لیلان
| لیلان لیلان |
|
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | آذربایجان شرقی |
| نام(های) قدیمی | شیز ، گنزک و ... |
| سال شهرشدن | ۱۳۷۴ خورشیدی |
| مردم | |
| جمعیت | ۶٬۱۷۵ نفر |
| اطلاعات شهری | |
| ره‌آورد | انگور |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۴۱۳۷۸۷ |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
لِیلان یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در بخش لیلان واقع شده‌است. این شهر مرکز بخش لیلان است. لیلان در ۲۰ کیلومتری جنوب شرق ملکان، ۱۶۳ کیلومتری جنوب غرب تبریز و ۶۷۸ کیلومتری شمال غرب تهران واقع شده‌است. جمعیت این شهر، بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، بالغ بر ۶٬۰۷۹ نفر بوده‌است که از این جهت، سی و دومین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی محسوب می‌گردد.
محتویات
تاریخچه[ویرایش]
شهر باستانی لیلان که پس از اسلام به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهمترین شهرهای آذربایجان مطرح می‌شد، بر اثر زلزله‌ها، سیل‌ها و سایر بلایای طبیعی از بین رفته‌است و امروزه تنها شهری متروکه در معرض دید قرار دارد. در سالهای اخیر هم با توجه به باستانی بودن منطقه، کاوشگران و مورخان بسیاری در محل شهر باستانی لیلان مشغول به تحقیق و جستجو شده‌اند. این خود عاملی برای جذب جمعیت در این شهر شده‌است، تا جایی که علاوه بر این که تعداد بسیاری از اهالی به سایر نقاط کوچیدند، مهاجرانی نیز از روستاهای مجاور وارد این روستا شدند. تا این‌که در سال ۱۳۷۴ خورشیدی بر اساس آمارهای جمعیتی که جمعیت آن بیش از ۵٬۰۰۰ نفر برآورد شده بود و با توجه به باستانی بودن منطقه، لیلان به شهر تبدیل شد. امروزه لیلان پیش‌رفت‌هایی را متحمل شده‌است و در واقع لیلان امروزی، وارث آن شهر باستانی است.[۱]
شهر شیز
اقامتگاه تابستانی خسرو پرویز ظاهراً در نواحی دریاچه ارومیه در سر راه مراغه و تبریز در نزدیکی لیلان بوده‌است. گویند در نزدیکی آن چشمهٔ نفتی بوده که آتشکده آذرگشسپ بواسطهٔ آن روشن می‌شده‌است در دوره ساسانی معمولاً یکی از مرزبانان را به حکومت اذربایجان می‌گماردند.در اواخر آن دوره حکومت آذربایجان در دست خاندان ( فرخ هرمزد) بود.و پایتخت آن (شیز) یا( گنزب ) نام داشت که مطابق با ویرانه‌های لیلان در جنوب شرقی دریاچه ارومیه گزارش شده‌است. .
کشف 23 سکه طلا متعلق به دوران بیزانس در آذربایجان شرقی به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، فرزین حق پرست مدیرکل میراث فرهنگی این اداره کل گفت: «در جریان سامان‌دهی منطقه تاریخی لیلان از شهرستان ملکان و با تلاش و پیگیری‌های مجدانه متخصصان باستان شناس این اداره کل، این سکه‌ها کشف شده است.»
حق پرست یادآور شد: «این سکه‌های بیزانسی، از جنس طلا هستند و حدود دو برابر سکه بهار آزادی وزن دارند و کشف این سکه ها گمانه‌زنی‌ها درباره مکان شهر تاریخی «شیز» را به یقین نزدیک‌تر می‌کند.»
وی همچنین گفت: «شهر تاریخی شیز متعلق به دوران تاریخی ساسانی است، اما باستان‌شناسان در مورد محل قطعی آن اتفاق نظر ندارند، لذا کشف این سکه‌ها به احتمال وجودِ شهر تاریخی شیز در لیلان اعتبار بیشتری می بخشد.»
وی ادامه داد: «برای پی‌بردن به جزئیات بیشتر در مورد سکه‌ها مطالعات و تحقیقات تکمیلی توسط باستان‌شناسان در حال انجام است.»
حق‌پرست با اشاره به تلاش‌های مستمر باستان‌شناسان اداره کل، خاطرنشان کرد: «همکاران باستان‌شناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی طی بررسیهای باستان‌شناسی خود از منطقه به این سکه‌ها رسیده‌اند.» http://www.ana.ir/news/46293
جغرافیا[ویرایش]
شهر لیلان در ناحیهٔ جنوب شرقی دریاچه ارومیه و در منطقه‌ای حاصل‌خیز و پرآب پدید آمده‌است. آب و هوای این شهر در بیشتر ماه‌های سال سرد است و تنها در اواخر فصل بهار و اوایل فصل تابستان از شدت سرمای آن کاسته میشود. رودخانهٔ فصلی لیلان‌چای، از دامنه‌های کوه سهند سرچشمه می‌گیرد و پس از گذشتن از شهر خراجو و تعدادی روستا، از داخل شهر لیلان عبور می‌کند و سپس به دریاچه ارومیه می‌ریزد.[۲] ۱۶ تپه لیلان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است." رییس سازمان میراث فرهنگی آذربایجان شرقی " افزود: این آثار در اجرای ماده یک از قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سایر مواد و نظام نامه اجرائی آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که قدمت آن ها مربوط به دوره اشکانی - ساسانی می باشد. وی اضافه کرد: این تپه های تاریخی شامل زیر می باشد.
| به موقعیت جغرافیایی | شماره | |
|---|---|---|
| "تپه جمشید» | بخش لیلان، غرب شهر لیلان | ۲۲۵۶۶ |
| «تپه زمان» | بخش لیلان - هشت صد متری جنوب شهر لیلان | ۲۲۵۶۷ |
| «قره تپه حاج بهرام» | بخش لیلان - ۲ کیلومتری جنوب قلعه بختک | ۲۲۵۶۸ |
| «تپه لیلان دوست ۲» | بخش لیلان – ۱ کیلومتری ضلع جنوب غربی شهر لیلان | ۲۲۵۶۹ |
| «تپه چوپان زاده ۲» | بخش لیلان - ۵۰۰ متری ضلع جنوبی شهر لیلان | ۲۲۵۷۰ |
| «تپه قبرستان پاشایی» | بخش لیلان – شرق قلعه بختک | ۲۲۵۷۱ |
| «قره تپه کوراماز» | بخش لیلان - دهستان لیلان جنوبی | ۲۲۵۷۲ |
| «احمه تپه» | بخش لیلان – چسبیده به ضلع جنوبی شهر لیلان | ۲۲۵۷۳ |
| «قوشاتپه» | بخش لیلان - یک کیلومتری ضلع جنوب غربی شهر لیلان | ۲۲۵۷۴ |
| «تپه حاج فتح الله» | بخش لیلان - ۵۰۰متری جنوب غربی شهر لیلان | ۲۲۵۷۵ |
| «قره تپه اخگری» | بخش لیلان – ۲۵۰متری جنوب غربی شهر لیلان | ۲۲۵۸۰ |
| «تپه اسماعیل وفا و محرم عظیمی» | بخش لیلان - یک کیلو متری ضلع جنوب غربی شهر لیلان | ۲۲۵۸۱ |
| «قره تپه پیرزاد» | بخش لیلان – ۵۰۰ متری جنوب غربی شهر لیلان | ۲۲۵۹۴ |
| «قره تپه پیرزاد ۲» | بخش لیلان - جنوب قلعه بختک | ۲۲۵۹۵ |
| «تپه خان باز ماه زری» | بخش لیلان – شرق قلعه بختک | ۲۲۵۹۶ |
| «تپه لیلان دوست ۱» | بخش لیلان - یک کیلومتری جنوب غربی شهر لیلان | ۲۲۵۹۷ |
محمدی گفت : این آثار از تاریخ ثبت، ضمن رعایت حقوق مالکانه، تحت نظارت، مراقبت و حمایت این سازمان بوده و هرگونه اقدام و عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت اثر شود، ممنوع بوده و مرمت و FL_۲۷۸۶۸۵_LF اثرصرفا با تایید و نظارت این سازمان ممکن می باشد. محمدی اضافه کرد : تخلف از موارد یادشده برابر مقررات«تعزیرات و مجازات های بازدارنده جرم» محسوب شده و مرتکب مشمول مجازات های قانونی خواهد شد. تاکنون بیش از هزارو دویست اثر از آثار تاریخی و فرهنگی استان آذربایجان شرقی در فهرست آثار ملی ثبت شده است که از این تعداد بیش از ۲۵ اثر به شهرستان ملکان اختصاص یافته است .(۴)
پیشینه تاریخی محوطه قلعه بختک لیلان[ویرایش]
پس از بررسیهای سطحی محوطه قلعه بختک لیلان محوطه حدود ۱۶۰ هکتار می باشد. ۲۴ تپه در این محوطه بررسی که بیشترین آنها در جبهه شر قی محوطه قرارگرفته اند. مهمترین این تپه ها عبارتند از تپه الله قلی – تپه چمن که تپه های پیش از تاریخ می باشند و از اهمیت بسزائی برخوردار می باشند و قدمت آنها به هزاره دوم پیش از میلاد می رسد. اعتبار این محوطه به دوران اشکانی نیز می رسد و در دوره ساسانیان نیز از اعتبار و اهمیت بسزائی برخوردار می شود و از قرون اسلامی تا دوران ایلخانی نیز اعتبار و اهمیت تاریخی خود را حفظ نموده است. علاوه بر تپه های یاد شده در ارتفاعات شرقی لیلان مکانهای استقراری نظامی نیز بچشم می خورد.
