قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
| جمهوری اسلامی ایران | |
 |
|
|
ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران
رهبران
معاونان اول
رئیسان مجلس
رئیسان قوه قضائیه
رئیسان سازمان صدا و سیما
|
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۸ توسط مجلس خبرگان قانون اساسی در ۱۷۵ اصل[نیازمند منبع] تصویب شده و همان سال به همه‌پرسی گذاشته شد و نتیجه آن با رأی مثبت اعلام شد.
در سال ۱۳۶۸ اصلاحاتی در این قانون صورت پذیرفت و سمت نخست‌وزیری در سمت ریاست جمهور ادغام شد و سمت جدید پدیدآمده را ریاست جمهور نامیدند.[نیازمند منبع]
محتویات
تاریخچه[ویرایش]
در زمستان ۱۳۵۷ و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ایدهٔ تدوین قانون اساسی توسط روح الله خمینی و یارانش در پاریس مطرح شد. در همانجا پیش نویس اولیه قانون اساسی تهیه شد. بعدها پس از پیروزی انقلاب، این پیش نویس توسط افراد و گروههای مختلف مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ۱۵ بهمن ۵۷، روح الله خمینی از جمله وظایف دولت موقت مهدی بازرگان را تشکیل مجلس مؤسسان منتخب مردم برای نگارش قانون اساسی اعلام کرد.[نیازمند منبع] پس از شروع کار دولت بازرگان، شورای عالی طرح‌های انقلاب با تصویب هیأت دولت در ۸ فروردین ۵۸ تأسیس و از وظایف این شورا، تهیه طرح قانون اساسی بر مبنای ضوابط اسلامی و اصول آزادی عنوان شد.
در ۱۲ مرداد ۱۳۵۸ انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی برگزار و اعضای منتخب از ۲۸ مرداد شروع به تدوین قانون اساسی کردند. در ۲۴ آبان ۵۸ کار تدوین به پایان رسید و دو روز بعد (۲۶ آبان ۵۸)در روزنامه کثیرالانتشار کیهان به چاپ رسید. همه پرسی قانون اساسی در ۱۱ آذر برگزار شد و با رای قریب به اتفاق (۹۹.۵درصد) ملت به تصویب نهایی رسید.
کتاب‌شناسی[ویرایش]
- مشروح مذاکرات جلسات خبرگان قانون اساسی مصوب سال ۱۳۵۸هجری[۱]
ساختار قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران[ویرایش]
- مقدمه
- فصل اول : اصول کلی
- فصل دوم : زبان، خط، تاریخ و پرچم رسمی کشور
- فصل سوم: حقوق ملت
- فصل چهارم : اقتصاد و امور مالی
- فصل پنجم: حق حاکمیت ملت و قوای ناشی از آن
- فصل ششم : قوه مقننه
- فصل هفتم: شوراها
- فصل هشتم : رهبر یا شورای رهبری
- فصل نهم : قوه مجریه
