ایدز در ایران
| ایدز در ایران | |
|---|---|
| اطلاعات کشور | |
| نام کشور |  ایران |
| جمعیت | ۷۰٬۴۷۲٬۸۶۴ |
| ایدز در کشور | |
| جمعیت مبتلایان | آمار شناسایی شده: ۲۷۸۸۸ نفر تا فروردین ۱۳۹۳ [۱]
|
| جمعیت مبتلایان زن | ۳۰٪ (۱۳۹۳) [۱] |
| جمعیت مبتلایان مرد | ۷۰٪ (۱۳۹۳) [۱] |
ایدز در ایران از راه‌های آمیزش جنسی، استفادهٔ معتادان تزریقی از «سرنگ آلوده» و در موارد محدودی، انتقال ویروس از مادر مبتلا به کودک رواج یافته است. به گفته سازمان بهداشت جهانی بر اساس داده‌های گزارش شده، نرخ رشد اپیدمی ایدز در ایران به صورت هشدار دهنده‌ای در حال افزایش است.[۳]
براساس آمار جمع‌آوری شده از دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، بیش از ۲۷٬۰۰۰ نفر افراد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی (عامل بیماری ایدز) تا اول مهر ۱۳۹۲ به طور رسمی در بانک اطلاعاتی وزارت بهداشت ثبت شده بودند و وزارت بهداشت آمار واقعی مبتلایان به این ویروس را ۹۰ هزار نفر برآورد می‌کند.[۴] اما بر اساس تخمینی غیر رسمی تا سال ۱۳۹۰، ۱۲۰ هزار ناقل HIV در ایران وجود داشت.[۵] در افراد شناسایی شده، ۴۷۹۶ نفر وارد فاز بیماری ایدز شده‌اند.[۶] استان‌های مازندران، کرمانشاه، فارس، هرمزگان، خراسان رضوی، اصفهان و تهران از استان‌های پرخطر از نظر ایدز هستند.[۴]
از میان افراد ثبت شدهٔ سال ۱۳۹۲، ۱۱٪ زن و ۸۹٪ مرد بود‌اند و حدود نیمی از مبتلایان در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. بر اساس آمار ثبت شدهٔ ۱۳۹۱، ۳۳ درصد بیماری به دلیل روابط جنسی غیرایمن بوده است که شامل ۶۷٫۵٪ مرد و ۳۲٫۵٪ زن می‌شود.[۷] براساس این گزارش در میان علل ابتلا به HIV، تزریق با وسایل مشترک در مصرف کنندگان مواد، رتبه نخست و ابتلا از طریق رابطه جنسی رتبه دوم را دارد. با این حال، به گفتهٔ دکتر مینو محرز رئیس مرکز تحقیقات ایدز وزارت بهداشت، مهم‌ترین مسئله افزایش شیوع جنسی بیماری ایدز است و واقعیت موجود در مراکز درمانی بسیار بیش از آمار رسمی است.[۵][۸] بیش از ۹۰ درصد زنان مبتلا بدون اینکه آگاه باشند، از طریق شوهرانشان مبتلا به اچ‌آی‌وی می‌شوند.[۹] اگر چه میزان مبتلایان به بیماری ایدز در ایران در سال‌های گذشته نسبت به میانگین جهانی کم بوده‌است،[۱۰] این بیماری در میان جوانان، زنان و همچنین کودکان کار در حال افزایش است.
