بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار

بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار یا بیماری رفع فشار (به انگلیسی: Decompression Sicknes) یا بیماری غواصان عارضه ایست که بدن انسان پس از قرار گرفتن در فضائی پرفشار و سپس ورود سريع به فضاي كم فشار، دچار آن گردیده و با اختلالاتی روبرو میگردد.

علت

بیماری رفع فشار یا فشارکاهی (DCS) هنگامی رخ میدهد که نیتروژن به شکل حباب های موجود در جریان خون درآمده که به دلیل توقف بیش از حد طولانی زیر آب و یا به سطح آمدن با سرعتی بیش از حد رخ دهد. معمولاً علایم DCS با تاخیر پس از غوص بروز میکند.

طبق قانون هنري ميزان حلاليت هر گاز در مايع در تماس با ان وابسته به فشار ان گاز است لذا وقتي غواص در معرض فشاري چندين برابر فشار جو قرار مي‌گيرد، مقدار قابل توجهي هوا و ازجمله نيتروژن كه گازي خنثي است، بشكل محلول وارد خون مي‌گردنند. حال با كاهش سريع فشار مثل وقتي كه فرد از عمق بيش از ده متري خيلي سريع به سطح اب برگردد، نيتروژن محلول در خون به شكل گازي در امده و حبابهايي را در درون جريان خون تشكيل مي‌دهد كه به ان امبولي گاز مي گويند. اين حباب‌ها مي‌توانند در عروق ريز نقاط مختلف بدن بدام افتاده و موجب انسداد ان عروق گردنند و لذا اين بيماري داراي انواع زيادي است كه وابسته به محل انسداد رگ مي باشد و علايم ان بسيار متنوع است.

عوامل افزایش دهنده

عوامل فیزیولوژیکی زیر خطر ابتلا به بیماری رفع فشار را افزایش میدهد :

• چربی – این بافت نگهدارنده مقدار زیادی نیتروژن برای مدتی طولانی بعد از یک غوص می باشد.
• سن – نارسائی در گردش خون و دستگاه تنفسی نیز می توانند سیستم حمل و نقل نیتروژن و دفع آن از بدن را مختل نماید.
• کم آبی—کمی آب بدن باعث غلظت خون شده و می تواند حمل نیتروژن را با مشکل مواجه سازد.
• جراحات و بیماری – روند طبیعی گردش خون ممکن است تغییر کرده باشد
• الکل—قبل یا بعد از غوص روند طبیعی گردش خون را تغییر میدهد.
• خستگی
• تمارین و ورزش شدید در طول یا پس از غوص.

انواع

انواع مختلف از بیماری تراکم زدائی وجود دارد:

نوع عضلاني اسكلتي - عمدتا مفاصل بزرگ مثل زانو، ارنج، بازو و ران را مبتلا مي‌سازد و با دردهاي شديد در طي حركت اين مفاصل نمايان مي‌گردد.

نوع پوستي - بصورت خارش، درد و تغيير رنگ پوست و گاهي ادم گوده گذار (ورم خمير مانند) ديده مي‌شود.

نوع عصبي - خود بر دو نوع است. نوع مغزي كه با علايم اختلال در سطح هوشياري مثل خواب الودگي و اختلال در محتواي هوشياري مثل منگي نمايان مي گردد. ساير علايم اين نوع، تشنج، اختلال ديد و حافظه است. نوع دوم نوع نخاعي است كه بصورت اختلال در راه رفتن، فلج اندام‌ها، عدم كنترل ادرار و مدفوع خود را نشان مي‌دهد.

نوع گوشي دهليزي - گوش داخلي و دهليز گوش گرفتار است و علايم بصورت سرگيجه، استفراغ، وزوز گوش و ناشنوايي مي‌باشد.

نوع ريوي - سرفه خشك، درد قفسه سينه و تنگي نفس از علايم انست.

نوع سرشتي - نوعي است كه كل بدن را گرفتار مي‌سازد و علايم اختصاصي ندارد. از شكايات بيمار مي‌توان خستگي بدون توجيه، احساس ناخوشي، دردهاي مبهم و سردرد را نام برد.

پیش گیری

عدم تجاوز از محدوده عمق و زمان مجاز در غواصی با استفاده از برنامه ریز غواصی تفریحی و یا رایانه های مدرن غواصی که بر اساس الگوی مدرج کاهنده حباب RGBM حداکثر عمق و مدت زمان مجاز باقی‌ماندن در عمق را محاسبه میکنند.

درمان

درمان با انجام فشاربرداری و فقط زیر نظر پزشک امکان پذیر است. درمان با اکسیژن 100% هایپرباریک است.

جستارهای وابسته

• ترومای فشاری
• شبکه هشدار غواصان

منابع

ویکی‌پدیای انگلیسی.

کتاب راهنمای جامع غواصی در آبهای آزاد، تالیف مهندس محمد رسول باقریان - زمستان ۱۳۸۶ ISBN 978-964-95713-7-9