- فصل دهم : سیاست خارجی
- فصل یازدهم: قوه قضائیه
- فصل دوازدهم : صدا و سیما
- فصل سیزدهم: شورای عالی امنیت ملی
- فصل چهاردهم: بازنگری در قانون اساسی
ارکان نظام سیاسی جمهوری اسلامی[ویرایش]
حاکمیت ملی[ویرایش]
محتوای فصل سوم تاپنجم
یک-ملت -حقوق ملت(اصول۸تا۴۸-۵۱-۱۶۵-۱۶۹-۱۷۱)
دو-جمهوری اسلامی ایران
الف-مبانی اعتقادی(اصل۲)- ب-اهداف(۲-۳-۱۵۲-۱۵۴)
ج-مشخصات(۴تا۷-۱۲-۱۵تا۱۸-۴۴-۵۷-۵۹-۱۰۸-۱۷۷)
د-وظایف و صلاحیتها(۳-۸-۹-۱۴-۱۹-۲۹-۳۱-۴۳-۴۵-۴۹-۵۰-۱۵۲-۱۵۴)
سه-نهادها
اول-خداوند(بند۱و۳و۴اصل۲-۵۶)
دوم-پیامبر(بند۲اصل۲-۱۲-۱۷)
سوم-امام(بند۵و۶اصل۲-۵-۱۲)
چهارم-خبرگان رهبری -الف-اعضا(۱۰۸)-ب-صلاحیت(۱۰۷-۱۰۸-بند۴اصل [۳]
رهبر[ویرایش]
محتوای فصل هشتم
پنجم-رهبریا شورای موقت رهبری
یک-رهبرالف-شرایط(۵-۱۰۷-۱۰۹)
ب-صلاحیت و اختیارات(۵-۵۷-۶۰-۱۰۷-۱۰۸-۱۱۰-۱۱۲-۱۳۰-۱۳۱-۱۷۶-۱۷۷)
دو-شورای موقت رهبری-(اعضا و صلاحیت ۱۱۱)
نهاد های زیر مجموعه رهبری
۱-مجمع تشخیص مصلحت نظام الف-اعضا(۱۱۲)-ب-صلاحیت(۱۱۰-۱۱۱-۱۱۲-۱۷۷)
۲-شورای عالی امنیت ملی-الف-اعضا(۱۷۶)-ب-صلاحیت(۱۷۶)
۳-نیروهای مسلح-الف- ارتش(۱۴۳تا۱۴۹)- ب-سپاه پاسداران(۱۵۰-۱۵۱)
۴-سازمان صداوسیما(۱۱۰-۱۷۵) ۵ -شورای بازنگری درقانون اساسی (۱۷۷)
۶-قوای سه گانه [۴]
قوای سه گانه[ویرایش]
قوه مقننه[ویرایش]
محتوای فصل ششم
۱-مجلس شورای اسلامی
الف-اعضاومدت وحدنصاب(۶۳-۶۴-۶۵-۶۸–۶۹-۷۸-۸۸-۸۹)
ب-صلاحیت (۷-۸-۱۵-۲۱-۲۴-۲۹-۳۲-۳۳-۳۶-۴۴تا۴۹-۵۱تا۵۵-۶۲تا۶۵-۶۸-۷۱تا۸۰-۸۲-۸۳-۸۵-۸۷-۸۹-۹۰تا۹۳-۱۰۰تا۱۰۶-۱۱۶-۱۳۳-۱۳۹-۱۴۰-۱۴۳-۱۴۹تا۱۵۱-۱۵۹-۱۶۲-۱۶۳-۱۶۸-۱۷۲تا۱۷۷)
ج-رئیس مجلس(۸۵-۹۴-۱۳۸-۱۷۶-۱۷۷)
د-نمایندگان(۶۷-۶۹-۷۰-۷۴-۷۵-۸۴-۸۵-۸۶-۸۸-۸۹-)
ه-هیئت رئیسه(۶۶)-و-کمیسیونها(۶۶)-ز-دیوان محاسبات عمومی(۵۴-۵۵)
۲-شورای نگهبان
الف-اعضا(۹۱-۹۲) ب-صلاحیت(۴-۶۹-۶۸-۷۲-۸۵-۹۴تا۹۹-۱۰۸-۱۱۰-۱۲۱-۱۷۷)
۳-شوراهای اسلامی-الف-اعضا(۷)-ب-صلاحیت(۱۰۰)- ج-انواع ان(۷-۱۰۱-۱۰۲-۱۰۴)اصول مندرج درفصل ششم
قوه مجریه[ویرایش]
محتوای فصل نهم
۱-رئیس جمهوریاشورای موقت ریاست جمهوری
یک-رئیس جمهور
الف-شرایط(۱۱۴تا۱۲۰)- ب-صلاحیت-(اصول ۶۸-۶۹-۷۰-۸۷-۸۸-۱۱۱-۱۱۳-۱۲۱-۱۲۲-۱۲۳-۱۲۴-۱۲۵-۱۲۶-۱۲۷-۱۲۸-۱۲۹-۱۳۳تا۱۳۸-۱۷۵تا۱۷۷)
دو-شورای موقت ریاست جمهوری(۱۳۱)
۲-معاون اول(۷۰-۱۲۴-۱۳۱) - ۳-معاونان(۷۰-۱۷۶)
۴-هیئت وزیران(۵۲-۷۴-۷۹-۸۲-۱۲۷-۱۲۸-۱۳۸-۱۳۹-۱۷۷) ۵-وزیران(۶۹-۷۰-۸۸-۸۹-۱۲۸-۱۳۷-۱۳۸-۱۷۶)