حرف زدن از بیماری ایدز در ایران با محدودیت‌های اخلاقی و عرفی همراه‌است. بحث و گفتگو درباره بلوغ، بهداشت جنسی و بیماریهای آمیزشی در خانواده‌ها محدود است. مبتلایان به ایدز همواره نگران واکنش‌های جامعه بوده‌اند. ابراز ابتلا به این بیماری موجب «انگ اخلاقی» و طرد بیمار از خانواده، اطرافیان و جامعه می‌شود. این امر باعث پنهان‌کاری و مخفی کردن بیماری می‌گردد، بنابراین ایدز در خفا گسترش می‌یابد و کنترل بیماری را دشوار می‌کند.[۵][۹][۱۱][۱۲]
نخستین مورد گزارش و ثبت شده ابتلا به ایدز در ایران مربوط به سال ۱۳۶۶ و در مورد یک کودک شش ساله مبتلا به بیماری هموفیلی است که فراورده‌های خونی آلوده دریافت کرده بود. در سال‌های اولیهٔ شیوع بیماری، وجود ایدز در ایران اساساً انکار می‌شد. در ارتباط با این بیماری دو پروندهٔ قضایی عمده وجود دارد. پروندهٔ بیماران هموفیلی، که به موجب آن سازمان انتقال خون ایران مقصر شناخته شد و پروندهٔ برادران علایی پزشکانی که برای فعالیت‌هایشان در زمینه شناساندن و مبارزه با بیماری ایدز در ایران شهرت بین‌المللی دارند و به اتهام مخالفت با حکومت در سال ۱۳۸۷ بازداشت و حبس شدند که اعتراضات گستردهٔ بین‌المللی را در پی داشت.[۱۳]
محتویات
اهمیت فرهنگ عمومی[ویرایش]
حرف زدن از بیماری ایدز در ایران با محدودیت‌های اخلاقی و عرفی همراه‌است. بحث و گفتگو درباره بلوغ، بهداشت جنسی و بیماریهای آمیزشی در خانواده‌ها هم چنان محدود است و ابراز ابتلا به این بیماری موجب انگ اخلاقی در خانواده، اطرافیان و جامعه می‌شود و باعث پنهان‌کاری می‌گردد، بنابراین این بیماری در خفا گسترش می‌یابد و همین امر کنترل را مشکل می‌کند.[۵][۱۱] در منظر بسیاری از مردم، بیمار اچ‌آی‌وی مثبت لزوماً دست به عملی غیراخلاقی زده‌است. مبتلایان در صورت اعلام بیماری خود ممکن است با طرد از خانواده، اخراج از محل کار، و دریافت نکردن یا تبعیض در مورد دریافت خدمات بهداشتی و اجتماعی روبرو شوند.[۹][۱۲] بسیاری از معتادان تزریقی به دلیل ترس از تحقیر و تبعیض، در اولین سالی که اچ‌آی‌وی در آنها تشخیص داده می‌شود دست به خودکشی می‌زنند.[۹]
پراکندگی و آمار[ویرایش]
استان‌های مازندران، کرمانشاه، فارس، هرمزگان، خراسان رضوی ، اصفهان و تهران از استان‌های پرخطر از نظر ایدز هستند.[۴] براساس آمار جمع‌آوری شده از دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، بیش از ۲۷ هزار نفر افراد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی (عامل بیماری ایدز) تا اول مهر ۱۳۹۲ به طور رسمی در بانک اطلاعاتی وزارت بهداشت ثبت شده بودند و وزارت بهداشت آمار واقعی مبتلایان به این ویروس را ۹۰ هزار نفر برآورد می‌کند.[۱۴] در افراد شناسایی شده تا سال ۱۳۹۲، ۴۷۹۶ نفر وارد فاز بیماری ایدز شده‌اند.[۶] ۱۱٪ زن و ۸۹٪ مرد بود‌اند. بر اساس آمار ثبت شدهٔ ۱۳۹۱، ۳۳ درصد بیماری به دلیل روابط جنسی غیرایمن بوده است که شامل ۶۷٫۵٪ مرد و ۳۲٫۵٪ زن می‌شود.