نالی
| نالی | |
|---|---|
 مجسمه نالی در پارکی در سلیمانیه |
|
| نام اصلی | خدر شاویسی مکائیلی |
| زمینهٔ کاری | شعر، فلسفه و عرفان |
| زادروز | 1795
حدود 1795 تا 1797 |
| مرگ | 1850 |
| ملیت |  کردستانی |
| جایگاه خاکسپاری | قبرستان ابوایوب انصاری |
| در زمان حکومت | بابانها |
| رویدادهای مهم | یورش عثمانی به حکومت بابان ها در سلیمانیه |
| بنیانگذار | غزلسرایی سورانی |
| پیشه | شاعر |
| دیوان سروده‌ها | دیوان نالی |
| تخلص | نالی |
| دلیل سرشناسی | غزلسرایی کردی |
| اثرگذاشته بر | محوی، حاجی قادر کویی، ناری، قانع، وفایی |
نالی (۱۷۹۵-۱۸۵۵) با نام کامل ملا خدر شاویسی میکایلی شاعر و غزل سرای کرد است. وی در قریه خاک و خول در شهرزور به دنیا آمد و پس از مطالعه قرآن و صرف و نحو در شهرزور، به قصد تحصیل علم به مهاباد، سنندج و حلبچه رفت.
محتویات
زندگی[ویرایش]
وی در روستای خاک و خول در نزدیکی سلیمانیه به دنیا آمده است[۱][۲]. پس از حمله ترکان عثمانی به سلیمانیه و پایان دادن به حکومت بابانها نالی از سلیمانیه به شام میرود و از آنجا قصیده ای بلند همچون نامه برای سالم شاعر کرد اهل سلیمانیه می فرستد و از او احوال شهر و دیارش را جویا می شود. سالم هم در قصیده ای جواب او را میدهد. این دو قصیده از نمونه های ماندگار مکاتبه در ادبیات کردی هستند[۱] .
نقش نالی در ادبیات کردی[ویرایش]
نالی در ادبیات کردی به غزلهای عاشقانه اش شناخته شده است. نقش وی از آن نظر در تاریخ ادبیات کردی برجسته است که از اولین کسانی بود که به گویش سورانی شعر سرود و پس از وی شعرای بسیاری چون کردی، سالم (شاعر) و حاجی قادر کویی، محوی، وفایی، ناری (شاعر)، حریقی و قانع به شعر سورانی روی آوردند.
اشعار نالی[ویرایش]
عمده اشعار نالی به زبان کردی و در قالب غزل هستند ولی از وی اشعاری به زبان های فارسی، عربی و ترکی هم به جا مانده است.
نمونه شعر فارسی[ویرایش]
| ابروان تو طبیبان دل افگارانند | ھر دو پیوسته ازآن بر سر بیمارانند | |
| گنج رخسار تو دیدن نبود زھره مرا | که ز زلف تو برو خفته سیه مارانند | |
| ما ھزاران، ز غمت خسته و ناکام، ولی | کامیاب از گل روی تو خس و خارانند | |
| بر سر کوی خود از گریه مکن منع مرا | زانکه گلھای چمن منتظر بارانند | |
| نرگسان تو که خواب ھمه عالم بردند | خفتگانند، ولی رھزن بیدارانند | |
| «نالیا» از چه سگانش ھمه شب نالانند | که نه آن شیفتگان نیز، جگر خوارانند |
نمونه شعر کردی[ویرایش]
زوڵــــفـــت بـــەقەدتـــدا کــە پــەرێشـان و بــــڵاوە،
ئـــەمـــڕۆ لەمــنی شیـــفـــتە ئـــاڵـــۆز و بــــەداوە
ئـــەم عومرە عەزیزە کە لە بـــۆت نەقـــــد و دراوە
ســەد حەیف و درێغا کە مـوســوڵمـــانـی نەماوە!
عومـرێکـی درێـــژە بەخەیاڵی سەری سوڵفـــت
سەودا و پەرێشانــــم و، ســـەودایـەکی خــــاوە
ھەرچەندە کە ڕوتـــم، بــەخــوا مائیلی ڕووتـــم
بێ بەرگییە عیللەت کەھەتیو مەیلی ھـەتـــاوە ..
"مانی" نییەتی قووەتی تەسویری بــرۆی تـــــۆ
ئەم قەوسە بەدەستی موتەنەففیس نەکشاوە
بۆچی نەگریم، سەد کەڕەتم دڵ دەشکێـــنـــی!
مەی بۆ نەڕژێ، شووشە لەسەد لاوە شــــکاوە
بـــێ ئیفادەیە مەنعی من ئێســــتاکە لەگریان
بـــۆ عــــاشقــی بێچـــــــارە زووەم ئـــاوە ڕژاوە!
ھــــەر جۆگە و جێگێکی کەوا سور و سوێر بێ
جێــــــی جۆششی گریانی منە و خوێنە ڕژاوە
ســــۆزی دڵمە باعیسی تــاو و کوڵــــی گریـــان
مەعلومە کـــــە ئاگر سەبەبی جۆششـی ئاوە
"نالی" وەکو زوڵفت کە موتیعی بەری پێتـــــە
تێکی مەشکێنە، بـەجەفا مەیخـــــــــــەرە لاوە [۳]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- Keith Hitchins، "NALÎ" in Encyclopaedia Iranica، Online Edition. [۱]
- University of Sulaymaniyah، College of Languages، Département of Kurdish Language. Lectures.
- NALÎ (in Kurdish)
- Mystical Love and Mystical Nationalism in Farhad Shakely's String
- Classic and Modern Kurdish Poetry
پیوند به بیرون[ویرایش]
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
