غزنی
مختصات: ۳۳°۳۳′۰″ شمالی ۶۸°۲۵′۰″ شرقی / ۳۳.۵۵۰۰۰° شمالی ۶۸.۴۱۶۶۷° شرقی
| غزنی |
|
|---|---|
 |
|
| اطلاعات کلی | |
| نام رسمی : | غزنی |
| کشور : | افغانستان  |
| ولایت : | |
| ولسوالی : | غزنی |
| نام محلی : | غزنی |
| نام‌های قدیمی : | غزنه, غزنین |
 غزنی
|
|
| مردم |
|
| جمعیت | ۱۴۱۰۰۰[۱] |
| زبان‌های گفتاری: | بیشتر دری[۲]، پشتو |
| مذهب: | مسلمان, سیک |
| جغرافیای طبیعی |
|
| مساحت: | ۲۲۹۱۵ کیلومتر |
| ارتفاع از سطح دریا : | ۲۲۱۹ متر |
| اطلاعات شهری |
|
| شهردار : | فریدون احمدی |
| پیش‌شماره تلفنی : | ۰۲۳ |
| وب‌گاه : | www.ghazni.gov.af |
| جملهٔ خوش‌آمد به شهر | |
| در شهر غزنی باستان خوش آمدید | |
غزنی شناخته شده با نام تاریخی غزنین و غزنه، شهری است در مرکز شرقی افغانستان. این شهر با جمعیت تقریبی ۱۴۱۰۰۰۰ نفر و در ارتفاع ۲۲۱۹ متری از سطح دریا قرار دارد. این شهر مرکز ولایت غزنی است. شاهراه کابل – قندهار که شهرهای شمالی را به شهرهای جنوبی افغانستان وصل می کنید از این شهر نیز می‌گذرد.ساکنان شهر غزنی را «غزنوی» و در گویش عامه «غزنیچی» می‌نامند. در پیرامون غزنی آرامگاه‌های چند تن از شاعران و دانشمندان ازجمله آرامگاه ابوریحان بیرونی واقع شده‌است. ویرانه‌های غزنهٔ کهن، یعنی پایتخت دودمان غزنویان، در شمال شرقی این شهر به فاصلهٔ پنج کیلومتری از آن قرار دارد. غزنی همچنین به داشتن مناره‌های ستاره شکلی از سده دوازدهم میلادی مشهور است. این مناره‌ها باقی‌ماندهٔ مسجد بهرام‌شاه هستند. اطراف این مناره‌ها با طرح‌های هندسی و با آیات قرآن با خط کوفی مزین بوده‌است. قسمت گنبد آنها خراب شده‌است. بر اساس تصویب اجلاس سال ۲۰۰۷ وزیران فرهنگ کشورهای اسلامی، غزنی پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال ۲۰۱۳ شد.[۳]
بیش از ۷۰ درصد مردم این شهر دری زبانند و ترکیب جمعیتی شهر غزنین شامل ۵۰٪ تاجیک ٬ ۲۵٪ پشتون ٬ ۲۰٪ هزاره و ۵٪ هندو می‌باشد.[۴][۵]
محتویات
نام[ویرایش]
نام غزنه تلفظی در زبان‌های ایرانی شرقی است از واژه گَنزَک که در زبان‌های ایرانی قدیم به معنای گنج بوده‌است و نام غزنه پس از روی دادن جایگشت آوایی گنزک/گزنک به شکل کنونی در آمده‌است.[۲] نظریه جدبدتر در وجه تسمیه غزنی آنست که «غزنه» از واژه «گزنه» (gazana) که نوعی گیاه است و در محل و در مناطق مرکزی به وفور می روید اخذ شده است.این نظریه دور از صواب نیست، چرا که نامگذاری مناطق جغرافیایی در افغانستان مرکزی یک امر معمول و رایج است.
