فرهنگستان زبان و ادب فارسی
این مقاله نیازمند بازنویسی است. برای راهنمایی بیشتر به کپیکاری مراجعه کنید. در پایان، پس از بازنویسی این الگوی پیامی را بردارید. |
فرهنگستان زبان و ادب فارسی | |
بنیانگذاری | ۲۶ دی ۱۳۶۸ |
هدف | پاسداری و گسترش و پرورش زبان فارسی |
گسترهٔ کاری | زبان فارسی |
رییس | غلامعلی حدادعادل |
کسان کلیدی | محمد دبیرمقدم (معاون علمی و پژوهشی)، محمدرضا نصیری (دبیر) |
سازمانهای وابسته | بنیاد سعدی |
شمار کارکنان | حدود ۳۰۰ نفر |
وبگاه | http://www.persianacademy.ir |
نام پیش | فرهنگستان زبان ایران (فرهنگستان دوم) |
فرهنگستان زبان و ادب فارسی یکی از چهار فرهنگستان ایران است که حوزههای گوناگون علمی، ادبی، و هنری را در ایران و قلمرو زبان فارسی از جنبههای مختلفِ موضوعی تحت پوشش قرار میدهند. این فرهنگستان به حوزهٔ زبان و ادبیات فارسی میپردازد. اکنون، ریاست فرهنگستان را غلامعلی حدادعادل برعهده دارد.
محتویات
- ۱ گردانندگان
- ۲ گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
- ۳ گروه فرهنگنویسی
- ۴ گروه دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی در شبهقاره
- ۵ گروه زبانها و گویشهای ایرانی
- ۶ گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی
- ۷ گروه دستور زبان فارسی و رسمالخط
- ۸ گروه زبان و رایانه
- ۹ انتشارات
- ۱۰ نامهٔ فرهنگستان
- ۱۱ پرونده صوتی و تصویری سخنرانی اعضا
- ۱۲ جستارهای وابسته
- ۱۳ منابع
- ۱۴ پیوند به بیرون
گردانندگان[ویرایش]
ارکان این فرهنگستان عبارتاند از رئیسجمهور ایران، که رئیس عالی فرهنگستان است، هیئت امنای فرهنگستانهای ایران، شورای فرهنگستان (متشکّل از اعضای پیوستهٔ ایرانی، اعضای پیوستهٔ فارسیزبان خارجی، و اعضای وابسته)، رئیس فرهنگستان، معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان، و دبیر فرهنگستان.
ریاست[ویرایش]
اوّلین رئیس این فرهنگستان حسن ابراهیم حبیبی بود که همزمان معاون اول رئیسجمهور ایران هم بود. دومین رئیس آن غلامعلی حداد عادل بود که در اواخر دوران ریاستش بر این فرهنگستان، به ریاست مجلس شورای اسلامی نیز انتخاب شد. مدتی پس از انتخاب حداد عادل به ریاست مجلس، مجدداً حسن حبیبی به ریاست فرهنگستان انتخاب شد. در سال ۱۳۸۷، با بیمارشدن حسن حبیبی و با حکم محمود احمدینژاد، غلامعلی حدادعادل دوباره بر کرسی ریاست فرهنگستان تکیه زد.[۱]
معاون علمی و پژوهشی[ویرایش]
معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان، محمد دبیرمقدم، زبانشناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی است. پیش از او، بهمن سرکاراتی و احمد تفضلی این سمت را برعهده داشتند.
دبیر فرهنگستان[ویرایش]
دبیری فرهنگستان را محمدرضا نصیری برعهده دارد.
اعضا[ویرایش]
عضویت در این فرهنگستان مادامالعمر است، مگر در حالتی که عضوی استعفا کند، بهعلت غیبت زیاد، مستعفی شناخته شود، یا «بهدلیل سلب صلاحیت اخلاقی» عزل شود. اعضای این فرهنگستان عمدتاً ایرانی هستند، ولی اعضایی از تاجیکستان و افغانستان نیز در این فرهنگستان عضویت داشتهاند یا دارند.
گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی[ویرایش]
گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی گروهی است در فرهنگستان زبان و ادب فارسی که واژگان همسنگ با واژگان بیگانه در زبان فارسی را جستجو، پیدا و جایگزین میکند. گروه واژهگزینی از سال ۱۳۷۰ خورشیدی تشکیل شد و مدیریت آن تا سال ۱۳۷۳ بر عهدهٔ حسن حبیبی بود. پس از آن، این مسئولیت به غلامعلی حداد عادل داده شد. از سال ۱۳۸۳ تا میانهٔ سال ۱۳۸۷ دوباره حسن حبیبی ریاست گروه را برعهده داشت و از میانهٔ سال ۱۳۸۷ تا کنون، ریاست این گروه دوباره در دست غلامعلی حداد عادل است. گروه واژهگزینی متشکل از شورای واژهگزینی، هیئت فنی، گروهها و شوراهای هماهنگی، بخش پژوهشی، بخش تدوین فرهنگ، بخش رایانه و بخش اجرایی است.[۲] هدف این گروه عبارت است از کمک به تقویت، نیرومندسازی و گسترش زبان فارسی و تجهیز آن برای برآوردن نیازهای روزافزون فرهنگی و علمی و فنی و ایجاد هماهنگی در فعالیتهای واژهگزینی و واژهسازی و همسنگیابی برای واژگان بیگانه.
