به دست مسلمانان اختراع شد.
• تقطیر الکل و اتانول به‌وسیله الکندی .احمد یوسف حسن، اسلام‌شناس، می‌نویسد:تقطیر الکل و شراب به علت ممنوعیت شراب در اسلام باز نایستاد. جابر بن حیان روشی سرمایشی برای تقطیر شراب پیشنهاد داد.
• رستورانها قبل از این‌که در چین رونق بگیرند توسط مسلمانان برپا شده بودند.المقدسی می‌نویسد:در قرن ۴ هجری رستوران‌های بودند که سه وعده غذا برای مشتریان خود آماده می‌کردند.زریاب، اصرار می‌ورزید که غذا بای به صورت سوپ، وعده اصلی و دسر سرو شود.
• شربت و شراب، اولین نوشیدنی‌های غیرالکلی کربناتدار بودند که در دنیای اسلام به وجود آمدند.

شیشه

پنجره‌هایی با شیشه رنگی در مسجد نصیر الملک در شیراز

• مروارید مصنوعی و پاکسازی مرواریدها: جابر ابن حیان در کتاب «الدورا المکنونا» (مرواریدهای پنهان) برای اولین بار شرح چگونگی ساخت مروارید مصنوعی و پاک‌سازی مرواریدهایی که به خاطر آب دریا یا روغن تغییر رنگ داده‌اند را ارائه نمود.
• شیشه صاف و بدون ناخالصی: قدیمی‌ترین شیشه صاف و بدون ناخالصی در قرن نهم میلادی توسط مسلمانان ساخته شد. مثل شیشه بلوری که توسط عباس ابن فیرانس ساخته شد. شاعر عرب البوهتوری در وصف این شیشه آنچنان گفته: رنگ این شیشه پنهان است گویی که در مقابل ظرفی خالی ایستاده‌ای. آزمایش‌های پیچیده‌ای در قرن هشتم میلادی در سوریه انجام شد که باعث پیشرفت در تولید شیشه صاف و بدون ناخالصی جدید شد. همچنین دو مجتمع مشابه دیگر هم کشف شده بود که بیش از ۳۰۰ دستورالعمل شیمیایی جدید برای تولید شیشه بدون ناخالصی داده شده بود.
• پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگی: معمارهای مسلمان در جنوب غربی آسیا برای اولین بار از شیشه رنگی استفاده کردند که بعد از آن این شیشه‌ها در کلیساها استفاده شد. در قرن هشتم میلادی جابر ابن حیان در کتاب الدورا المکنونا ۴۶ دستورالعمل اصلی برای تولید شیشه رنگی شفاف و بدون ناخالصی ارائه کرد و ۱۲ دستورالعمل نیز بعداً توسط المراکشی در کتاب اضافه شد.
• آینههای کاو ٬ کوژ و کروی: ابن هیثم اولین بار توضیح دقیقی دربارهٔ آینه‌های محدب و مقعر که هر دو به صورت استوانه‌ای و کروی هستند ارائه نمود، همچنین وی اولین توضیحات دقیق را در مورد آینه‌های کروی بیان کرد.
• رنگ آمیزی مصنوعی سنگهای قیمتی و مروارید: در کتاب مرواریدهای پنهان جابر ابن حیان برای اولین بار شرح داده شد که چگونه می‌توان سنگ‌های قیمتی و مرواریدها را رنگ‌آمیزی نمود.
• کارخانه شیشه سازی: نخستین واحد صنعتی مربوط به ساخت شیشه و محصولات سفالی در قرن هشتم میلادی در سوریه احداث شد. آزمایش‌های بزرگی در محلی به طول ۲ کیلومتر انجام می‌شد که نوآوری‌هایی در تولید شیشهٔ شفّاف در آنجا به وقوع پیوست. اولین کارخانه شیشه‌گری در اروپا در قرن ۱۱ یعنی سیصد سال پس از مسلمانان توسط مصریان در یونان احداث شد.

فناوری نظامی

بعد از ورود باروت از چین به مناطق مسلمان‌نشین، مهندسان و کیمیاگران مسلمان درصدد توسعه باروت‌های انفجاری وتطبیق آن با سلاحهای ساخت خودشان برآمدند.

صنعت نفت

• نفت ضروری:در قرن یازدهم میلادی توسط ابو علی سینا اختراع شد.
• نفت سفید و چراغ نفتی:اختراع شده توسط محمد زکریای رازی در قرن نهم میلادی.
• میدان نفتی ٬ مواد نفتی ٬نفتا و قیر:اولین مواد نفتی در قرن هشتم میلادی زمانی که خیابانهای بغداد با قیر سنگ فرش شد بوجود آمد.که این قیر از تقطیر نفت خام بدست آمده بود.در قرن نهم اولین میدان نفتی در باکو در آذربایجان برای تولید نفت استخراج شد.این میدان نفتی توسط المسعودی در قرن دهم و مارکو پولو در قرن سیزده اینگونه توصیف شده که محصولاتش توسط صدها کشتی حمل می‌شده.
• بنزین:شیمیدانهای مسلمان برای اولین با از نفت خام توانستند بنزین تولید کنند.