تاریخچه[ویرایش]
بر طبق گفته های کلادیوس بطلیموس دانای رومی- یونانی مقیم مصر غزنی در عهد باستان یک بازار کوچک بود. در قرن ششم قبل از میلاد کوروش دوم؛پادشاه وقت خاندان هخامنشی غزنی را تصرف کرده و آن را شامل قلمرو امپراتوری پارس کرد.[۶]
تا سده هفتم میلادی غزنی یکی از مراکز بوادیی در آسیای مرکزی بود. با ورد ارتش اعراب مسلمان در منطقه مردم این شهر به اسلام دعوت شدند. اما مخالفت ها با دین جدید باعث شد تا یقوب لیث صفاری از زرنج این شهر را به زور تصرف و قوانین اسلام را در آنجا حاکم کند. غزنی در سال 341 هجری شمسی به عنوان پایتخت سلسله غزنویان انتخاب شد. در قرن 11 میلادی غزنی یکی از مهم ترین مراکز فرهنگی ادبی پارسی در منطقه بود. علاقه ادبی سلطان محمود غزنویی باعث شده بود تا بسیاری از شاعران و فیلسوفان پارسی در دربار او مشغول باشند.[۷]
غزنه از پیش از اسلام مرکز زابلستان بوده و مردم آن از آغاز ایرانی‌تبار بوده‌اند.[۸] زابلستان در شاهنامه فردوسی به عنوان کانون پهلوانان از اهمیت زیادی برخوردار است.[۸]
غزنه از دوران پس از اسلام نیز شهری بزرگ در خراسان بوده، و از جملهٔ آبادترین و زیباترین شهرهای آسیا به شمار می‌آمده‌است. این شهر هزار باب مدرسه داشته است، و مرکز تجمع دانشمندان بسیاری مانند ابوریحان بیرونی، فردوسی، ابوالفضل بیهقی، عبدالحی گردیزی، سنایی، مسعود سعد سلمان، عنصری و فرخی سیستانی بوده‌است.[۳]
غزنی پایتخت سلطنت غزنویان در سال‌های (۱۱۸۷-۹۷۵ میلادی) بود و سلطان محمود غزنوی سال‌ها در آبادی و گسترش آن کوشید. در دهه‌های نخست سده یازده میلادی غزنی مهم‌ترین کانون ادبیات پارسی بود و این نتیجه کوشش‌های سلطان محمود غزنوی بود که انجمنی از دانشوران، فیلسوفان و شاعران را به گرد تختگاه خود گرد هم آورده‌بود.[۹]
در جنگ‌هایی که میان افغان‌ها و انگلستان در سال‌های ۱۸۴۲ - ۱۸۳۸ م. واقع شد، غزنی به تصرف انگلیسی‌ها درآمده بود.
جغرافیا[ویرایش]
شهر غزنی در شمال ولایت غزنی قرار دارد. این شهر مانند مانند اکثر مناطق افغانستان در محصار کوه ها بوده و داری آب و هوای خیلی گرم در تابستان و خیلی سرد در زمستان می باشد.
آب و هوا[ویرایش]
آب . هوای سرد در زمستان و تابستانهای خوش آب و هوا
 آب و هوای غزنی |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مـــــه | ژوئـن | ژوئیـه | اوت | سپتامبر | اکتبـر | نوامبر | دسامبر | سـال | |
| گرم‌ترین C° |
۲ | ۴ | ۱۱ | ۱۷ | ۲۳ | ۲۹ | ۳۱ | ۳۱ | ۲۷ | ۲۰ | ۱۲ | ۵ | ۳۷ |
| میانگین گرم‌ترین‌ها C° |
۵ | ۸ | ۱۳ | ۲۱ | ۲۶ | ۳۳ | ۳۶ | ۳۵ | ۳۱ | ۲۳ | ۱۵ | ۸ | ۲۱ |
| میانگین سردترین‌ها C° |
-۱ | ۱ | ۵ | ۱۲ | ۱۶ | ۲۲ | ۲۵ | ۲۴ | ۲۱ | ۱۴ | ۷ | ۲ | ۱۲ |
| سردترین C° |
-۱۱ | -۸ | -۱ | ۳ | ۷ | ۱۲ | ۱۴ | ۱۳ | ۸ | ۲ | -۳ | -۷ | -۱۲ |
| بارش mm |
۳۸ | ۵۶ | ۳۷ | ۸۹ | ۲۳ | ۳ | ۲۳ | ۰ | ۰ | ۳ | ۱۸ | ۳۸ | ۲۷
|
| منبع: ودربیس[۱۰] اکتبر ۲۰۰۸ | |||||||||||||
فرهنگ[ویرایش]
تعلیم و تربیت
شهر غزنی دارای 54 مکتب دولتی و 16 مکتب خصوصی برای آموزشی محصلین ثانوی دارد.بر طبق آمار وزارت معارف غزنی داری ۵۹۹۶۰ محصل ثانویه می باشد که ۱۳۸۸۶ نفر از آنها را دختران تشکیل می دهند.[۷]دانشگاه غزنی در سال 1393 راه اندازی شد که در آن رشته های؛تربیت معلم؛کشاورزی اقتصاد ژرنالیزم حقوق زراعت کامپیوتر ساینس و طب تدریس می شود. در سال ۲۰۱۰ ایالات متحده با راه اندازی یک کتابخانه عمومی دسترسی به اطلاعات را در این شهر برای مردم آسان تر کرد.