اعضای گروه[ویرایش]
- مدیر گروه واژهگزینی: غلامعلی حداد عادل
- معاون گروه واژهگزینی: نسرین پرویزی
- اعضای پیوستهٔ گروه واژهگزینی: یدالله ثمره، حسن حبیبی (درگذشته)، غلامعلی حداد عادل، احمد سمیعی (گیلانی)، علیاشرف صادقی، کامران فانی، هوشنگ مرادی کرمانی، حسین معصومی همدانی، ابوالحسن نجفی (درگذشته)، سلیم نیساری.
- اعضای غیرپیوستهٔ گروه واژهگزینی: ژاله آموزگار، حسن ابراهیمزاده، محمدابراهیم ابوکاظمی، محمدرضا افضلی، محمدرضا بهاری، محمود بیجنخان، نسرین پرویزی، مصطفیکمال پورتراب، علی پورجوادی، عباس حرّی (درگذشته)، محمدرضا خواجهپور، احمد جلالی، هاراطون داویدیان (درگذشته)، علی درزی، محمدتقی راشد محصل، زهره زرشناس، هوشنگ رهنما، قطبالدین صادقی، علاءالدین طباطبایی، لطیف کاشیگر، سیامک کاظمی، علی کافی، ایران کلباسی، رضا منصوری، مهشید میرفخرایی، شهین نعمتزاده، ابراهیم نقیبزاده مشایخ، رضا نیلیپور، اسماعیل یزدی.
- اعضای هیئت فنی گروه واژهگزینی: نسرین پرویزی، سیدمهدی سمائی، علاءالدین طباطبایی، شهین نعمتزاده.
وظایف[ویرایش]
- برنامهریزی و مدیریت واژهگزینی
- سازماندهی وضعیت واژههای بیگانهٔ واردشده به زبان فارسی و همسنگیابی برای آنها
- کمک به استانداردسازی مفهومها و اصطلاحات علوم و فنون گوناگون در گسترهٔ زبان فارسی.
گروه فرهنگنویسی[ویرایش]
«گروه فرهنگنویسی» درحال تدوین فرهنگ جامع زبان فارسی است که این فرهنگ برمبنای پیکرهای از ۱۵۰۰ کتاب تدوین میشود و تا کنون یک جلد آن منتشر شدهاست. این فرهنگ بزرگترین فرهنگی است که پس از لغتنامهٔ دهخدا در زبان فارسی تدوین میشود و فرهنگی ریشهشناختی و تاریخی و شاهِدمَدار است. این گروه، علاوه بر فرهنگ جامع، فرهنگ زبان پهلوی را نیز (برمبنای یادداشتهای احمد تفضلی، عضو درگذشتهٔ این فرهنگستان) در دست تدوین دارد و همچنین نشریهٔ ویژهنامهٔ فرهنگنویسی را منتشر میکند.[۳]
گروه دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی در شبهقاره[ویرایش]
هدف[ویرایش]
این دانشنامه در سال ۱۳۷۲ بنیانگذاری شد. هدف از تدوین دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی در شبهقارّه، ارائهٔ گسترهٔ زبان و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی و تأثیر آن در ناحیهٔ شبهقاره (هند، پاکستان، و بنگلادش امروزی) است. نشاندادن سهم فرهنگ ایرانی و اسلامی و نقش زبان و ادب فارسی در تاریخ و فرهنگ این منطقه، و همچنین بررسی اشتراکها و پیوندهای دیرین این دو سرزمین باستانی، بهویژه در دورهٔ بعد از اسلام، ساختار اصلی این دانشنامه است. با بررسی بهعملآمده، مجموع مجلدات دانشنامه ۶ جلد در نظر گرفته شدهاست.[۴]
گروه زبانها و گویشهای ایرانی[ویرایش]
تاریخچه[ویرایش]
مطالعه و پژوهش در زمینهٔ زبانها و گویشهای ایرانی در ابتدای تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در دو گروه مجزای «زبانهای ایرانی» و «گویششناسی» آغاز شد. تشکیل گروه زبانهای ایرانی در اسفندماه سال ۱۳۷۰ به تصویب رسید و در اردیبهشتماه سال ۱۳۷۱ با مدیریت دکتر بهمن سرکاراتی آغاز به کار کرد. پس از استعفای او در بهمنماه ۱۳۸۳، دکتر بدرالزمان قریب به این سمت منصوب شد. تشکیل گروه گویششناسی نیز در اسفندماه سال ۱۳۷۰ به تصویب رسید و در اردیبهشتماه ۱۳۷۱ با مدیریت دکتر احمد تفضّلی آغاز به کار کرد. نام گروه گویششناسی در تیرماه ۱۳۸۴ به «گویشهای ایرانی» تغییر یافت. پس از درگذشت دکتر تفضّلی در سال ۱۳۷۵ دکتر بهمن سرکاراتی به این سمت منصوب شد و در پی استعفای او، از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ دکتر بدرالزمان قریب سرپرستی افتخاری گروه را عهدهدار بود و از سال ۱۳۸۳ رسماً به مدیریت گروه منصوب شد. این دو گروه در اردیبهشت سال ۱۳۸۹ با یکدیگر ادغام شدند و گروه جدید با نام زبانها و گویشهای ایرانی، با مدیریت دکتر حسن رضائی باغبیدی آغاز به کار کرد. هماکنون دکتر محمدتقی راشد محصل مدیر این گروه است.[۵]
