نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
| نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نهاجا) | |
|---|---|
 نشان نیروی هوایی ارتش ایران |
|
 پرچم رسمی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
|
| کنش | ۱۳۰۳ (۱۹۲۵) تاکنون |
| کشور |  ایران |
| رسته | نیروی هوایی ارتش |
| اندازه | ۵۲٬۰۰۰ نیروی فعال ۵۰۰ هواپیما |
| بخشی از | نیروهای مسلح ج ا ایران |
| نام مستعار | نهاجا |
| شعار | بلند آسمان جایگاه من است |
| سالگرد | ۱۹ بهمن |
| نبردها | جنگ ایران و عراق |
| فرماندهان | |
| فرمانده نهاجا | سرتیپ خلبان حسن شاه صفی |
| نشان | |
| نشان شناسایی |  |
| ارتش جمهوری اسلامی ایران | |
|---|---|
| شاخه های نظامی | |
|
|
|
| نیروها | |
| تاریخ | |
| تاریخ ارتش ایران |
|
| تجهیزات | |
| تجهیزات ارتش ایران |
|
| زیر مجموعه ها | |
| هوانیروز | |
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران است که مسئولیت حفاظت از مرزهای هوایی و پشتیبانی نیروهای رزمی دیگر اجا را دارد. پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ نام این نیرو به صورت فعلی تغییر پیدا کرد. سرتیپ خلبان حسن شاه‌صفی، از شهریور ۱۳۸۷ تاکنون، فرماندهی نیروی هوایی را بر عهده داشته‌است. نیروی هوایی ایران طبق آخرین تخمین‌ها در سال ۲۰۱۳ هفتمین نیروی هوایی جهان از لحاظ تعداد هواپیماهای سوخت رسان و ترابری (۱۱۹ فروند) است.[۱]
محتویات
تاریخچه نیروی هوایی
نیروی هوایی در سال ۱۳۰۳ و به کوشش نخست وزیر وقت، رضاخان سردارسپه بنیانگذاری شد. در خرداد ۱۳۰۳ حکم عمومی قشون تحت شمار ۲۲۲ برای تأسیس نیروی هوایی صادر گردید و سرهنگ احمد نخجوان به ریاست آن برگزیده شد.
پایگاه‌های هوایی
ایران هم‌اکنون ۱۴ پایگاه هوایی نظامی دارد. از این شمار، ۱۱ پایگاه هوایی در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی و بیشتر به کمک آمریکا ساخته‌شدند.[۲]
- پایگاه اول: تهران (مهرآباد)
- پایگاه دوم: تبریز
- پایگاه سوم: همدان
- پایگاه چهارم: دزفول
- پایگاه پنجم: امیدیه
- پایگاه ششم: بوشهر
- پایگاه هفتم: شیراز
- پایگاه هشتم:اصفهان
- پایگاه نهم: بندرعباس
- پایگاه دهم: چابهار
- پایگاه یازدهم: تهران (دوشان تپه)
- پایگاه دوازدهم: بیرجند
- پایگاه سیزدهم: زاهدان
- پایگاه چهاردهم: مشهد
در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷ میلادی) ارتش جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که نخستین پایگاه نظامی خود پس از انقلاب ۱۳۵۷ را، در نزدیکی شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی در شرق ایران افتتاح کرده‌است.[۲]
گردان پهپاد
در ۱۰ اسفند ۱۳۹۳ اعلام شد گردان‌های پهپاد در پایگاه‌های نیروی هوایی ایران تشکیل شد. نخستین دوره خلبانان پهپاد در درون کشور و به صورت آکادمیک آموزش دیدند.[۳]
به گفته فرمانده پهپاد نیروی هوایی، از پهپاد در ماموریت‌های شناسایی، مراقبت، نشان دادن صحنه جنگ به صورت آنلاین، جمع‌آوری اطلاعات، پروازهای رزمی، جنگ الکترونیک، فریب دشمن، ماموریت‌های انتحاری، شکاری رهگیر، آموزشی و پشتیبانی فرماندهی می‌توان بهره برد و در تمامی ماموریت‌هایی که می‌خواهند نیروی انسانی به صورت مستقیم درگیر نشود از پهپاد به عنوان مکمل پروازهای جنگنده‌ها استفاده می‌شود.