مکانهای تاریخی غزنین[ویرایش]
- آرامگاه ابوریحان بیرونی
- ارگ غزنی
- مناره‌های غزنی
- قصر سلطان مسعود غزنوی
- مقبرهٔ سبکتگین، بنیان‌گذار دودمان غزنوی
- مقبرهٔ سلطان محمود غزنوی
- مقبرهٔ سنایی غزنوی
- تپه سردار
- مقبرهء محمد شریف خان
مکانهای دیدنی دورهٔ غزنوی:
- باغ پیروزی: باغی که محل نشاط و شراب و هم چنین انجام تشریفات رسمی زمان غزنویان، خصوصاً سلطان مسعود غزنوی بوده‌است. مقبرهٔ سلطان محمود نیز بر طبق وصیت خودش در آن باغ است.
- باغ صدهزار یا باغ صدهزاره
- باغ محمودی: باغی که در زمان سلاطین غزنوی محل نشاط و شراب آنان بوده‌است.
- باغ هزاردرخت: باغی ساختهٔ سلطان محمود.
حکیم سنایی در حدیقةالحقیقه غزنی را این‌گونه وصف کرده‌است:
| عرصهٔ مملکت چو باغ بهشت | مشک اذفر سرشته با گل و خشت | |
| خاک مملکت شده کافور | چشم بد باد ازین حوالی دور | |
| گر ببینی تو ملکت غزنین | باز نشناسی از بهشت برین |
امنیت[ویرایش]
شهر غزنی یکی از شهرهای نسبتاً خطرناک در جنوب این کشور می باشد.گروه های تروریستی مانند طالبان نفوذ زیادی در این شهر و ولسوالی های پشتو نشین این ولایت دارد.بستن شدن مدارس؛شیلک راکت بر روی خانه های مسکونی و حملات بر روی افراد نظامی اتفاقاتی هستند که هر از چند وقتی در این شهر و ولسوالی های اطراف آن رخ می دهد
شهرهای خواهرخوانده[ویرایش]
نگارخانه[ویرایش]
-
میناره غزنی، قرن ۱۲ میلادی
-
-
بالاحصار غزنی
-
غزنی در سال ۱۸۳۹-۴۲
-
-
منابع[ویرایش]
- ↑ Central Statistics Office of Afghanistan, Kabul, LINK
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Gibb, H. A. R. 1954. The encyclopaedia of Islam. Leiden: Brill. Entry: Ghazna, written by C. E. Bosworth.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ وب‌گاه فارسی بی‌بی‌سی، .عکس: غزنی، 'پایتخت فرهنگی جهان اسلام'، بازیابی در ۱۰ نوامبر ۲۰۰۹
- ↑ "UNHCR Sub-Office Central Region, District Profile" (PDF). Retrieved 2007-07-15.
- ↑ "2003 National Geographic Population Map" (PDF). Thomas Gouttierre, Center For Afghanistan Studies, University of Nebraska at Omaha; Matthew S. Baker, Stratfor. National Geographic Society. 2003. Retrieved 2011-04-11.
- ↑ اطلاعات غزنی،.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ادبیات پارسی، سایت بریتانیکا(انگلیسی). خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام "test" چندین بار با محتوی متفاوت تعریف شده‌است خطای یادکرد: برچسب<ref>نامعتبر؛ نام "test" چندین بار با محتوی متفاوت تعریف شده‌است - ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ همان.
- ↑ Encyclopædia Britannica: Persian literature, retrieved
- ↑ «آب و هوای غزنی» (انگلیسی). وب‌گاه ودربیس. بازبینی‌شده در ۱ اکتبر ۲۰۰۸.
- ↑ Sister Cities International
- ↑ http://www.payam-aftab.com/fa/doc/news/20196/وزیر-فرهنگ-ایران-خبرداد-غزنی-نیشابور-خواهر-خوانده-شد
- معجم البلدان
- آنندراج
- فتوحی، دکتر محمود، و محمدخانی، علی‌اصغر. شوریده‌ای در غزنه، اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی، انتشارات سخن، تهران، 1385. ISBN 964 - 372 - 171 - x
این کتاب، در بردارنده مقاله‌ای است با عنوان غزنه، زادگاه سنایی، که توسط دکتر عبدالجبار عابد، عضو آکادمی علوم افغانستان نوشته شده‌است.
- ویکی‌پدیای انگلیسی
پانوشته‌ها[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ غزنی موجود است. |
|
||||||
|
||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
