باغ اکبریه
مختصات: ۳۲°۵۱′۱۰.۶۲″ شمالی ۵۹°۱۳′۴۱.۲۷″ شرقی / ۳۲.۸۵۲۹۵۰۰° شمالی ۵۹.۲۲۸۱۳۰۶° شرقی
باغ اکبریه | |
---|---|
اطلاعات اثر | |
کشور | ایران |
نوع | فرهنگی |
معیار ثبت | (i)(ii)(iii)(iv)(vi) |
شمارهٔ ثبت | ۱۳۷۲ |
منطقه | آسیا و اقیانوس آرام |
تاریخچه | |
تاریخچهٔ ثبت | ۲۰۱۱ (طی نشست سیوپنجم) |
اطلاعات ثبت ملی | |
شماره ثبت ملی | ۲۳۲۶ |
تاریخ ثبت ملی | ۲ خرداد ۱۳۷۸ |
دیرینگی | دوره زند |
† منطقهٔ بر پایهٔ دستهبندی یونسکو |
عمارت و باغ اکبریه، یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند است. این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دو طبقه ساخته شدهاست. این باغ در انتهای خیابان معلم در روستای اکبریه که از توابع استان خراسان جنوبی می باشد، واقع شده است.[۱] این باغ با گسترش شهری بیرجند اکنون در داخل شهر قرار گرفته است این باغ در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این باغ در ۲۰ خردادماه سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
تاریخچه[ویرایش]
ساخت این مجموعه از اوایل دورة قاجار تا اواخر آن دوره و در چند مرحله انجام شدهاست. این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمیترین آن مربوط به عمارت حشمت الملک در منتهیالیه شرقی، که شامل دو طبقهاست میباشد. طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتاً طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار میکند. عمارت مرکزی با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریباً به عنوان هستهٔ مرکزی باغ به حساب می آید از تزیینات و چشمانداز بسیار عالی برخوردار است. وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابانهای منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزودهاست.
باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچکتر از باغ شمالی است. این باغ بوسیلة فضاهایی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شدهاست. یکی از عناصر مهم، استخر نسبتاً بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص دادهاست. استخر در وسط دارای سکویی مربع شکل است. از جمله مواردی که سبب گشت تا باغ اکبریه در فهرست میراث جهانی یونسک ثبت گردد شامل موارد ذیل است: باغ در زمین شیبدار ایجاد گشته است ،خطوط راست در طراحی باغ استفاده گردیده است، عمارت در بلندترین قسمت باغ احداث گردیده است، یک جوی دائم اصلی و چند جوی فرعی ایجاد گشته است به گونه ای که صدای آن به گوش میرسد و رابطه نزدیکی با طبیعت ایجاد کرده است و حد فاصلی بین عمارت و باغ وجود ندارد و همچنین استفاده از درختهای زیاد و سایهدار و اختصاص بیشترین قسمت باغ به کاشت درختان میوه و گیاهان دارویی و زینتی از دیگر عوامل میباشد.[۱] درختان موجود در این باغ شامل کاج، انار و توت میباشد و گوشههایی از باغ گلهای تاج خروس به چشم میخورد. از جبهه جنوبی این باغ ورودی به روستای اکبریه تعبیه شدهاست.
وسعت[ویرایش]
باغ اکبریه با وسعتی حدود چهل و پنج هزار مترمربع در بستری کوهستانی واقع شده و متشکل از ۲ بناست که ساختمان قدیمیتر متعلق به حشمتالدوله، پدر ابراهیم شوکتالملک است که تاریخ احداث آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه برمیگردد. بنای دیگری که در این مجموعه واقع شده، ساختمان تشریفات است که توسط شوکتالملک بنیان شدهاست. این باغ به عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار میگرفت، به طوری که در لهجه محلی به کلاته سرکار امیر شهرت یافته بود. اسدالله علم در کتاب خاطراتش به پذیرایی پدرش از رضاشاه در همین باغ اشاره میکند. خود او نیز چنان که میگوید چندبار از شاه و فرح در همین باغ پذیرایی نمود.[۲]
معماری[ویرایش]
فرم معماری آن ترکی با الهامی از معماری روسی است که تلفیق آن با معماری اسلامی، سبک معماری نوینی را نشان میدهد. این بنا شامل تالار آیینه، گنبد کلاه فرنگی، تزئینات مقرنس لانه زنبوری و رسمی بندی که صرفاً جهت پذیرایی از نمایندگان سیاسی داخلی و خارجی مورد استفاده قرار میگرفتهاست.[۳] این عمارت در خیابان معلم بیرجند واقع است.
کاربری کنونی[ویرایش]
هم اکنون بخشهای مختلف این باغ و عمارت مورد استفادة ادارة کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی است. بخش احداث شده در اوایل دوره قاجار، به عنوان کتابخانه فعال است. از بخش مرکزی که در دوره قاجار احداث شده به عنوان موزة باستانشناسی و مردمشناسی استفاده میشود. بخش ساخته شده در دوره پهلوی کاربری اداری دارد و بالاخره دیگر بخشها به سفرهخانه و چایخانه سنتی اختصاص یافتهاست.[۴] در موزه حیات وحش این مجموعه، نمونههای شاخص، کمیاب و نادری از پوشش جانوری منطقه جنوب خراسان به ویژه شهرستان بیرجند به معرض نمایش گذاشته شده است و کمیاب ترین گونههای پرندگان جنوب خراسان در این مجموعه قرار گرفته اند همچنین در موزه باستانشناسی و مردم شناسی باغ اکبریه که در طبقه همکف واقع شده است، بخشی از معیشت، آداب و رسوم، مشاغل و حرفه منطقه جنوب خراسان به نمایش گذاشته شده است.[۵]
پانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ باغ اکبریه موجود است. |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یکی از آثار باستانی ایران است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |