زبان‌های ایرانی غربی

گستره و شاخه‌های زبان‌های ایرانی

زبان‌های ایرانی شاخهٔ غربی به دو گروه «شمال‌غربی» و «جنوب‌غربی» دسته‌بندی می‌شوند:

• گروه شمال‌غربی:
• هندواروپایی، هندوایرانی، ایرانی، غربی، شمال‌غربی:

1. آذری باستان†
2. زبان‌های ایران مرکزی
   • تفرش: زبان آشتیانی، آمُره‌ای، کهکی، زبان وَفسی، گویش کلیمیان همدان، گویش کلیمیان بروجرد، گویش کلیمیان نهاوند، الویری-ویدری (الویری، ویدری)
   • شمال‌غربی: زبان خوانساری (خوانساری، گویش کلیمیان خوانسار)، محلاتی، وانِشانی، گویش کلیمیان گلپایگان
   • شمال‌شرقی: آرانی، بیدگُلی، دِلیجانی، نَشلَجی، زبان ابوزیدآبادی، قُهرودی، بادرودی، کامویی، جُوشَقانی، مِیمه‌ای، ابیانه‌ای، زبان سویی/ سُهی، Badi، زبان نطنزی (نَطَنزی، فَریزَندی/ فَریزهَندی، یارَندی/ یارَنی)، کَشه‌ای، طاری، طَرْقی، گویش کلیمیان کاشان
   • جنوب‌غربی: زبان گَزی، سِدِهی، اردِستانی، نُهوجی، سَجزی، جرقویه‌ای، رودَشتی، کَفرودی، کَفرانی/ کَفرونی، گویش کلیمیان اصفهان
   • جنوب‌غربی: دری زرتشتی (یزدی، کرمانی، گویش کلیمیان یزد، گویش کلیمیان کرمان)، زبان نایینی (نایینی، انارَکی)، زِفره‌ای، وَرزَنه‌ای (ورزِنه‌ای)، تودِشْکی، کِیجانی، آبْچویه‌ای
   • کویر: زبان خوری، فَروی، فَرُّخی، گرمه‌ای، مِهرْجانی
   • سیوندی: زبان سیوَندی، گویش‌های ایرانی شمال غربی استان فارس منحصر به استان فارس (به‌جز کُرُشی که جزء بلوچی است)، عَبدویی، کوهمَرّه‌ای (کُهمرّه‌ای)، کُرونی (جزء گویش‌های جنوبی کردی)
3. زبان کردی (زبان‌ها و گویش‌ها: زبان سورانی (کردی مرکزی)، زبان کرمانجی (کردی شمالی,زبان لکی
4. زازا-گورانی: گورانی (هَوْرامی/اورامی)، باجِلانی / باجَلانی، کرمانجکی (زبان زازاکیِ شمالی)، زبان دیملی (زبان زازاکیِ جنوبی)، زبان شَبَکی، سَرلی
5. پارتی†
6. مادی†
7. زبان‌های کنارهٔ دریای خزر:
   1. زبان گیلکی
   2. زبان تالشی
   3. زبان تاتی
   4. زبان مازندرانی (گویش‌ها: سارَوی، بابُلی، آمُلی، لُفوری؛ سالوسی، کِلاری، شَهسَواری؛ گرگانی†، دِلَندی/ دَلَندی؛ زبان شهمیرزادی، خُلَردی، فیروزکوهی؛ اَستَرآبادی/ اِستَرآبادی، کَتولی)
   5. سمنانی: زبان سمنانی، زبان سَنگسَری، لاسگِردی، سُرخه‌ای، اَفتَری، بیابانَکی
8. بلوچی: زبان بلوچی، کُرُشی، زبان بَشاگَردی (بَشاکَردی/ بَشکَردی)
9. گُذَرخانی، کَباته‌ای، کَجَلی، کَرینگانی (گویش آذری ذکر کرده‌اند)، خورش‌رستمی، مَراغه‌ای، رَزَجِردی، شاهرودی

• گروه جنوب‌غربی:
• هندواروپایی، هندوایرانی، ایرانی، غربی، جنوب‌غربی:

1. فارسی/ پارسی: فارسی باستان†، فارسی میانه†، فارسی نو: فارسی ایران، فارسی افغانستان/ دری (فارسی) (Madaglashti)، فارسی تاجیکی، فارسی هزارگی، فارسی جیدی، یهودی-بخارایی، فارسی خوزستانی، زبان ایماقی، دَروازی، دِهواری، فارسی پهلوانی، شوشتری، دزفولی، سیستانی
2. لاری: گویش‌های استان فارس، گویش کلیمیان شیراز، زبان لاری (زبان لارستانی)
3. لری: زبان لری (گویش‌ها: لری خرم‌آبادی،، لری فیلی، ممسنی، کُهکیلویه/ کُهکیلویه‌ای، لری بختیاری)، زبان لری کُمزاری

پیوند به بیرون

• گویش‌های ایرانی
• زبان‌های ایرانی
• نگارهٔ درختیِ زبان‌های ایرانی
• آمارهایی درمورد زبان‌های رایج ایران