اوج و حضیض
اوج و حضیض دو نقطه متقابل مداری از جهت بیشترین تفاوت فاصله گرانیگاهی با هم است. به نقطهای در مدار بیضوی، در دورترین فاصله از مرکز جرم سامانهٔ مداری نظیر ستارهٔ دوتایی یا یک ستاره و قمرش، اوج یا اوج مرکزی (apocenter) یا دوراوج (apoapsis) گفته میشود. به نزدیکترین نقطه در مدار بیضوی نسبت به گرانیگاه، حَضیض گفته میشود.
معادلهای پیشنهادی دیگر که جامع تر نیز میباشد عبارتند از: هباک(apsis)، پیراهباک(periapsis)، اپاهباک(apoapsis)، اپازم(Apogee)، پیرازم (perigee)[۱]
اوج و حضیض خورشیدی[ویرایش]
سال[۲] | حضیض خورشیدی | اوج خورشیدی | ||
---|---|---|---|---|
تاریخ | زمان (UT) | تاریخ | زمان (UT) | |
۲۰۰۷ | ۳ ژانویه | ۱۹:۴۳ | ۶ ژوئیه | ۲۳:۵۳ |
۲۰۰۸ | ۲ ژانویه | ۲۳:۵۱ | ۴ ژوئیه | ۰۷:۴۱ |
۲۰۰۹ | ۴ ژانویه | ۱۵:۳۰ | ۴ ژوئیه | ۰۱:۴۰ |
۲۰۱۰ | ۳ ژانویه | ۰۰:۰۹ | ۶ ژوئیه | ۱۱:۳۰ |
۲۰۱۱ | ۳ ژانویه | ۱۸:۳۲ | ۴ ژوئیه | ۱۴:۵۴ |
۲۰۱۲ | ۵ ژانویه | ۰۰:۳۲ | ۵ ژوئیه | ۰۳:۳۲ |
۲۰۱۳ | ۲ ژانویه | ۰۴:۳۸ | ۵ ژوئیه | ۱۴:۴۴ |
۲۰۱۴ | ۴ ژانویه | ۱۱:۵۹ | ۴ ژوئیه | ۰۰:۱۳ |
۲۰۱۵ | ۴ ژانویه | ۰۶:۳۶ | ۶ ژوئیه | ۱۹:۴۰ |
۲۰۱۶ | ۲ ژانویه | ۲۲:۴۹ | ۴ ژوئیه | ۱۶:۲۴ |
۲۰۱۷ | ۴ ژانویه | ۱۴:۱۸ | ۳ ژوئیه | ۲۰:۱۱ |
۲۰۱۸ | ۳ ژانویه | ۰۵:۳۵ | ۶ ژوئیه | ۱۶:۴۷ |
۲۰۱۹ | ۳ ژانویه | ۰۵:۲۰ | ۴ ژوئیه | ۲۲:۱۱ |
۲۰۲۰ | ۵ ژانویه | ۰۷:۴۸ | ۴ ژوئیه | ۱۱:۳۵ |
تاریخ و زمان (UT) انقلابین و اعتدالین روی زمین[۳] |
||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
زمان | اعتدال بهاری |
انقلاب تابستانی |
اعتدال پاییزی |
انقلاب زمستانی |
||||
ماه | مارس | ژوئن | سپتامبر | دسامبر | ||||
سال | ||||||||
روز | ساعت | روز | ساعت | روز | ساعت | روز | ساعت | |
۲۰۱۰ | ۲۰ | ۱۷:۳۲ | ۲۱ | ۱۱:۲۸ | ۲۳ | ۰۳:۰۹ | ۲۱ | ۲۳:۳۸ |
۲۰۱۱ | ۲۰ | ۲۳:۲۱ | ۲۱ | ۱۷:۱۶ | ۲۳ | ۰۹:۰۴ | ۲۲ | ۰۵:۳۰ |
۲۰۱۲ | ۲۰ | ۰۵:۱۴ | ۲۰ | ۲۳:۰۹ | ۲۲ | ۱۴:۴۹ | ۲۱ | ۱۱:۱۲ |
۲۰۱۳ | ۲۰ | ۱۱:۰۲ | ۲۱ | ۰۵:۰۴ | ۲۲ | ۲۰:۴۴ | ۲۱ | ۱۷:۱۱ |
۲۰۱۴ | ۲۰ | ۱۶:۵۷ | ۲۱ | ۱۰:۵۱ | ۲۳ | ۰۲:۲۹ | ۲۱ | ۲۳:۰۳ |
۲۰۱۵ | ۲۰ | ۲۲:۴۵ | ۲۱ | ۱۶:۳۸ | ۲۳ | ۰۸:۲۰ | ۲۲ | ۰۴:۴۸ |
۲۰۱۶ | ۲۰ | ۰۴:۳۰ | ۲۰ | ۲۲:۳۴ | ۲۲ | ۱۴:۲۱ | ۲۱ | ۱۰:۴۴ |