[۷] تا پاییز سال ۱۳۹۰ حدود ۲۴ هزار نفر (در مجموع ۲۳٬۹۰۲ نفر) افراد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی (عامل بیماری ایدز) به طور رسمی در بانک اطلاعاتی وزارت بهداشت ثبت شده بودند. بنابراین با فرمول تخمین موارد واقعی بر اساس موارد ثبت شده، هم اکنون حدود ۸۰ هزار HIV مثبت در ایران وجود دارد. اما بر اساس آمار غیر رسمی تا سال ۱۳۹۰، ۱۲۰ هزار ناقل HIV در ایران وجود داشت. از میان ۲۳٬۹۰۲ نفر مبتلا به ایدز در ایران، ۹۱ درصد مرد و ۹ درصد زن هستند. حدود ۵۰ درصد مبتلایان در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. براساس این گزارش در میان علل ابتلا به HIV، تزریق با وسایل مشترک در مصرف کنندگان مواد، رتبه نخست و ابتلا از طریق رابطه جنسی رتبه دوم را دارد. با این حال، به گفتهٔ دکتر مینو محرز رئیس مرکز تحقیقات ایدز وزارت بهداشت، «از بین بیماران بنده، ۹۹ درصد موارد جدید از طریق رابطه جنسی مبتلا شده‌اند.» و امار وزارت بهداشت جدید نیست و دیر اعلام شده‌است و «آمار وزارت بهداشت فقط موارد شناسایی شده عفونت HIV/AIDS را نشان می‌دهد و به علت آگاهی کم مردم درباره این بیماری و روش‌های پیشگیری و درمان آن و با توجه به اینکه سیستم شناسایی فعال این بیماری بخصوص در بین روسپیان را نداریم آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت بیانگر وضعیت واقعی این بیماری در کشور نیست.» «مهم‌ترین مسئله‌ای که از این آمار می‌توان استنباط کرد، افزایش شیوع جنسی بیماری ایدز است ... که البته واقعیت موجود در مراکز درمانی بسیار بیش از [درصد ذکر شده] است.»[۵] بر اساس آمار سال ۹۱ از مجموع افراد شناسایی شده، ۵۲٫۲٪ با سرنگ آلوده، ۳۳٫۲٪ از طریق رابطه جنسی، ۳٫۳٪ از مادر به کودک به این ویروس مبتلا شده‌اند و طی ۸ سال گذشته هیچ مورد ابتلا به ویروس ایدز از طریق انتقال خون گزارش نشده است.[۴]
بیش از ۹۰ درصد زنان مبتلا بدون اینکه آگاه باشند، از طریق شوهرانشان مبتلا به اچ‌آی‌وی شده‌اند.[۹] (بر اساس آمار در سال ۱۳۸۵ مبتلایان مرد حدود ۹۵ درصد و مبتلایان زن ۵ درصد بودند،[۱۵] و در آمار سال ۱۳۹۰، مبتلایان مرد حدود ۹۱ درصد و مبتلایان زن ۹ درصد بودند[۵].) البته به دلیل اینکه از نظر اجتماعی بیماران زن بیش از مردان داغ ننگ می‌خورند، از خود تمایل کمتری برای آزمایش اچ‌آی‌وی نشان می‌دهند، و اگر آزمایش بدهند، نتیجهٔ آن را افشا نمی‌کنند. تعداد فزاینده‌ای از مبتلایان جدید زن، کسانی هستند که اقداماتی جهت پیشگیری از انتقال بیماریهای آمیزشی انجام داده‌اند ولی این کار را به شکل ناقصی انجام داده بودند. مطالعات نشان می‌دهد که بیشتر زنان مبتلایان به اچ‌آی‌وی، بی‌سواد یا دارای تحصیلات ابتدایی هستند و از آنجایی که اطلاعات درباره اچ‌آی‌وی عموماً از طریق روزنامه‌ها منتشر می‌شود، این زنان اطلاعات کافی دربارهٔ نحوهٔ مقابله با آن دریافت نمی‌کنند. علاوه بر این فقر نیز برخی زنان را به تن‌فروشی هدایت کرده که این نیز آنها را بصورت پیوسته‌ای در خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی قرار می‌دهد. همچنین در بین افرادی که شغلشان تن‌فروشی است، استفاده از مواد مخدر مرسوم است و این خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را دوچندان می‌کند.[۹] دختران والدینی که به اچ‌آی‌وی مبتلا بوده‌اند جزو آسیب‌پذیرترین اقشار محسوب می‌شوند، زیرا مردان کمی حاضر هستند با آنها ازدواج کنند، همچنین عموماً به‌دلیل بیماری والدینشان و از دست دادن شلغلشان، خانوادهٔ اغلب این دختران بسیار فقیر هستند.[۹]
میزان ابتلا به اچ‌آی‌وی از استان به استان فرق می‌کند. در غرب ایران ۸۵ درصد مبتلایان از میان معتادان تزریقی هستند، در حالی که در جنوب ایران ۵۰ درصد ابتلا از رابطه جنسی بین همجنسان ناشی می‌شود.[۹]
بسیاری از کودکان کار که امروزه از سوی پیمانکاران شهرداری تهران در فرایند تفکیک دستی زباله به کار گرفته می‌شوند در معرض ابتلا به ایدز، هپاتیت C و هپاتیت B هستند. چنانکه براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی به دلیل وجود زباله‌های تیز و برنده در ترکیب زباله‌های عادی، ۲۱ میلیون مورد هپاتیت C، دو میلیون هپاتیت B و ۱۶۰ هزار مورد HIV از طریق زباله‌های خطرناک در مخازن عادی منتقل می‌شود.[۱۶]
تاریخچه[ویرایش]
نخستین مورد گزارش و ثبت شده ابتلا به ایدز در ایران مربوط به سال ۱۳۶۶ و در مورد یک کودک شش ساله مبتلا به بیماری هموفیلی است که فراورده‌های خونی آلوده وارداتی از فرانسه دریافت کرده بود.[۱۷][۱۸][۱۹] در ایران و طی سال‌های اولیه شیوع بیماری، وجود ایدز اساساً انکار می‌شد و شمار مبتلایان به آن، در داده‌های رسمی بین ۲۰۰ تا حداکثر ۵۰۰ نفر در نوسان بود،[۲۰] ولی در سال‌های بعد و از دهه ۸۰ میلادی، دولت ایران در راستای ارتقای بهداشت خانواده و سلامت جامعه فعالیت‌های آگاهی بخشی نسبت به این بیماری و ارایه آموزش‌های جنسی را در سطح کشور شروع کرد و در حال حاضر بنابر گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد این کشور در بالاترین جایگاه درمیان کشورهای منطقه از نظر بهداشت و ارایه آموزش‌های جنسی در زمینه پیشگیری از ایدز قرار دارد.[۲۱]
همچنین یونیسف ایران در قالب برنامه اچ‌آی‌وی/ایدز با شرکای دولتی و غیردولتی و رسانه‌های جمعی ایران در راستای «ارائهٔ خدمات مطلوب و اطلاع‌رسانی به جوانان» همکاری می‌کند.[۲۲]
اولین برنامهٔ پیشگیری از اچ‌آی‌وی در ایران توسط برادران علایی (دو پزشک به نامهای کامیار علایی و آرش علایی) و با همکاری دانشکده پزشکی کرمانشاه پیاده سازی شد. آنها کلینیک مثلثی را در کرمانشاه پایه‌گذاری کردند که مدلی برای معالجه و مراقبت از مبتلایان شد.[۹]
از اقدامات عملی دولت ایران برای پیشگیری از شیوع ایدز در این کشور می‌توان به برنامه‌ریزی برای ارایه سوزن و سرنگ استریل به معتادان، لغو ممنوعیت توزیع تیغ یک بار مصرف در زندان‌ها، آموزش‌های جنسی در مدارس و جامعه و نصب دستگاه‌های خودپرداز کاندوم و سرنگ ارزان در سطح شهرها اشاره کرد.[۲۱][۲۳][چه زمانی؟]
با این حال هنوز بسیاری از مردم و به ویژه جوانان از دسترسی به اطلاعات مربوط به شیوع ایدز و از اطلاعات مربوط به ضرورت به کار بردن کاندوم هنگام آمیزش جنسی بی‌بهره‌اند و موانع متعددی برای راه‌اندازی کمپین‌های تبلیغاتی گسترده در رسانه‌ها در این زمینه وجود دارد.[۲۴] سطح پایین مطالعه در ایران و رجوع بیشتر مردم برای دریافت اطلاعات به رسانه‌های دیداری شنیداری و همچنین انحصار دولتی این دست رسانه‌ها[۲۵] نقش دولت را در آموزش، پیشگیری و ایجاد مقدمات پذیرش افراد اچ‌آی‌وی مثبت در جامعه پررنگ‌تر می‌کند.[۱۲]
