استان اردبیل
مختصات: ۳۸°۱۵′۰۵″ شمالی ۴۸°۱۷′۵۰″ شرقی / ۳۸.۲۵۱۴° شمالی ۴۸.۲۹۷۳° شرقی
اردبیل | |
---|---|
مرکز | اردبیل |
مساحت | ۱۷٬۹۵۳ کیلومترمربع |
جمعیت (۱۳۹۰) | ۱٬۲۴۸٬۴۸۸[۱] |
تعداد شهرستانها | ۱۰ |
منطقه زمانی | IRST (گرینویچ+۳:۳۰) |
-تابستان (دیاستی) | IRDT (گرینویچ+۴:۳۰) |
نماینده ولی فقیه | سید حسن عاملی |
استاندار | مجید خدابخش[۲] |
استان اردبیل یکی از استانهای ایران است که در شمال غربی این کشور در منطقه آذربایجان واقع شدهاست. مساحت این استان ۱۷۹۵۳ کیلومتر مربع (حدوداً ۱٫۰۹ درصد از مساحت کل کشور)[۳] و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ برابر یک میلیون و ۲۴۹ هزار نفر[۴] میباشد. مرکز این استان شهر اردبیل است و بر طبق آخرین تقسیمات کشوری، شامل ۱۰ شهرستان، ۲۵ بخش، ۲۱ شهر و ۶۶ دهستان میشود.[۳] در ۲۲ دی سال ۱۳۷۱ لایحه استان شدن اردبیل در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و این استان در ۲۳ فروردین سال ۱۳۷۲ پس از نزدیک به ۳۰ سال پیگیری مردم اردبیل، از استان آذربایجان شرقی جدا و به استانی مستقل تبدیل شد.[۵]
استان اردبیل یکی از مناطق گردشگری در ایران است. یکی از ویژگیهای این استان آب و هوای مطبوع و خنک این منطقه در فصلهای بهار و تابستان است. مجتمعهای آبگرم سرعین در ۲۲ کیلومتری غرب شهر اردبیل یکی از مشهورترین مناطق گردشگری استان اردبیل است که در فصلهای گرم -به خصوص تابستان- میزبان دهها هزار نفر گردشگر از اقصینقاط ایران و کشورهای خارجی است. سرعین بیشترین تعداد هتل و هتل آپارتمانها را با جمعیت نسبتاً کم ساکن در خود در مقایسه با سایر مناطق گردشگری ایران دارد.
محتویات
مردم[ویرایش]
اکثر ساکنان استان اردبیل را آذربایجانیها تشکیل میدهند که به زبان ترکی آذربایجانی سخن میگویند.[۶] تالشها دیگر ساکنان اردبیل هستند که به زبان تالشی سخن میگویند.[۷] در شهرستان خلخال (در جنوب استان) تاتها سکونت دارند و زبان تاتی رایج است.[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]
جغرافیا[ویرایش]
استان اردبیل یکی از استانهای شمال غربی ایران محسوب میشود. این استان از شمال به جمهوری آذربایجان، از سمت غرب به استان آذربایجان شرقی، از سمت شرق به استان گیلان کوههای تالش و از سمت جنوب به استان زنجان محدود شدهاست.[۱۴] استان اردبیل، طبق آخرین تقسیمات کشوری، از ۱۰ شهرستان، ۲۹ بخش، ۲۶ شهر و ۶۶ دهستان، تشکیل یافتهاست. استان اردبیل قبلاً یکی از شهرستانهای بزرگ استان آذربایجان شرقی بود که بعداً به علت درخواست مردم اردبیل تبدیل به استان شد
شهرستانهای استان اردبیل[ویرایش]
جمهوری آذربایجان | ||||
گیلان | آذربایجان شرقی | |||
اردبیل | ||||
زنجان |
گردشگری[ویرایش]
برخی از جاذبههای گردشگری استان اردبیل عبارتند از: آرامگاه شیخ صفیالدین (میراث جهانی یونسکو)، بقعه سید امین الدین جبراییل، مقبره شیخ حیدر، کلیسای مریم مقدس اردبیل، موزه مردمشناسی اردبیل، جمعهمسجد، سنگنبشه ساسانی، آثار صخرهای ویند، کاروانسرای شاه عباسی (اردبیل)، شهر یئری، بازار اردبیل، دریاچه شورابیل، سبلان، شیروان درهسی، عمارت آقازاده اردبیلی، جنگل فندقلو، پیست اسکی روی چمن جنگل فندقلوی نمین(اردبیل)، پیست اسکی آلوارس، منطقه گردشگری کپز، تفرجگاه بولاغلار، منطقه حفاظت شده آق داغ، منطقه گردشگری ازناو، روستای گردشگری کزج، ژئوپارک دربندمشکول (شهرستان کوثر)، گیلوان، دریاچه نئور، مجتمع آبدرمانی سرعین، چشمه آب گرم شابیل، قوتورسویی، آبگرم گیوی ، آبشار سردابه، آبشار گورگور آلوارس، آبشار شورشورنه (نمین) ، آبشارآق بلاغ (سیبیه خانی)، آبشار دیز (خلخال)، آبشار نره گر، آبشار شیروان دره، آبشار گورگور (مشگین شهر)، قلعه بربر، قلعه بوینی یوغون، دژ قهقهه، کهنه قلعه، قلعه بربر، دیو قالاسی، قیزقالاسی، قلعه اولتان، قلعه خسرو، غار تاریخی لاهرود، غار هفتخانه، غار تاریخی لاهرود، حمام درو، حمام سنگی شهر گیوی، و امامزاده سید ابراهیم لاهرود، گردنه حیران اردبیل