۲۰۱۷ | ۲۰ | ۱۰:۲۸ | ۲۱ | ۰۴:۲۴ | ۲۲ | ۲۰:۰۲ | ۲۱ | ۱۶:۲۸ |
۲۰۱۸ | ۲۰ | ۱۶:۱۵ | ۲۱ | ۱۰:۰۷ | ۲۳ | ۰۱:۵۴ | ۲۱ | ۲۲:۲۳ |
۲۰۱۹ | ۲۰ | ۲۱:۵۸ | ۲۱ | ۱۵:۵۴ | ۲۳ | ۰۷:۵۰ | ۲۲ | ۰۴:۱۹ |
۲۰۲۰ | ۲۰ | ۰۳:۵۰ | ۲۰ | ۲۱:۴۴ | ۲۲ | ۱۳:۳۱ | ۲۱ | ۱۰:۰۲ |
تاریخ و زمان متوسط (به وقت ایران) اعتدالین (°۰) و انقلابین ('۲۶ °۲۳±) روی زمین |
||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
نقاط فصول |
اعتدال بهاری |
انقلاب تابستانی |
اعتدال پاییزی |
انقلاب زمستانی |
||||
زمان | ۱ فروردین | ۳۱ خرداد | ۱ مهر | ۱ دی | ||||
ساعت | ۰۰:۰۰ | ۱۷:۵۶ | ۰۹:۳۷ | ۰۶:۰۶ |
اوج خورشیدی (یا زمینی) دورترین نقطه فاصله زمین در مدار بیضویش نسبت به خورشید و حضیض خورشیدی نزدیکترین این فاصله است.
در نقطه حضیض خورشیدی (به انگلیسی: Perihelion)، یک سیاره در مدار بیضی شکلش به دور خورشید، در نزدیکترین مکان به خورشید قرار میگیرد. برای یک سیاره، ستاره دنبالهدار و یا دیگر اجرام آسمانی، حرکت کردن به دور خورشید در یک مدار بیضی شکل انجام میگیرد و به این ترتیب فاصله بین جسم و خورشید در سراسر مدار تغییر میکند. در این نقطه در مدار، سیاره با حداکثر سرعتش حرکت میکند (قانون دوم کپلر). حضیض خورشیدی به طور خاص در مورد مدارهای حول خورشید به کار میرود ولی درواقع نقطه حضیض در هر مدار معمولی بیضی شکلی که در آن یک جسم کوچکتر به دور یک جسم بزرگتر میگردد وجود دارد. برای به طور کامل مشخص کردن موقعیت یک سیاره، بحث نقطه حضیض خورشیدی به عنوان یکی از عناصر (پایههای) مدار مورد نیاز است. در یک میدان گرانشی (جاذبهای) قوی، محل نقطه حضیض خورشیدی ممکن است به طور پیاپی روی مدارها جلوتر برود. در منظومه شمسی، این امر را میتوان در مدار سیاره تیر (عطارد) مشاهده کرد که آزمون مهمی برای قانون نسبیت عام محسوب میشود.[۴]
اوج و حضیض خورشیدی حدود ۱۳ روز[۲] بطور دقیقتر ۱۳٫۰۶۷ درجه (اوج ۱۳٫۷ روز و حضیض ۱۲٫۸۲۵ روز) پس از نقاط انقلابین است که در اینصورت بطور متوسط و میانگین اوج خورشیدی ساعت ۲۱:۲۲ روز ۱۳ تیرماه (۴ ژوئیه) و حضیض خورشیدی ساعت ۱:۵۳ روز ۱۴ دیماه (۴ ژانویه) میباشد.
در سال ۱۳۸۹ خورشیدی که طول متوسطی داشته، اوج خورشیدی ساعت ۱۵ روز ۱۵ تیرماه (۶ ژوئیه) و حضیض خورشیدی ساعت ۲۲ روز ۱۳ دی ماه (۳ ژانویه) بوده است.