سفال‌گری

کالای اسپانیایی-مغربی با لعاب قلعی و آرایش براق.۱۴۷۵ در اسپانیا

• جادارویی سفالی:این جادارویی اصولاً برای نگهداری روغنها و پمادهای عطاران و داروهای خشکشان درست شده بود.گسترش این کوزه اصلاً از خاورمیانه اسلامی بوده است.این کوزه توسط بازرگانان اسپانیایی-مغربی به ایتالیا برده شد و اولین نوع ساخته شده آن در ایتالیا در قرن پانزدهم و در شهر فلورانس بوده است.
• کالای اسپانیایی-مغربی:این در واقع یک سبک کوزه گری اسلامی در اسپانیای اسلامی بود٬بعد از اینکه مسلمانان دو روش در حیطه صنعت سفال را به اروپاییان معرفی کردند که یکی لعاب دادن ظروف سفالی با لعاب مات سفید رنگ از قلع و دیگری رنگ آمیزی روی فلزهای براق بود.کالای اسپانیایی-مغربی با سایر محصولات سفالین دنیای مسیحیان به خاطر ویژگی‌های اسلامی که درآن بود متمایز گشته بود.
• ظروف سفالین براق:در قرن هشتم توسط جابر ابن حیان اختراع گشته بود که در آن از لعاب سفالین استفاده می‌شد.ابن روش خیلی زود و در قرن نهم در ایران محبوبیت یافت.و در مصر نیز در طل خلافت فاطمیان در قرون ۱۰ و ۱۲ تولید شد.همزمان با تولید این ظرف در خاورمیانه، این ظروف به اروپا نیز گسترش پیدا کردند و اول به اسپانیا و اندلس و سپس به ایتالیا راه یافت.
• کارخانه چینی و سفال:اولین واحد صنعتی ویژه ساخت محصولات شیشه و سفال در قرن هشتم میلادی در سوریه ایجاد شد.
• سرامیک:که در قرن نهم در عراق اختراع شد٬که یک کالای شیشه‌ای و یا نیمه شیشه‌ای با کیفیت خیلی خوب بود، که اساساً از خاک نسوز ساخته می‌شد.
• لعاب قلعی:این نوع لعاب توسط سفالگران مسلمان در قرن هشتم میلادی در بصره ٬ عراق ابداع شد.لعاب کدر درست شده از قلع از اولین روشهایی بود که سفالگران مسلمان به آن دست یافتند و آن را پیشرفت دادند.اولین نمونه‌های بکار رفته از این وش را متوان در ظروف آبی رنگ متعلق به قرن هشتم یافته شده در بصره مشاهده نمود.
• سفالگری با استفاده از لعاب قلعی:اولین کوزه گریهایی که از لعاب قلعی استفاده می‌کردند در قرن نهم در عراق بودند٬که قدیمی ترین تکه‌ها در طول دوران جنگ جهانی اول در پی کاوشهایی در پنجاه کیلومتری شمال بغداد در سامرا کشف شدند.که از اینجا به مصر و ایران و اسپانیا قبل از اینکع در دوران رنسانس به ایتالیا برسد و بعد به هلند در قرن ۱۶ میلادی و بعد از مدت کوتاهی به انگلستان و فرانسه و سایر قسمتهای اروپا گسترش یافت.

مکانیک

مکانیک

دانش مکانیک نزد مسلمانان «علم الحیل»خوانده می شد.

مهندسی اسلامی را می توان دنباله ی سنت خاورمیانه و مدیترانه و ترجمه آثار ی چون : پنوماتیک(فیلون بوزنطی)،مکانیک(هرون اسکندرانی)،رساله ساعت های آبی(ارشمیدوس) دانست.

نخستین مهندسان دنیای اسلام فرزندان موسی بن شاکر(احمد و محمد وحسن) معروف به بنوموسی بودند.کتاب الحیل نوشته ی بنو موسی نخستین اثر در علم مکانیک است که شرح 100 دستگاه و از جمله استفاده از میل لنگ برای نخستین بار در دستگاه ها بود.(500سال قبل ازاروپانیان)

از مشهورترین مهندسین مکانیک مسلمان جزری دیاربکری(قرن6و7ق) بود که مقام رئیس‌الاعمال(رئیس مهندسین)را داشت.کتاب وی المعرفة الحیل الهندسیة الجامع بین العلم والعمل با کوچکترین جزئیات و بارسم فنی دستگاه هایی چون ساعت های آبی و شمعی-وسایل سرگرمی-وسایل شستن و وضو گرفتن-فواره ها –مشاین های کشیدن آب و...دارای اهمیت است.

ابوالفتح عبدالرحمان خازنی مروی فیزیک دان و مهندس مکانیک باتخصص هیدرولیک و هیدرواستاتیک ابوریحان بیرونی با تخصص کانی شناسی(معدن) شاید مهم ترین دستاورد مهندسان مسلمان در علم حیل ،آشنا سازی اروپائیان با باروت و سلاح های آتشین است. (برگرفته از کتاب فرهنگ و تمدن اسلامی ،دکتر ولایتی ،بخش سوم)

روبوتیک

کاش کتاب قانونک در طب

علوم انسانی

از آنجا که حکمت به حکمت نظری و عملی تقسیم می شود و تدبیر منزل و سیاست مدن ۲ قسمت اصلی حکمت عملی می باشد می توان به جد گفت تمام حکمای اسلامی نظریات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ارتباطاتی داشته اند که این از افتخاراتی است که مسلمین در سایه ی اسلام کسب کرده‌اند

فلسفه

فارابی یکی ازفلاسفه دوران طلایی اسلام است

منابع

• یکی از بزگان دینی عرب در شبکه الصفاتوضیح می دهد: اسلام از طریق ایران درخشید علما اکثرشان ایرانی بودند و فارس تمدن بزرگی داشت.دانشمند وجود نداشت مگر ایرانی بود. ویدیو در یوتیوب