چشمههای آب معدنی استان اردبیل[ویرایش]
یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری استان اردبیل، چشمههای آبگرم این استان واقع در شهر سرعین در ۲۰ کیلومتری شهر اردبیل است. در این شهر، ۸ چشمه آبگرم معدنی وجود دارد. علاوه بر این چشمههای آب معدنی شابیل و قوتورسویی نیز در لاهرود قرار دارد، به غیر از این دو شهر ۱۲ چشمه آب معدنی دیگر در شهرهای دیگر استان از جمله کیوی، نیر و مشگینشهر وجود دارد.[۱۵]
سبلان[ویرایش]
کوهستان سبلان در جنوب شرقی مشکین شهر و در فاصله ۲۵ کیلومتری آن واقع شدهاست.[۱۶] این کوهستان دارای پوشش گیاهی متنوعی است و بیش از ۳۰۰۰ گونه گیاهی در آن شناسایی شدهاست.[۱۷] این کوه، یکی از آتشفشانهای خاموش کشور محسوب میشود و ارتفاع بلندترین قله این کوه که سلطان ساوالان نام دارد، ۴۸۴۸ متر از سطح دریا میباشد.[۱۸]
آرامگاه شیخ صفیالدین اردبیلی[ویرایش]
بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی یکی از ده اثر باستانی مهم کشور بهشمار میرود.[۱۹] این بنا در سال ۷۶۵ هجری بنا شدهاست و در طول زمان مورد احترام پادشاهان صفوی بودهاست.[۱۹] بنای کنونی این بقعه شامل مجموعهای از گورهای شاهان و شاهزادگان صفوی و چند ساختمان دیگر (ازجمله آرامگاه شاه اسماعیل صفوی، مسجد جنت سرا، چینیخانه، حرمخانه و...) میشود.[۲۰] این اثر سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسید.
شورابیل[ویرایش]
دریاچه شورابیل درحریم شهری اردبیل قراردارد و شهرکهای کوثر. مهر. راه و ترابری. دادگستری؛ ولیعصر و دانشگاههای محقق اردبیلی. پیام نور. علوم پزشکی و نمایشگاه بینالمللی اردبیل درحاشیه این دریاچه قرارگرفتهاند. دریاچه شورابیل که مساحت آن ۱۲۰ هکتاروبرای مصارف کشاورزی قابل استفاده بوده و در حال حاضر نوعی ماهی در آن پرورش داده میشود.
طبیعت[ویرایش]
کوهستان[ویرایش]
کوه و رشتهکوه سبلان، شناخته شدهترین منطقه کوهستانی استان اردبیل محسوب میشوند. سایر ارتفاعات واقع در این استان عبارتاند از:
- آق داغ
- عجم
- ارتفاعات تالش
- صلوات داغ
- خروسلو
رودخانهها[ویرایش]
بالقلی چای که از مرکز شهر اردبیل میگذرد
قسمتی از مسیر عبور رودخانه مرزی ارس و رودخانه قزلاوزن از استان اردبیل عبور میکند. سایر رودخانههای این استان عبارتاند از:
- خلخال چای
- قرهسو قره سو یکی از طولانیترین رودخانههای دایمی استان اردبیل است که امروزه بر اثر کمبود بارندگی وسد سازیهای معیشتی بدون برنامه در حال تبدی شدن به یک رود فصلی است. قره سو از طبیعت بکری برخوردار بوده ودارای یکی از منحصر به فردترین گونههای جانوری میباشد، که از این میان گونههای آبزی رودخانه از تنوع کمنظیری برخوردار است؛ ماهیانی مانند قزل آلا، کپور رودخانهای، شیربیت نوعی ماهی مخصوص این روخانه، زرد پر وماهی سفید رودخانه که نسل این دونوع گونه آخری امروزه بر اثر کمآبی وستفاده بیش از اندازه آفت کشهای زراعی در حال نابودی است. در ضمن لازم به یادآوری است که سرچشمه این رود از کوههای تالش در اطراف شهرستان نمین بوده وبعد از گذراندن مسیر پر پیچ وخم از دل کوهها ودرهها به رودخانهٔ ارس میپیوندد.