اوج خورشیدی حداکثر تا ۱۵۲٬۰۹۷٬۷۰۰ کیلومتر (۱٫۰۱۶۷۱ واحد نجومی) و حضیض حداقل تا ۱۴۷٬۰۹۸٬۰۷۰ کیلومتر (۰٫۹۸۳۲۹) است. این دو نقطه با حفظ قرینگی و تقابل هم بر روی مدار زمین بتدریج جابجا میشوند، نقطه حضیض خورشیدی در سال ۲۰۰۰م بر ۲۸۲٫۸۹۵ درجه مداری بوده که تا سال ۲۰۱۲م به ۲۸۳٫۰۶۷ درجه مداری کشیده شده است.[۲]
انقلاب تابستانی ۱۳۹۲ ساعت ۰۸:۳۴ روز ۳۱ خرداد (ساعت ۰۵:۰۴ روز ۲۱ ژوئن ۲۱۰۳م)، و نقطه اوج مداری ساعت ۱۸:۱۴ روز ۱۴ تیرماه (ساعت ۱۴:۴۴ روز ۵ ژوئیه ۲۰۱۳م) است.
واژه نامه[ویرایش]
واژه نامه و برگردان فارسی اوج و حضیض سیارات و پدیدههای اختری:
جرم فضایی | نام انگلیسی اوج | نام فارسی اوج | نام انگلیسی حضیض | نام فارسی حضیض |
---|---|---|---|---|
عمومی |
Apoapsis/apocentre/apapsis
|
اوج/اوج مرکزی/دوراوج |
Periapsis/Pericentre
|
حضیض |
کهکشان |
Apogalacticon
|
اوج کهکشانی |
Perigalacticon
|
حضیض کهکشانی |
ستاره |
Apastron
|
اوج اختری |
Periastron
|
حضیض اختری |
سیاهچاله |
pomelasma/Apobothra/Aponigricon
|
اوج سیاهچالهای |
Perimelasma/Peribothra/Perinigricon
|
حضیض سیاهچالهای |
خورشید |
Aphelion
|
اوج خورشیدی |
Perihelion
|
حضیض خورشیدی |
تیر (عطارد) |
Apohermion
|
اوج تیری |
Perihermion
|
حضیض تیری |
ناهید (زهره) |
Apocytherion/Apocytherean/Apokrition
|
اوج ناهیدی |
Pericytherion/Pericytherean/Perikrition
|
حضیض ناهیدی |
زمین |
Apogee
|
اوج زمینی |
Perigee
|
حضیض زمینی |
ماه |
Aposelene/Apocynthion/Apolune
|
اوج ماهی |
Periselene/Pericynthion/Perilune
|
حضیض ماهی |
بهرام (مریخ) |
Apoareion
|
اوج بهرامی |
Periareion
|
حضیض بهرامی |
هرمز (مشتری) |
Apozene/Apojove
|
اوج هرمزی |
Perizene/Perijove
|
حضیض هرمزی |
کیوان (زحل) |
Apokrone/Aposaturnium
|
اوج کیوانی |
Perikrone/Perisaturnium
|
حضیض کیوانی |
اورانوس |
Apouranion
|
اوج اورانوسی |
Periuranion
|
حضیض اورانوسی |
نپتون |
Apoposeidion
|
اوج نپتونی |
Periposeidion
|
حضیض نپتونی |
پلوتون |
Apohadion
|
اوج پلوتونی |
Perihadion
|
حضیض پلوتونی |
پانویس[ویرایش]
- ↑ پیشنهادهای دکتر حیدری ملایری، اخترفیزیکدان نپاهشگاه پاریس
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ویکیپدیای انگلیسی، مقاله متناظر
- ↑ United States Naval Observatory (2010-06-10). "Earth's Seasons: Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000-2020".
- ↑ «دربارهٔ نقطه حضیض خورشیدی بیشتر اطلاعات کسب کنیم». آکا ایران، خرداد ۱۳۹۴. بازبینیشده در ۹ خرداد ۱۳۹۴.
منابع[ویرایش]
- برابرهای فرهنگستان زبان فارسی. فرهنگ واژههای مصوّب فرهنگستان - دفتر ششم. بخش اوّل: فارسی. تهران: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۷۹.