وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران

وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران واجا
اطلاعات کلی سازمان
بنیادگذاری	۲۷ مرداد ۱۳۶۳
سازمان پیش	سازمان اطلاعات و امنیت کشور
ستاد	تهران
بودجهٔ سالانه	۲۲٬۰۰۰ میلیارد تومان (سال ۱۳۹۴)
وزیر مسئول	سید محمود علوی، وزیر اطلاعات
سازمان بالادست	قوه مجریه جمهوری اسلامی ایران
سازمان زیردست	دانشگاه امام باقر
وبگاه
www.vaja.ir/Public/Home/

وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران به اختصار «واجا» نام یکی از وزارت‌خانه‌های جمهوری اسلامی ایران است، به منظور کسب و پرورش اطلاعات امنیتی و اطلاعات خارجی، حفاظت اطلاعات، ضد جاسوسی، ضد تروریسم و به دست آوردن آگاهی‌های لازم از وضعیت دشمنان داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران و در جهت پیشگیری و مقابله با توطئه‌های آنان علیه این کشور تشکیل شده است. تصدی این وزارت‌خانه را سید محمود علوی بر عهده دارد.

نیروی انسانی

هیچ آمار رسمی در مورد تعداد کارمندان، افسران اطلاعاتی و پرسنل شاغل در وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد. با این حال، وزارت دفاع آمریکا، در ژانویه ۲۰۱۳ میلادی، با انتشار یک گزارش ۶۴ صفحه‌ای دربارهٔ وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران، به نقل از مگنوس رانستورپ (Magnus Ranstorp) در مصاحبه‌ای تعداد پرسنل این وزارت‌خانه را حدود ۳۰ هزار برآورد کرده است.

اعضای این وزارتخانه در ادبیات رسانه‌ای ایران با لقب «سربازان گمنام امام زمان روحی له الفداء» شناخته می‌شوند.

وزیران

اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی ایران، محمد ری‌شهری بود. او را که به‌عنوان بنیانگذار وزارت اطلاعات به همراه سعید حجاریان می‌دانند بعدها منصب خود را در زمان دولت اول اکبر هاشمی رفسنجانی به علی فلاحیان داد. این دوران یعنی وزارت فلاحیان را اوج میزان و گستردگی فعالیت‌های وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران در داخل و خارج کشور می‌دانند. فلاحیان خود این دوره را با صدها مأموریت غیرممکن و موفق اطلاعاتی یاد می‌کند.

پس از هشت سال در زمان دولت محمد خاتمی، قربانعلی دری نجف‌آبادی جای فلاحیان را گرفت. دری نجف آبادی در کتاب خاطرات شخصی خود از پذیرفتن این سمت تلویحاً ابراز پشیمانی می‌کند. در زمان وزارت او بود که ماجرای معروف قتل‌های زنجیره‌ای اتفاق افتاد و او را مجبور به استعفا کرد.

با رفتن دری نجف‌آبادی، علی یونسی رئیس وقت سازمان قضایی نیروهای مسلح پست مهم وزارت اطلاعات را به عهده گرفت. دوران او شاهد تغییر نگرش وزارت اطلاعات به مقوله امنیت بود. او در اولین اقدام، به حکم رهبری جمهوری اسلامی ایران فعالیت‌های اقتصادی وزارت اطلاعات از جمله ۱۰۰ شرکت اقتصادی کوچک و بزرگ را تعطیل نمود.

یونسی در اینباره می‌گوید:

وقتی وزیر اطلاعات شدم آقای هاشمی دو بار با من بحث کردند و گفتند «شیوه‌ای که شما در وزارت اطلاعات در پیش گرفته‌اید این وزارتخانه را به شهرداری و تشکیلات بی‌خاصیت تبدیل کرده‌است که هیچ‌کس نمی‌ترسد» و من هم به ایشان یادآور شدم در همه جای دنیا به این روش می‌گویند سرویس اطلاعاتی و ما هم باید به دنبال این موضوع برویم که وزارت اطلاعات در خدمت مردم باشد.