- بالهارود
- گرمی چای
- درهرود
- خیاوچای
- نمینچای
- آستاراچای
دریاچهها[ویرایش]
دریاچههایی که در استان اردبیل واقع شدهاند عبارتاند از:
دریاچه شورابیل درحریم شهری اردبیل قراردارد و شهرکهای کوثر. مهر. راه و ترابری. دادگستری؛ ولیعصر و دانشگاههای محقق اردبیلی. پیام نور. علوم پزشکی و نمایشگاه بینالمللی اردبیل درحاشیه این دریاچه قرارگرفتهاند.
- دریاچه نئور
- دریاچه شورگل
- دریاچه گیلارلو (گرمی)
- دریاچه نوشهر
- دریاچه آلوچه
- دریاچه کمیآباد
- دریاچه ملااحمد
- مرداب قرهسو
جنگلها[ویرایش]
جنگلهای اطراف جاده اسالم به خلخال و مجموعه جنگلهای 'فندقلو پیکره سنگی بابا داوود عنبران از جمله جنگلهای واقع در استان اردبیل هستند. روستای کولانکوه، یکی بهترین مکانهای گردشگری استان اردبیل میباشد. مانند باغ بزرگ آلوچه، سیب، گیلدیح و ... میباشد٫جنگلهای واقع در منطقه حیران تا اق چای.
صنعت[ویرایش]
استان اردبیل در حال حاضر دارای ۸ شهرک صنعتی است.[۲۱] این استان همچنین دارای کارخانجات بزرگ نساجی،[۲۲] سیمان،[۲۳][۲۴] ذوب آهن[۲۵] و کشت و صنعت[۲۶] میباشد.
فرهنگ بومی[ویرایش]
صنایع دستی[ویرایش]
گلیم، جاجیم، شال، مسند، سفال، صنایع چوب مانند معرق، منبت و خراطی، مصنوعات چرمی و قالی بافی (قالیچه قوبای خلخال بسیار معروف است) قلاب بافی، مفرش، خورجین، ورنی (ورنی و زیرانداز حاوی رنگها و طرحهایی برگرفته از طبیعت زیبای آذربایجان، بیشتر توسط عشایر شاهسون دشت مغان بافته میشود).
غذاهای محلی[ویرایش]
آبگوشت، آش شیر، آش دوغ، پیچاق قیمه، کوفته، لَوَنگی، خشیل، هرا، قویماق، ترشی قرمه، ساج ایچی سبزی قرمه، آب پیاز، آش اوماج، آَش یارما، بزباش، خورش قاتق، تاسکباب، چیغیرتما، حلوا زرد، تر حلوا، حلوای زنجبیل، قیساوا و قیقاناق،
سوغات[ویرایش]
قالی، مسند، سرشیر، کره، حلوای سیاه، آبنبات، شیرینیهای محلی، فتیر و تخمه آفتابگردان، عسل خالص سبلان، عصاره شهدآمیز گلهای رنگارنگ و عطرآگین طبیعت سرسبز خلخال مشهورترین سوغات منطقه میباشد. حلوای سیاه استان به صورت معجونی از جوانه گندم و کره طبیعی نشاط بخش و مقوی است.[۲۷]
گونههای زبانی[ویرایش]
استان اردبیل باتوجه بهوسعت کم خود، دارای تنوع زبانی قابل توجهی میباشد درکنار زبان ترکی آذربایجانی که اکثریت ساکنان استان به آن تلکم میکنند، زبان تاتی نیز در شهر کلور و در روستاهای بخش شاهرود و خورش رستم از شهرستان خلخال،[۸] و تالشی در بخش عنبران از شهرستان نمین تکلم میشود.[۲۸]
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان اردبیل به قرار زیر بود: ۹۸٫۲ ترک (۹۷٫۱٪ مرد، ۹۹٫۳٪ زن)، ۱٫۱ تات (۱٫۵٪ مرد، ۰٫۷٪ زن)، ۰٫۴ کرد (۰٫۷٪ مرد) و ۰٫۴ بدونجواب بودند.[۲۹]
نگارخانه[ویرایش]
-
بقعه سید امینالدین جبراییل(روستای کلخوران)
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ http://www.sabteahval.ir/Upload/Modules/Contents/asset99/eteljamiyat88.pdf
- ↑ «مجید خدابخش استاندار اردبیل شد». دنیای اقتصاد.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ معرفی استان، پایگاه اینترنتی استانداری اردبیل
- ↑ فصل دوم، سالنامه آماری استان اردبیل
- ↑ استان اردبیل (مدخل)، دانشنامه رشد
- ↑ Iranian Provinces: Ardabil
- ↑ http://www-01.sil.org/silesr/2005/silesr2005-009.pdf
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ مقدمه کتاب «دستور زبان گویشهای تاتی جنوبی»، پروفسور احسان یارشاطر، لاهه - پاریس ١٩٦۹
- ↑ گونههای زبانی تاتی، دونالد استیلو، ۱۹۸۱
- ↑ مقدمه کتاب «فرهنگ تاتی»، دکتر جهاندوست سبزعلیپور؛ گویشهای تاتی: ۳) دو بخش شاهرود و خورشرستم خلخال. نشر فرهنگ ایلیا، رشت، ۱۳۹۰، ۴۲۵ صفحه.
