دره فرغانه

آرامگاه منسوب به علی بن ابیطالب در شاه مردان، درهٔ فرغانه

فَرغانه دره‌ای در آسیای میانه است. این دره بر مسیر سیردریا واقع شده که از جنوب خاوری به ترکستان چین محدود است و اطراف آن را کوه‌های تیان شان فرا گرفته. قسمتی از فرغانه را استپ بسیار حاصلخیز قراقالپاق فراگرفته است و قسمتی از آن بیابان است. امروزه فرغانه به سه بخش در کشورهای ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان تقسیم شده است.

در گذشته در کشورها و ایالت‌های کرانه‌های سیردریا صنایع گوناگون و مهمی وجود نداشت و بیشتر صادرات آنجا غلام و کنیز بود. صادرات طبیعی ایالت فرغانه طلا، نقره، فیروزه، زیبق، آهن و مس همچنین نشادر، نفت و قیر بود که از معادن آنجا استخراج می‌گردید.

فرغانه در شعر مولوی

مولانا در دیوان شمس از این منطقه یاد کرده است:

گفتم که رفیقی کن با من، که من ات خویشم

گفتا که بنشناسم من خویش ز بیگانه

گفتم ز کجایی تو؟ تسخر زد و گفت : ای جان

نیم ایم ز ترکستان، نیم ایم ز فرغانه

نیم ایم ز آب و گل، نیم ز جان و دل

نیم ایم لب دریا، نیمی همه دردانه