دانشگاه نیروی هوایی
دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری یا به اختصار «دانشگاه هوایی» دانشجویان داوطلب را در رشته‌های زیر آموزش می‌دهد:
- دانشکده پرواز: خلبانی، خلبانی پهپاد، مراقبت پرواز و…
- دانشکده هوافضا: مهندسی هوافضا و مهندسی نگهداری هواپیما
- دانشکده کنترل: پدافند، فاشا (فرماندهی اطلاعات - شناسایی) و…
- دانشکده برق: مهندسی برق و جنگال (جنگ الکترونیک)
- دانشکده کامپیوتر: مهندسی رایانه - نرم‌افزار
- دانشکده مدیریت: مدیریت
- دانشکده تحصیلات تکمیلی: رمزخوانی و امنیت پرواز
- از آنجا که دانش‌آموختگان این دانشگاه، افسران نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران خواهند بود، در زمان دانشجویی افزون بر آموزش‌های علمی، دوره‌های دشوار آموزش نظامی را نیز می‌گذرانند.
«دانشگاه هوایی شهید ستاری» در منطقه مهرآباد جنوبی، خیابان دانشگاه هوایی واقع است.
عملیاتها
نیروی هوایی ایران در سالهای پس از انقلاب در جریان آزادسازی کردستان از اشغال احزاب تجزیه طلب، جنگ عراق علیه ایران، مقابله با نیروهای طالبان و همچنین عقب راندن کشتی‌های اکتشافی جمهوری آذربایجان از میادین نفتی مورد مناقشه در دریای خزر و دستگیری ریگی حضور فعال داشت.
عملیات اچ-۳
این عملیات که از آن بعنوان بی نظیرترین عملیات در تاریخ جنگهای هوایی جهان یاد می‌شود در تاریخ (۱۵ فروردین ۱۳۶۰) با هدف حمله به پایگاه هوایی اچ ۳ در نزدیکی مرز اردن انجام گرفت. در این عملیات بیش از ۴۸ هواپیمای عراقی که بیشتر آنها بمب افکنهای روسی بودند از بین رفتند.
عملیات اوسیراک
عملیات شمشیر سوزان (حمله به اوسیراک) یا عملیات اوسیراک یکی از تاثیرگذارترین و سرنوشت سازترین عملیاتها در جهت کاهش زمان جنگ ایران و عراق می‌باشد که توسط نیروی هوایی ایران در تاریخ ۸ مهر ۱۳۵۹ (۳۰ سپتامبر ۱۹۸۰) سازماندهی و اجرا شده‌است. در طی این عملیات جنگنده‌های اف-۴ ایران با نفوذ به عمق خاک عراق تأسیسات اتمی اوسیراک را که در شرف تکمیل و دریافت سوخت بود بمباران کردند. سه ماه بعد دومین حمله به این تأسیسات توسط نیروهای هوایی اسرائیل انجام شد که این بمباران به انهدام کامل نیروگاه انجامید.
توان رزمی
تعداد پرسنل نیروی هوایی ارتش حدود ۵۲ هزار نفر و نیروی هوایی سپاه پاسداران حدود ۵ هزار نفر است. هواپیماهای فعال در نیروی هوایی ارتش و سپاه پاسداران هم بر اساس آمار غیررسمی شامل این موارد است:[۴]
| هواگرد | تصویر | اصلیت | نقش | ویرایش‌ها | در حال خدمت[۵][۶] | توضیحات |
|---|---|---|---|---|---|---|
| هواگردهای بال ثابت | ||||||
| صاعقه |  |
ایران |
چند منظوره | ۸ فروند | ||
| اف-۱۴ تام‌کت |  |
 ایالات متحده آمریکا |
جنگنده رهگیر و برتری هوایی | ۴۵ فروند | ||
| داسو میراژ اف۱ |  |
 فرانسه |
جنگنده رهگیر و چندمنظوره | ۲۲ فروند | F1EQ5/6 و F1BQ3 | |
| میگ-۲۹آ |  |
 شوروی |
جنگنده برتری هوایی | ۳۰ فروند | ||
| اف-۴ فانتوم ۲ |  |
ایالات متحده آمریکا |
چند منظوره | ۶۰ فروند | ||
| نورثروپ اف-۵ئی/اف |  |
ایالات متحده آمریکا |
چند منظوره | ۵۰ فروند | ||
| چنگدو جی-۷ (اف-۷ام) |  |
 چین |
رهگیر | ۲۰ فروند | ||
| سوخو-۲۵ کا |  |
شوروی |
پشتیبانی نزدیک هوایی | ۷ فروند (۱۳[۷]) | ||
| آذرخش |  |
ایران |
پشتیبانی نزدیک هوایی | ۴ فروند | ||
| سوخو سو-۲۴ |  |
شوروی |
جنگنده بمب‌افکن | ۳۰ فروند | ||
| بوئینگ ۷۴۷ |  |
ایالات متحده آمریکا |
هواپیمای سوخت‌رسان | ۷۴۷–۱۰۰F | ۳ فروند | |
| بوئینگ ۷۰۷ |  |