۶-وزیرخارجه(۱۲۸و۱۷۶)- ۷-وزیراطلاعات(۱۷۶)-۸-وزیردادگستری(۱۶۰)[۵]
قوه قضائیه[ویرایش]
محتوای فصل یازدهم
۱-رئیس قوه قضائیه
الف-نحوه انتخاب(۱۱۰-۱۵۷) ب-صلاحیت (۹۱-۱۱۰-۱۱۱-۱۲۱-۱۴۲-۱۵۸-۱۶۰-۱۶۲-۱۷۵تا۱۷۷)
۲-دیوان عالی کشور(۱۶۱و۱۶۲وبند۱۰اصل۱۱۰) ۳-دادستان کل کشور(۱۶۲)
۴-دیوان عدالت اداری(۱۰۵و۱۷۰و۱۷۳) ۵-سازمان بازرسی کل کشور(۱۷۴)
۶-دادگاهها(بند۳اصل۲۱و۴۹و۷۳و۱۰۶و۱۴۰و۱۵۹ ۱۶۸و۱۷۲)[۶]
شوراها[ویرایش]
بر پایه اصل هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شوراها از ارکان تصمیم‌گیری و اداره امور کشورند. شوراها یکی از ارکان نظام سیاسی جمهوری اسلامی می باشند و فصل هفتم قانون اساسی همراه با 7 اصل به تفصیل بحث شوراها اختصاص دارد.این شوراها شامل شوراهای محلی و صنفی و شورای عالی استانها می باشد.[۷]
شوراهای محلی در سطوح مختلفی چون روستا، بخش، شهر، شهرستان و استان تعریف شده است. پیشبرد برنامه‌های اجتماعی اقتصادی رفاهی با ابتنای بر همکاری مردم و توجه به مقتضیات محلی، به عنوان فلسفه طرح موضوع شوراهای محلی در قانون اساسی مطرح شده است. تصمیمات شوراها -در چارچوب اختیارات آنها- برای مقامات محلی الزام آور می باشد.
علاوه بر این، شورای عالی استانها مرکب از نمایندگان شوراهای استانها به عنوان نهاد ملی مستقل تعریف شده است که جلب همکاری و مشورت در تصمیمات دولتی و نظارت بر آنها را عهده دار است و همچنین می تواند طرح های مدنظر خود را برای تصویب به مجلس بفرستد.
با وجود تاکیدات قانون اساسی بر شوراهای محلی، تا سال ۱۳۷۷ تشکیل این نهادها تحقق نیافت. (البته اولین شوراها با تلاش طالقانی در اوایل انقلاب شکل گرفتند اما عمر و گستره این شوراها بسیار محدود بودند و بسیار زود برچیده شدند[نیازمند منبع]).
با این وجود شوراهای محلی محدود به شوراهای شهر و روستا باقی ماند و خبری از شورای استانها و شورای عالی استانها نشد. شوراهای شهر و روستا نیز جایگاه یک نهاد محلی مستقل و موازی نهادهای محلی دولتی را پیدا نکرده و با اختیاراتی محدود تعریف شدند.
شوراهای صنفی نیز در قانون اساسی با هدف "تأمین قسط اسلامی و همکاری درتهیه برنامه ها و ایجاد هماهنگی در پیشرفت امور" در واحدهای مرتبط تعریف شده و متشکل از نمایندگان اعضای این واحدها (چون واحدهای تولیدی ، صنعتی، کشاورزی، آموزشی، اداری، خدماتی) می باشد.