از دیگر موانع فعالیت‌های اجتماعی در پیشگیری از ایدز این است که، سازمان‌های مردم‌نهاد (NGOهای) فعال در زمینه اطلاع رسانی و پیشگیری از سوی نهاد و سازمان‌های دولتی به شکل رقیب نگریسته شده با مشکلاتی در زمینه فعالیت‌های خود مواجهند. این در حالی است که طرح‌های دولتی نیز مدت‌های طولانی در بایگانی‌ها نادیده انگاشته می‌شوند.[۱۱]
برادران علایی پزشکانی که برای فعالیت‌هایشان در زمینه شناساندن و مبارزه با بیماری ایدز در ایران شهرت بین‌المللی داشتند، در سال ۱۳۸۷ به اتهام مخالفت با حکومت بازداشت و حبس شدند که اعتراضات گستردهٔ بین‌المللی را در پی داشت.[۱۳]
پرونده بیماران هموفیلی[ویرایش]
در سال ۱۳۶۴ فراورده‌های خونی شرکت فرانسوی مریو که آلوده به ویروس اچ‌آی‌وی بود، به بیماران هموفیلی، که نیاز دائم به دریافت انواع فاکتورهای انعقادی خون دارند داده شد. هنگامی که این موضوع در میان بیماران هموفیلی افشا شد، وزارت بهداشت آلودگی فراورده‌های خونی وارداتی به ایران را تکذیب کرد در حالی که نمایندهٔ شرکت فرانسوی پس از بازگشت به کشورش در نامهای به وزیر بهداشتِ آن زمان، آلوده بودن فراورده‌های شرکت مریو را تایید کرد.[۲۶] در سال ۱۳۶۶ اولین مورد از بیماران هموفیلی که از طریق فراورده‌های خونی آلوده به بیماری ایدز مبتلا شدند شناسایی شد.[۲۷] پس از افشای این موضوع در دهه هفتاد پرونده‌ای در این مورد تشکیل شد و در خرداد ۱۳۸۳، دادگاه حکم به پرداخت خسارت از طرف سازمان انتقال خون ایران به ۹۷۴ شاکی پرونده، درمان بیماران مبتلا و عذرخواهی وزارت بهداشت داد. ولی تنها خسارت پرداخت شد و درمان بیماران و عذر خواهی وزارت بهداشت مسکوت ماند.[۲۸] همچنین آمار واقعی بیماران هموفیلی و نزدیکان آنان اعلام نشد.[۲۷]
جستارهای وابسته[ویرایش]
- ایدز (نام بیماری)
- اچ‌آی‌وی (نام ویروس عامل بیماری)
- روز جهانی ایدز
- کامیار و آرش علایی
- کلینیک مثلثی
- لوران فابیوس
- انستیتو مریو
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ http://www.hamshahrionline.ir/details/284950/Onlinedesk/editorials
- ↑ یک روز به‌جای آنهایی که ایدز دارند
- ↑ Gheissari, Ali. Contemporary Iran Economy, Society, Politics. Oxford University Press, 2009. 157. ISBN 0-19-537848-2, 9780195378481.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ «۹۰ هزار نفر در ایران مبتلا به اچ‌آی‌وی هستند». بی‌بی‌سی فارسی، ۵ آذر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲۵ فروردین ۱۳۹۳.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ «آمار غیر رسمی از وجود ۱۲۰ هزار ناقل HIV در کشور خبر می‌دهد». سلامت نیوز، ۱۷ خرداد ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲۰ خرداد ۱۳۹۱.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «تعداد مبتلایان شناخته شده HIV در ایران از مرز ۲۷هزار نفر گذشت/ ۳۳ درصد انتقال جنسی». فارس، ۵ آذر ۱۳۹۲.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت: کمبود داروهای ضد ویروس ایدز هنوز بر طرف نشده است». فارس، ۶ آذر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲۵ فروردین ۱۳۹۳.