ایالات متحده آمریکا |
تشریفات (VIP) | ۳ فروند | ||
| داسو فالکن-۵۰ |  |
فرانسه |
تشریفات (VIP) | ۳ فروند | ||
| لاکهید جت استار |  |
ایالات متحده آمریکا |
تشریفات (VIP) | JetStar II | ۱ فروند | |
| هسا درنا | ایران |
آموزشی | درنا
تذرو |
۱۵ فروند | ||
| پرستو | ایران |
آموزشی | ۱۲ فروند | |||
| اف-۵بی (سیمرغ) |  |
ایالات متحده آمریکا |
آموزشی | ۱۰ فروند | ||
| بیچکرافت بونانزا |  |
ایالات متحده آمریکا |
آموزشی | F33C | ۲۵ فروند | |
| لاکهید تی-۳۳ شوتینگ استار |  |
ایالات متحده آمریکا |
آموزشی | T-33A | ۰ فروند | |
| میگ-۲۹یوبی | |
شوروی |
آموزشی | ۷ فروند | ||
| سوخو-۲۵یوبی‌کا |  |
شوروی |
آموزشی | ۳ فروند | ||
| پیلاتوس پی سی-۷ |  |
 سوئیس |
آموزشی | ۳۵ فروند | ||
| چنگدواف تی-۷ |  |
چین |
آموزشی | ۱۰ فروند | ||
| امبراور-۳۱۲ توکانو |  |
 برزیل |
آموزشی | ۱۵ فروند | ||
| ساب سافاری |  |
 سوئد  پاکستان |
آموزشی | Mushshak | ۲۵ فروند | |
| سی-۱۳۰ |  |
ایالات متحده آمریکا |
حمل و نقل تاکتیکی | C-130E
C-130H |
۳۰ فروند | |
| شرایک کمندر ۶۸۰ |  |
ایالات متحده آمریکا |
حمل و نقل سبک | ۳ فروند | ||
| ایلیوشین آی‌ال-۷۶ |  |
شوروی |
حمل و نقل سنگین (استراتژیک) | ۱۲ فروند | ||
| هاربین وای-۱۲ |  |
چین |
حمل و نقل سبک | ۹ فروند | ||
| چیان وای-۷ |  |
چین |
حمل و نقل سبک | ۱۴ فروند | ||
| سوکاتا تی بی |  |
فرانسه |
حمل و نقل سبک | تیبی-۲۱ ترینیداد
تیبی-۲۰۰ توباگو |
۴ فروند
۸ فروند |
|
| فوکر اف۲۷ فرندشیپ |  |
 هلند |
حمل و نقل تاکتیکی | F27-400M
F۲۷–۶۰۰ |
۱۰ فروند | |
| پلاتیپوس پی سی-۶ پورتر |  |
سوئیس |
حمل و نقل سبک | ۱۰ فروند | ||
| پی-۳ اوریون |  |
ایالات متحده آمریکا |
گشت دریایی | P-3F | ۳ فروند | |
| ایران ۱۴۰ |  |
ایران |
گشت دریایی | IRAN-140-MP | ۰ فروند | |
| بالگردها | ||||||
| آگوستا-بل ۲۰۶ | .jpg) |
 ایتالیا |
هلی کوپتر سبک | ۵ فروند | قرار است به استاندارد پنها شباویز ۲۰۶۱ ارتقا پیدا کنند | |
| بل ۲۱۴ |  |
ایالات متحده آمریکا |
چندمنظوره - حمل و نقل متوسط | بل-۲۱۴ سی | ۳۰ فروند | قرار است به استاندارد شباویز ۷۵-۲ ارتقا پیدا کنند |
| سی‌اچ-۴۷ شنوک |  |
ایالات متحده آمریکا |
حمل و نقل سنگین | CH-47C | ۱۰ فروند | |
| پهپادها | ||||||
| مهاجر | ایران |
چند منظوره | محرمانه | |||
| ابابیل | ایران |
چند منظوره | محرمانه | |||
| سفره ماهی | ایران |
پلت فرم | محرمانه | |||
| اسکن ایگل | ایران |
شناسایی-جاسوسی | محرمانه | |||
| مهاجر | ایران |
محرمانه | ||||
| یسیر | ایران |
محرمانه | ||||
| در آینده | ||||||
| قاهر اف-۳۱۳ | ایران |
جنگنده چند منظوره | A Class | ۳۱۳ فروند سفارش ساخت[نیازمند منبع] | در حال توسعه و تست تاکسی | |
| شفق |  |
ایران |
جنگنده چند منظوره | محرمانه | درحال توسعه[۸] | |
| برهان | ایران |
آموزشی | محرمانه | اتمام آزمایش تونل باد، در حال توسعه[۸] | ||
هواپیماهای پناهنده نیروی هوایی عراق
در جریان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ بیش از ۲۰۰ هواپیمای نیروی هوایی عراق نابود شدند و بمب‌های هدایت لیزری نیروهای ائتلاف پناهگاه‌های هواپیماهای عراقی را نابود کرد. پس از آن حدود نیمی از نیروی هوایی باقی‌مانده عراق برای جلوگیری از نابودی به ایران گریختند. دلیل این کار به درستی مشخص نیست اما در هر صورت بسیاری از جنگنده‌ها و هواپیماهای تدارکاتی نیروی هوایی عراق از مرز ایران گذشته و به کشور همسایه پناهنده شدند. تعداد این هواپیماها بر اساس یک برآورد ۱۲۲ تا ۱۳۷ فروند و بر اساس برآورد دیگری ۱۱۵ تا ۱۴۰ فروند بوده است. مقامات عراق در سال ۲۰۰۰ مدعی بودند که بیش از ۱۰۰ هواپیمای نظامی و ۳۳ هواپیمای غیرنظامی آنها به ایران رفته‌اند اما ایرانی‌ها تعداد آنها را کمتر می‌دانند.[۹]