با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد، غلامحسین محسنی اژه‌ای که خود قبلاً سالها قاضی ویژه وزارت اطلاعات بوده به این سمت منصوب گردید. وی در نطق دفاعیه خود در مجلس هفتم جهت کسب اعتماد مجلس، ظاهراً نارضایتی خود را از عهده دار شدن این پست اعلام نمود و مصطفی پورمحمدی را گزینه مناسب‌تری از خود برای وزارت اطلاعات دانست. پس از برکناری اژه‌ای محمود احمدی‌نژاد سرپرست وزارت شد ودر دولت بعد حیدر مصلحی به عنوان وزیر اطلاعات از مجلس رأی اعتماد گرفت. وزارت مصلحی با وجودی که وی یک بار استعفا داده بود و رئیس جمهور وقت، محمود احمدی‌نژاد نیز با استعفای وی موافقت کرده بود، با حمایت آیت الله سید علی خامنه‌ای تا پایان عمر دولت دهم ادامه پیدا کرد. با آغاز کار دولت حسن روحانی، وی سید محمود علوی را به مجلس معرفی نمود. هم‌اکنون سید محمود علوی به عنوان هفتمین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی ایران تصدی این وزارت را بر عهده دارد.

مدرسه حقانی

بسیاری از وزرا و مقامات ارشد وزارت اطلاعات از جمله محمد محمدی ری شهری، علی فلاحیان، علی یونسی، مصطفی پورمحمدی، غلامحسین محسنی اژه‌ای، روح‌الله حسینیان از مدرسه حقانی فارغ‌التحصیل شده‌اند.

ساختار کلی تشکیلات وزارت اطلاعات

ساختار کلی تشکیلات وزارت اطلاعات وزارت اطلاعات از ۱۴ معاونت و یک سازمان تشکیل شده که به ترتیب عبارتند از:

1. امنیت و اطلاعات داخلی
2. ضدجاسوسی
3. اطلاعات خارجی
4. حفاظت
5. سیاسی
6. مرکز بررسی‌ها و امور استراتژیک
7. آموزشی و پژوهشی
8. آرشیو و اسناد
9. اداری –انسانی -مالی
10. پارلمانی وحقوقی
11. اقتصادی
12. فرهنگی و اجتماعی
13. فناوری و رسانه‌های نوین
14. سازمان حراست کل کشور

ادارات کل وزارت اطلاعات

معاونت امنیت و اطلاعات داخلی

1. اداره کل امنیت
2. اداره التقاط
3. اداره کل عملیات

معاونت ضدجاسوسی

1. اداره کل ضد جاسوسی

معاونت اطلاعات خارجی

1. اداره کل اروپا
2. آفریقا
3. آمریکا
4. اسراییل
5. آمریکا (قاره)
6. خاورمیانه
7. اسراییل و فلسطین
8. آسیا و اقیانوسیه

معاونت حافظت

1. اداره کل حفاظت
2. اداره کل پیگیری و شکایت

معاونت سیاسی

1. اداره کل سیاسی
2. معاونت اقتصادی
3. اداره کل اقتصادی
4. اداره کل مبارزه با فساد اقتصادی

مرکز بررسی‌ها

1. اداره کل بررسی‌ها

معاونت فرهنگی –اجتماعی

1. اداره کل فرهنگی
2. اداره کل اجتماعی

معاونت اداری و نیروی انسانی و مالی

1. اداره کل کارگزینی
2. اداره کل خدمات پرسنلی
3. اداره رفاه
4. اداره کل مالی
5. اداره کل امور اداری
6. اداره بهداری

معاونت فناوری و رسانه‌ها نوین

1. اداره کل فناوری‌های‌نو
2. اداره کل فناوری‌های جاسوسی
3. سازمان امنیت شبکه

معاونت آموزشی پژوهشی

1. اداره کل آموزشی
2. اداره کل پژوهشی

معاونت حقوقی – پارلمانی

1. اداره کل پارلمانی
2. اداره کل حقوقی

معاونت آرشیو و اسناد

1. اداره کل آرشیو و اسناد. به علاوه ۳۱ اداره کل مرکز استان وجود دارد.