اهداف[ویرایش]
- دستیابی به شناختی بهتر از ویژگیهای آوایی، صرفی، نحوی و واژگانی زبانها و گویشهای ایرانی (ایرانی باستان، ایرانی میانه و ایرانی نو) با بررسی و بازنگری آثار برجایمانده، یا با بهرهگیری از پژوهشهای میدانی
- دستیابی به شناختی بهتر از تحولات تاریخی و جغرافیایی زبان فارسی و دیگر زبانها و گویشهای ایرانی
- شناسایی و ثبت اطلاعات مربوط به زبانها و گویشهای ایرانی در معرض نابودی؛
- تهیهٔ فرهنگهای تخصصی درزمینهٔ زبانها و گویشهای ایرانی.[۶]
فراخوان گروه زبانها و گویشهای ایرانی فرهنگستان[ویرایش]
گروه زبانها و گویشهای ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از استادان و پژوهشگران خواست که این گروه را در اجرای طرح گردآوری گویشهای ایرانی همراهی کنند. بدین منظور راهنمای گردآوری گویشها برای گنجینهٔ گویشهای ایرانی توسط گروه زبانها و گویشهای ایرانی تهیه شدهاست. مطالب این جزوه برای آگاهی علاقهمندان به گردآوری گویشها فراهم آمده تا بتوانند مطابق الگوی گروه زبانها و گویشهای ایرانیِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی به گردآوری مواد خام گویشهای ایرانی بپردازند. علاقهمندان میتوانند پیکرهٔ زبانی بهدستآمده از پرسشنامهٔ این راهنما را به گروه زبانها و گویشهای ایرانیِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی ارسال کنند تا در صورت تأیید، در مجموعهٔ «گنجینهٔ گویشهای ایرانی» با نام خودشان مورد استفاده قرار گیرد.[۷]
گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی[ویرایش]
تاریخچه[ویرایش]
گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، فعالیت رسمی خود را با حکم رئیس فرهنگستان، دکتر غلامعلی حدّاد عادل، از آذرماه ۱۳۹۰ آغاز کرد. این گروه با اهداف تعیینشده و پس از تشکیل شورای علمی گروه، با حضور دوازده تن از متخصّصان امر آموزش و کارشناسان دانشگاه، شکل گرفت و نخستین جلسهٔ آن در تاریخ ۱۳۹۰/۹/۲۱ تشکیل شد. در این جلسه شرح وظایف گروه به تصویب رسید و در نهایت در جلسهٔ شورای مدیران فرهنگستان به تأیید نهایی رسید و به گروه ابلاغ شد. به دنبال آن، گروه با تشکیل پنج کارگروه به نامهای کارگروه آموزش زبان و ادبیات فارسی در ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، دانشگاه و کارگروه کاربست مصوّبات فرهنگستان، با تشکیل جلسات ماهانه، به نقد و بررسی متون آموزشی و مسائل مربوط میپردازد.[۸]
اهداف[ویرایش]
- پیگیری اجرای مصوّبههای فرهنگستان در کتابهای آموزشی
- نقد علمی و آسیبشناسانهٔ وضعیت آموزش زبان و ادبیات فارسی
- تهیهٔ سند ملی آموزش زبان و ادبیات فارسی.[۹]
گروه دستور زبان فارسی و رسمالخط[ویرایش]
اهداف[ویرایش]
یکی از اهداف گروه دستور تدوین دستور زبان فارسی امروز است. این دستور صرفاً جنبهٔ توصیفی دارد و بر اساس نظریهٔ ساختارگرایی خواهد بود، اما به هیچیک از شاخههای این نظریه به طور اخص وابسته نیست و بهعکس، از تمام دستاوردهای این نظریهها و نیز دیگر نظریههای زبانشناختی استفاده خواهد کرد. بهعنوان پیشدرآمدی در جهت نیل به وظیفه و هدف فوق، گروه دستور پژوهشهایی را انجام داده و پژوهشهایی در دست اجرا دارد.[۱۰]
گروه زبان و رایانه[ویرایش]
تاریخچه[ویرایش]