- ↑ «آخرین آمار مبتلایان به ایدز در ایران». رادیو زمانه. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲ فوریه ۲۰۰۹.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ ۹٫۵ ۹٫۶ ۹٫۷ ۹٫۸ Arash Alaei, Kamiar Alaei in Health: HIV and AIDS. , Encyclopedia of Women & Islamic Cultures. General Editor: Suad Joseph. Brill
- ↑ Ruxin, Josh. Agnes Binagwaho, Paul A. Wilson, UN Millennium Project Working Group on HIV/AIDS. Combating AIDS in the Developing World. Jeffrey D. Sachs, Josh Ruxin, Agnes Binagwaho. Earthscan, 2005. 69. ISBN 1-84407-225-8, 9781844072255.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ «هم پیمان در برابر گسترش ایدز». زندگی مثبت. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱۸ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ «رسانه‌ها می‌توانند ایدز را از پنهان‌کاری خارج کنند». زندگی مثبت. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱۸ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «آرش علایی آزاد شد». بی‌بی‌سی، ۲۹ آگوست ۲۰۱۱. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲۰ خرداد ۱۳۹۱.
- ↑ «۹۰ هزار نفر در ایران مبتلا به اچ‌آی‌وی هستند»، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «موارد مبتلا به HIV و ایدز تا بر حسب سن و شیوه ابتلا تا مهر ۱۳۸۵». زندگی مثبت. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۰۸.
- ↑ ««هپاتیت» و «ایدز» در یک قدمی کودکان زباله جمع‌کن». سلامت نیوز، ۱۷خرداد۱۳۹۱. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲۰ خرداد ۱۳۹۱.
- ↑ «ورود ایدز به ایران از طریق خون های آلوده بود». خبرگزاری ایمنا.
- ↑ «لوران فابیوس؛ عامل ورود ایدز به ایران». خبرگزاری مشرق.
- ↑ «ایدز چگونه وارد ایران شد». پایگاه خبری فرهنگ.
- ↑ «گشایشی چشمگیر در مبارزه با ایدز». دویچه وله فارسی. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ «ایران برنده جایزه مبارزه با ایدز سازمان ملل». مردمک. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ «اچ‌آی‌وی/ایدز و ایجاد خدمات دوستدار نوجوانان در این زمینه». یونیسف ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ «کارنامه سازمان‌های مقابله با ایدز در ایران». ستاد مبارزه با مواد مخدر. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ «زنگ‌های خطرعلیه فراگیری ایدز در ایران» (فارسی). بی‌بی‌سی. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ «فصل دوازدهم (صدا و سیما)». در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. صفحه ۹۳.
- ↑ «خون آلوده به ایران وارد می‌شود». مردمک، ۲۲ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲۰ خرداد ۱۳۹۱.
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ «مریو» چشم به راه دادخواهی ایران پرونده واردات فراورده‌های خونی آلوده به ایدز از فرانسه و ۲۵ سال ابهام وبگاه بانک نشریات ایران برگرفته از روزنامه اعتماد به تاریخ یازدهم آذر ۱۳۸۷، نویسنده: احمد قویدل
- ↑ ناگفته‌های بیماران هموفیلی از ۱۰ سال زندگی با ایدز و هپاتیت وبگاه خبرگزاری فارس
پیوند به بیرون[ویرایش]
- مرکز ملی پیشگیری از ایدز در ایران
- مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری وابسته به دانشگاههای علوم پزشکی - جامعه پیشگیری از ایدز
- مراکز مشاوره وابسته به دانشگاههای علوم پزشکی - ایران. اچ. آی. وی.
- مراکز انجام مشاوره و آزمایش ایدز HIV به صورت رایگان در استان تهران - سلامت نیوز
|
||||||||||||||||||||||||
