حمام گله‌داری

حمام گله داری واقع در بخش مرکزی شهرستان بندرعباس و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این حمام تنها حمام باقیمانده قدیمی شهر بندرعباس است و احداث آن دراواخر قرن سیزدهم هجری قمری صورت گرفته‌است .در حال حاضر به عنوان موزه مردم شناسی استان هرمزگان مورد بهره برداری می‌باشد .

پیشینیهٔ تاریخی

قدمت این حمام به دوره قاجاریه می‌رسد و تاریخ احداث اواخر قرن سیزدهم هجری قمری بر می‌گردد. حمام وقفی متعلق به مسجد گله داری و واقف آن تجارتخانه حاج شیخ احمد گله داری است .حمام گله داری دو دوره مرمت را در سی سال گذشته پشت سر گذاشته‌است . حمام گله داری در حاشیه خلیج فارس و در بلوار ساحلی شهر بر روی بستری رُسی که قابلیت نفوذپذیری آن به دلیل اشباع شدن از آب دریا بسیار زیاد است، یکی از حمام‌های قدیمی به جا مانده شهر بندرعباس بنا شده‌است . در گذشته مردم از آن به عنوان حمام عمومی استفاده می‌کردند .

مصالح ساخت حمام

مصالح بکار رفته، از آنجا که این ناحیه دارای رطوبت بالایی است در این بنا بیشتر از سنگهای دریایی - اسفنجی و ساروج محلی و گچ دستکوب استفاده شده‌است . لازم به ذکراست که سنگهای اسفنجی که دارای قابلیت جذب رطوبت بالایی هستند از دریای همجوار تهیه می‌شده‌اند . تنها عامل تخریب طبیعی بنا رطوبت بسیار بالای منطقه‌است و مصالح بکار رفته در کف حمام آجر فرش است .

فضای معماری

فضای معماری حمام گله داری مانند سایر حمام‌های دیگر نواحی کویر مرکزی دارای فضاهای بینه، سر بینه، گرمخانه و خزینه‌است . بنا دارای پنج گنبد بزرگ و کوچک است . در ورودی حمام گله داری راهرو هشتی کوچک قرار دارد تا دما و رطوبت، فضای داخلی تنظیم شود . فضای بینه به شکل هشت گوش ساخته شده ودر اطراف آن چهار صفه یا سکوی نشیمن و رختکن دیده می‌شود . وسط سالن بینه حوضچه هشت ضلعی کوچک قرار دارد . فضای این قسمت باید سرد و خشک بوده زیرا فضای ورودی در ارتباط مستقیم با فضای خارح قرار می‌گرفت .

میاندر وسربینه

ارتباط بین بینه وگرمخانه ازطریق میاندر صورت می‌گیرد و فضای درون آن سرد و مرطوب است . سربینه فضای شست شو است و دو صفه یا سکوی نشیمن دارد و بخار اندرون به آن می‌رسد . سربینه به خزینه متصل می‌شود که فضایی گرم وخشک دارد .

خزینه

محل گرم شدن آب «خزینه» گویند، مورد استفاده حمام است و آب گرم از این طریق تامین می‌شود . در خزینه کانال‌هایی از سنگ و ساروج برای انتقال آبگرم به کلیه فضاها در نظر گرفته شده‌است .

سیستم گرمادهی و آبرسانی

سیستم گرمادهی حمام شامل انبار سوخت، آتشدان، دیگ، دودکشها و گودال جمع آوری خاکستراست . فضای گرم کننده حمام که به علت نگهداری گرما در عمق زمین قرار گرفته‌است، آب مصرفی حمام از چاهی به عمق ده متر که هنوز پابرجاست، تامین شده‌است . در دوره‌ای هم که از آب برکه برای حمام استفاده می‌شده این عمل با استفاده از نیروی کمکی گاو که در مسیر (گاورو) «گوچی» که لهجهٔ محلی هرمزگانی «گاو و گوچه» گویند، یعنی چاه چرخ گاوی، دائم در حرکت بوده و آب را از چاه به انبار ذخیره آب می‌ریخته صورت می‌گرفته‌است.

روشنایی حمام

در وسط سقف حمام روزنه‌هایی به عنوان نورگیر در هر یک از فضاها وجود دارد که عمل نورگیری و تهویه در حمام توسط همین روزنه‌ها صورت می‌گرفت، بدین ترتیب که با بازو بسته کرودن در فصولی ازسال دما و رطوبت داخل حمام را تنظیم می‌نمودند. این بنا سالیان زیادی به یک مکان متروکه تبدیل شده بود . در سال‌های ا خیر میراث فرهنگی استان هرمزگان سعی بر این داشته تا ضمن حفظ، احیا ومرمت این بنای ارزشمند برای موزه مردم‌شناسی استان درنظر گرفته شود . بدین منظور در سال ۱۳۷۹ برای اولین بار مجسمه‌هایی در آن نصب شده که به فضای حمام رونقی دیگر بخشیده‌است .

ثبت آثار ملی

این اثرتاریخی به شماره ۲۰۰۳ درفهرست آثار ملی، در سال ۱۳۷۴ خورشیدة به ثبت رسیده‌است .

منابع

• زنده دل، دستیاران، حسن. (مجموعه کتابهای راهنمای جامع ایرانگردی استان هرمزکان) ج۱. چاپ وانتشار سال ۱۹۹۸ میلادی.
• درگاه فهرست آثار ملی ایران