| هواپیما | خاستگاه | نقش | تعداد فرار به ایران |
|---|---|---|---|
| میگ-۲۳ | شوروی |
جنگنده بمب افکن | ۱۲ |
| میگ-۲۵ | شوروی |
جنگنده رهگیر | ۷ |
| میگ-۲۹ | شوروی |
جنگنده برتری هوایی | ۴ |
| میراژ اف-۱ | فرانسه |
جنگنده چندمنظوره | ۲۴ |
| سوخو-۲۰ | شوروی |
جنگنده بمب افکن | ۴ |
| سوخو-۲۲ | شوروی |
جنگنده بمب افکن | ۴۰ |
| سوخو-۲۴ | شوروی |
جنگنده ضربتی | ۲۴ |
| سوخو-۲۵ | شوروی |
جنگنده پشتیبانی نزدیک | ۷ |
| ایلیوشین-۷۶ | شوروی |
حمل و نقل سنگین استراتژیک | ۱۵ |
| تعداد کل [۱۰] | ۱۳۷ |
کتابشناسی
مهمترین کتب منتشر شده دربارهٔ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به شرح ذیل است:[۱۱]
- علی بابایی، غلامرضا، (۱۳۸۳)، تاریخ نیروی هوایی ایران از پهلوی تا انقلاب، تهران: آشیان.
- مهرنیا، احمد، (۱۳۹۱)، حمله هوایی به الولید، تهران: سوره مهر.[۱۲]
- مهرنیا، احمد، (۱۳۹۲)، ستاره‌های نبرد هوایی، تهران: سوره مهر.[۱۳]
نگارخانه
جستارهای وابسته
- فهرست هواپیماهای نیروی هوایی ایران
- نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
- نیروی هوایی شاهنشاهی ایران
- عملیات کمان ۹۹؛ اولین عملیات نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پس از حمله عراق به ایران
- عملیات اوسیراک؛ حمله نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به تأسیسات اتمی اوسیراک عراق
- عملیات اچ-۳
- صاعقه (هواپیمای جنگی ساخت جمهوری اسلامی ایران)
- آذرخش (هواپیمای جنگی ساخت جمهوری اسلامی ایران)
- شفق
پانویس
- ↑ flightglobal p.7
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ افتتاح نخستین پایگاه هوایی ایران پس از انقلاب (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ نیروی هوایی ارتش گردان پهپادی تشکیل داد خبرگزاری انتخاب
- ↑ Iran Air Force Equipment Global Security
- ↑ Aviation Week & Space Technology 2009, 26 JAN 2009 240. Web.5 Aug 2009.
- ↑ Flightglobal World Air Forces - December 2009
- ↑ flightglobal p.18
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ http://www.mashreghnews.ir/fa/news/363807/رونمایی-از-برهان-جدیدترین-جنگنده-ایرانی-عکس
- ↑ Air Force Equipment - Introduction
- ↑ "Iraqi Air Force Equipment – Introduction". globalsecurity.org. 2005. Retrieved 2008-08-28.
- ↑ «کتابشناسی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران». خبرگزاری کتاب، ۱۸ بهمن ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲.
- ↑ http://sooremehr.avaabook.com/site/view/101577598
- ↑ http://sooremehr.faraketab.ir/content/view/id/365
منابع
- «SPECIAL REPORT WORLD AIR FORCES 2013». RUAG Schweiz AG، ۲۰۱۳. بازبینی‌شده در MAY 2013.
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران موجود است. |
- فهرست پیروزیهای حاصله از نبردهای هواپیماهای ارتش جمهوری اسلامی ایران در ۲ سال اول جنگ ACIG
- Scramble Magazine Islamic Republic of Iran Air Arms
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