با توجه به اهمیت روزافزون فناوری اطلاعات در عصر کنونی و رشد انفجارگونه حجم اسناد الکترونیکی و بهمنظور حفظ فرهنگ و زبان فارسی، ناگزیر هستیم از دنیای اسناد دستنویس چاپی و کاغذی به سمت اسناد الکترونیکی سوق پیدا کنیم. در این روند، تعیین و حفظ ضوابط گفتاری و نوشتاری زبان فارسی، رفع دشواریهای نمایش و پردازش این زبان در محیطهای رایانهای و کوشش در جهت بومیسازی و پیشرفت فناوریهای مرتبط با این حوزه، از جملهٔ وظایفی است که گروه زبان و رایانهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای کار کردن بر روی آنها تشکیل شده است. این گروه در تاریخ ۸۰/۸/۲۸ تشکیل شد.[۱۱]
انتشارات[ویرایش]
مهمترین انتشارات این فرهنگستان، یکی واژههای مصوّب آن است، که استفاده از آنها برای سازمانهای دولتی ایران لازم است، و دیگری جزوهای به نام دستور خط فارسی که تلاش کردهاست رهنمودهایی برای رسمالخط فارسی ارائه کند. دستور خط فارسی در میان ویراستاران و رایانهکاران منتقدینی دارد، از این نظر که مقررات موجود در آن را متناقض، مبهم، یا غیر عملی اعلام میکنند، اما طرفداران این دستور معتقدند که این دستور تنها دستور در این زمینهاست که بر اساس اجماع متخصصین ایجاد شده و مورد تأیید یک نهاد رسمی دولت ایران است. دستور خط فارسی در سال ۱۳۸۴ تجدید نظر شد و چاپ چهارم آن تغییراتی نسبت به چاپهای قبلیاش دارد که ممکن است بعضی انتقادات وارده از ویراستاران و رایانهکاران را کمتر کند.
نامهٔ فرهنگستان[ویرایش]
نشریهای به نام نامهٔ فرهنگستان نیز که دارای درجه علمی پژوهشی است، بهصورت فصلنامه از سوی فرهنگستان منتشر میشود.
پرونده صوتی و تصویری سخنرانی اعضا[ویرایش]
- سخنرانی کامران فانی در سلسله نشستهای مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ارائهشده توسط سایت چهارراه. برای مشاهده سخنرانی او از دقیقهٔ چهلوسوم بهبعد را مشاهده کنید.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- اساسنامهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی
- «تاریخچهٔ فرهنگستان در ایران»، وبگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دسترسی در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۰۵
- ↑ «حکم جدید رئیسجمهور برای حداد عادل» (فارسی). خبرگزاری تابناک، ۲ آبان ۱۳۸۷. بازبینیشده در ۳ آبان ۱۳۸۷.
- ↑ «گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی». وبگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- ↑ «فرهنگستان زبان و ادب فارسی چه اموری را در دست دارد». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
- ↑ «گروه دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی در شبهقاره». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
- ↑ «تاریخچهٔ گروه زبانها و گویشهای ایرانی». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
- ↑ «اهداف گروه زبانها و گویشهای ایرانی». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
- ↑ «فراخوان گروه زبانها و گویشهای ایرانی فرهنگستان». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
- ↑ «تاریخچهٔ گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
- ↑ «اهداف و وظایف گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
- ↑ «گروه دستور زبان فارسی و رسمالخط». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
- ↑ «گروه زبان و رایانه». بازبینیشده در ۳ اسفند ۱۳۹۳.
پیوند به بیرون[ویرایش]
- فرهنگستان زبان و ادب فارسی ـ وبگاه فرهنگستان
- اساسنامهٔ فرهنگستان
- درباره فرهنگستان
- تاریخچهٔ فرهنگستان
- فرهنگستان زبان و ادب فارسی: اعضای پیوسته
- وبگاه کاربرگه واژه گزینی
- جستجو در واژههای مصوب فرهنگستان
- دستور خط فارسی
- بارگیری واژههای مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی
|