حقوق انسانی و اقسام آن درقانون اساسی[ویرایش]
حقوق فردی[ویرایش]
- برخورداری ازحمایت یکسان قانونی (اصل ۲۰)
- مصونیت حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض (اصل ۲۲)
- آزادی اندیشه و ممنوعیت تفتیش عقاید (اصل ۲۳)
- ممنوعیت بازرسی و نرساندن نامه‌ها، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، افشای مخابرات تلگرافی و تلکس، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آنها، * استراق سمع و هر گونه تجسس (اصل ۲۵)
- آزادی انتخاب شغل و داشتن حق شغل (اصل ۲۸)
- برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، ازکارافتادگی، بی سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبتهای پزشکی به صورت بیمه و غیره(اصل ۲۹)
- آموزش و پرورش رایگان برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه وتامین وسایل تحصیلات عالی را تا سر حدخودکفایی کشور (اصل ۳۰)
- حق داشتن مسکن متناسب بانیاز (اصل ۳۱)
- حق انتخاب مسکن و محل اقامت (اصل ۳۳)
- حق دادخواهی و مراجعه به دادگاه (اصل ۳۴)
- حق انتخاب وکیل (اصل ۳۵)
- حق استفاده از اصل برائت (اصل ۳۷)
- ممنوعیت شکنجه و اجبار به اقرار وشهادت (اصل ۳۸)
- ممنوعیت هتک حرمت فردبازداشتی و زندانی (اصل ۳۹)
- حق داشتن تابعیت (اصل ۴۱)
- حق برخورداری از نیازهای اساسی: مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده (اصل ۴۳)
- حق مالکیت شخصی براموال مشروع (اصل ۴۶)
- برخورداری ازمحاکمه علنی (اصل ۱۶۵)
- برخورداری زندانی سیاسی ازمحاکمه علنی با حضور هیئت منصفه(اصل۱۶۸)
- حق برخورداری ازدریافت خسارت درموارد اشتباه قاضی یا هرنهاددولتی (اصل ۱۷۱)
حقوق زنان[ویرایش]
- تضمین حقوق زنان:
1 - ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیاء حقوق مادی و معنوی او. 2 - حمایت مادران، بالخصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند، و حمایت از کودکان بی سرپرست. 3 - ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده. 4 - ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی سرپرست. 5 - اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی. (اصل ۲۱)
مطبوعات و رسانه[ویرایش]
- آزادی بیان درنشریات و مطبوعات (اصل ۲۴)
- برخورداری محاکمه علنی با حضور هیئت منصفه(اصل۱۶۸)
احزاب و جمعیتها[ویرایش]
- آزادی احزاب، جمعیت ها، انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیت های دینی شناخته شده (اصل ۲۶)
- آزادی تشکیل اجتماعات و راهپیمایی ها (اصل ۲۷)
اقوام و قبایل[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
- قانون اساسی
- قانون اساسی مشروطیت
- پیش نویس قانون اساسی
- همه‌پرسی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- همه‌پرسی قانون اساسی ایران (۱۳۶۸)
منابع[ویرایش]
- ↑ http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=2869:&Itemid=8
- ↑ http://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution
- ↑ اصول مندرج درفصل سوم تاپنجم
- ↑ اصول مندرج درفصل هشتم
- ↑ اصول مندرج درفصل نهم
- ↑ اصول مندرج درفصل یازدهم
- ↑ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- ↑ اصول مندرج درفصل سوم
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
متن مربوطه در ویکی‌نبشته: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران |
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
- متن کامل قانون اساسی، از سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
- متن کامل قانون اساسی، از سایت رسمی مجلس شورای اسلامی
- مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ (پیوند خراب(۴۰۴)/تاریخ:۸ مه ۲۰۰۷
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