سایر ادارات کل عبارتند از:

1. حوزه مشاوران
2. حوزه وزارت

دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی

وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران دارای دانشگاهی تخصصی به نام «دانشگاه امام باقر» است که نام آن اشاره‌ای به جناب محمد باقر، امام پنجم شیعیان است. دانشکده اطلاعات در سال ۱۳۶۵ با سخنرانی رئیس جمهور وقت افتتاح گردید و تاکنون به آموزش و تربیت هزاران افسر اطلاعاتی پرداخته است. این مرکز آموزش عالی در سال ۱۳۹۵ از «دانشکده اطلاعات» به «دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی» ارتقاء علمی یافت. دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های ذیل دانشجو می‌پذیرد:

کارشناسی: ۱. امنیت بین‌الملل ۲. امنیت نرم ۳. امنیت اطلاعات ۴. حفاظت اطلاعات ۵. امنیت اقتصادی ۶. ضد تروریسم ۷. علوم فنی امنیت ۸. مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات ۹. پژوهشگری امنیت ۱۰. علوم سیاسی ۱۱. علوم اجتماعی ۱۲. مدیریت اطلاعات و ارتباطات

کارشناسی ارشد: ۱. مدیریت اطلاعات ۲. حفاظت اطلاعات ۳. مطالعات امنیتی ایران ۴. پژوهشگری امنیت ۵. بیوتروریسم ۶. علوم جرم شناسی امنیتی ۷. مهندسی مخابرات امنیتی ۸. مهندسی فناوری اطلاعات و امنیت

دکتری: ۱. مدیریت اطلاعات

پذیرش این دانشگاه از طریق آزمون سراسری است و متقاضیان ضمن داشتن هوش و استعداد تحصیلی بالا باید از شرایط و ضوابط عمومی و اختصاصی دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی مندرج در دفترچه راهنمای انتخاب رشته آزمون سراسری برخوردار باشند. پروسه گزینش این دانشگاه طی چند مرحله انجام می‌شود که چندین ماه طول می‌کشد:

۱. آزمون تست هوش و شخصیت شناسی (سخت‌ترین قسمت پروسه پذیرش است)

۲. معاینات پزشکی بدنی (برای اطمینان از سلامت جسمی و روانی)

۳. مصاحبه حضوری (شامل مسائل فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور)

۴. تحقیقات محلی و استعلام‌های حفاظتی - امنیتی

۵. ...

مزایای تحصیل در این دانشگاه عبارتند از آموزش نظری و عملی با بهره‌گیری از کارگاه‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف از جمله:

رمز نگاری، امنیت فضای مجازی، بیوتروریسم و مدیریت بحران.

غنی‌ترین کتابخانه تخصصی اطلاعاتی – امنیتی در منطقه.

آموزش زبانهای تخصصی تا سطح حرفه‌ای، برگزاری اردوهای تخصصی کارورزی اطلاعاتی.

اعطاء خوابگاه، کمک هزینه تحصیلی و تعهد استخدامی پس از فارغ‌التحصیلی در وزارت اطلاعات، از مزایای تحصیل در این دانشگاه می‌باشد.

بازداشتگاه

قوه قضائیه ایران در سال ۱۳۸۵ به وزارت اطلاعات اجازه ایجاد بازداشتگاه داد.

وزیران وزارت اطلاعات

      اصلاح‌طلب       اصول گرا       اعتدال گرا       مستقل

نام	تصویر	مدت	رئیس هیئت دولت	رهبر
محمد ری شهری		۱۳۶۳ تا ۱۳۶۸	میر حسین موسوی	روح‌الله خمینی
علی فلاحیان		۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶	اکبر هاشمی رفسنجانی	سیدعلی خامنه‌ای
قربانعلی دری نجف‌آبادی		۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸	سید محمد خاتمی
علی یونسی		۱۳۷۸ تا ۱۳۸۴	سید محمد خاتمی
غلامحسین محسنی اژه‌ای		۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸	محمود احمدی‌نژاد
حیدر مصلحی		۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲	محمود احمدی‌نژاد
سید محمود علوی		۱۳۹۲ تاکنون	حسن روحانی

جستارهای وابسته

• شورای هماهنگی اطلاعات
• سازمان اطلاعات و امنیت سپاه پاسداران
• نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
• ستاد خبری وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران

پیوند به بیرون

• وب‌گاه رسمی