گزارش کار اولیه قلعه بختک لیلان در سال ۱۳۸۶[ویرایش]
قلعه بختک واقع در ورودی شهر لیلان میباشد. این قلعه در سال ۱۳۷۹ با شماره ۲۷۸۰ در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه در سالهای قبل توسط بسیاری از باستان شناسان ایرانی و خارجی مورد بررسی و بازدید قرار گرفته است و در مورد قدمت و پیشینه تاریخی آن، مطالبی را ارائه نموده اند. آثار بررسی سطحی قلعه حاکی از قدمت پیش از تاریخ تا دوره اسلامی بوده و عمدتاً آثار دوره ساسانی و اشکانی در آن به چشم میخورد. در سال ۱۳۸۶ در اولین اقدام عملی، نقشه محدوده قلعه و نیز عکس ماهواره ای محوطه تهیه شد. یکی از مهم ترین کارهایی که طی سال جاری در محدوده قلعه بختک انجام شد، شناسایی و بررسی باستان شناسی تپه های اقماری و محدوده قلعه بختک بوده، با توجه به نوشته هایی که در گزارشات باستان شناسی در مورد قلعه بختک آمده است، تعداد تپه هایی را که در ارتباط ۀۀ؟؟؟؟عه و در حوزه فرهنگی آن آمده است، هیئت بررسی در سال جاری تعداد ۴۶ تپه از حوزه فرهنگی قلعه را شناسایی کرده و پرونده های ثبتی آنها تهیه شده و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. همچنین حریم و محدوده قلعه در سال جاری بصورت شبکه بندی شده نمونه برداری سفالی شده تا در مورد قدمت و مسائل پژوهشی آن کمکی به باستان شناسان نموده باشد.
اقدامات صورت گرفته در سال طی سال ۱۳۸۶ در حوزه قلعه بختک، به شرح زیر آورده میشود:
- ۱– نقشه برداری
- ۲– تهیه عکس هوایی
- ۳– ایجاد پایگاه پژوهشی
- ۴– تهیه پرونده های ثبتی از تپه های اقماری
- ۵– بررسی و شناسایی باستان شناسی محدوده قلعه
- ۶– نصب تابلوهای راهنما برای تمامی تپه های شناسایی شده در محدوده قلعه بختک (۵)
مردم[ویرایش]
اکثر مردم شهر لیلان به (( پیمانکاری )) و کشاورزی و باغداری مشغولند. زبان مردم این شهر، همانند سایر نقاط منطقهٔ آذربایجان، ترکی آذربایجانی است. طبق آمار سال ۱۳۸۵ خورشیدی از مجموع ۶٬۰۷۹ نفر جمعیت این شهر، ۲٬۹۶۲ نفر زن و ۳٬۱۱۷ نفر مردهستند که در مجموع، ۱٬۴۶۸ خانوار را تشکیل می‌دهند. همچنین طبق همین آمار، ۸۷ درصد از مردم آن باسواد و ۱۳ درصد بی سواد هستند . آمار مردان و زنان شهر، نشان‌دهندهٔ این است که به‌علت این‌که شغل اکثر مردان پیمانکاری است، در سایر نقاط کشور ساکن می‌باشند.
منابع[ویرایش]
- ۴-خبرگزاری جمهوری اسلامی تاریخ : ۱۴ آذر ۱۳۸۷ شاخه : میراث‌فرهنگی -مطلب از:محسن فریور
- ۵-سایت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان شرقی http://www.eachto.ir/farsi/content/view/149/386/
جستارهای وابسته[ویرایش]
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