- ↑ درباره زبان مردم آذربایجان
- ↑ شهر اردبیل - Ataland
- ↑ Ardebil State Province - استانداری اردبیل
- ↑ اردبیل - Ataland
- ↑ استان اردبیل در یک نگاه، پایگاه اینترنتی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل
- ↑ کوه سبلان
- ↑ جاذبههای طبیعی استان اردبیل، مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران
- ↑ آتشفشان سبلان (مدخل)، دانشنامه رشد
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ پایگاه اطلاعرسانی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور
- ↑ هنر ایران اسلامی، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی
- ↑ شهرکهای صنعتی استان اردبیل، شرکت شهرکهای صنعتی استان
- ↑ استاندار اردبیل از بزرگترین کارخانه نساجی و پوشاک کشور بازدید کرد، خبرگزاری ایرنا
- ↑ وبگاه کارخانه سیمان اردبیل
- ↑ نماینده مردم خلخال در مجلس: احداث کارخانه سیمان خلخال بهزودی آغاز میشود، خبرگزاری ایرنا
- ↑ پایگاه اینترنتی روزنامه آسیا
- ↑ شرکت کشت و صنعت مغان به عنوان واحد نمونه سال استان اردبیل معرفی شد، خبرگزاری ایرنا
- ↑ وب سایت رسمی گردشگری ایران
- ↑ زبان و گویشهای محلی اردبیل، تداوم بخش آداب و رسوم مردم استان | Azad Tabriz News
- ↑ شماره کتابشناسی ملی:۲۸۷۸۱۶۶/طرح بررسی و سنجش شاخصهای فرهنگ عمومی کشور (شاخصهای غیرثبتی){گزارش}:اردبیل/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۳–۳۷–۶۶۲۷–۶۰۰–۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۴۹ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
منابع[ویرایش]
- «آتشفشان سبلان». دانشنامه رشد. بازبینیشده در ۲۸ مرداد ۱۳۸۶.
- «استان اردبیل». دانشنامه رشد. بازبینیشده در ۲۸ مرداد ۱۳۸۶.
- «استان اردبیل در یک نگاه». سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل. بازبینیشده در ۲۸ مرداد ۱۳۸۶.
- «استاندار اردبیل از بزرگترین کارخانه نساجی و پوشاک کشور بازدید کرد». خبرگزاری ایرنا. بازبینیشده در ۳۱ مرداد ۱۳۸۶.
- سالنامه آماری استان اردبیل، ۱۳۸۵. اردبیل: معاونت برنامهریزی استانداری اردبیل، ۱۳۸۶.
- «تشکیل کمیتهای ویژه برای ثبت جهانی بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی». میراث آریا، پایگاه اطلاعرسانی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، ۲۱ مرداد ۱۳۸۶.
- «جاذبههای طبیعی استان اردبیل». مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران. بازبینیشده در ۲۸ مرداد ۱۳۸۶.
- «دریاچه شورابیل». شهرداری اردبیل. بازبینیشده در ۲۹ مرداد ۱۳۸۶.
- «شرکت کشت و صنعت مغان به عنوان واحد نمونه سال استان اردبیل معرفی شد». خبرگزاری ایرنا. بازبینیشده در ۳۱ مرداد ۱۳۸۶.
- «شهرکهای صنعتی استان اردبیل». پایگاه اینترنتی شرکت شهرکهای صنعتی استان اردبیل. بازبینیشده در ۳۱ مرداد ۱۳۸۶.
- «فاز دوم ذوبآهن اردبیل خرداد ۸۵ به بهرهبرداری میرسد». پایگاه اینترنتی روزنامه آسیا. بازبینیشده در ۳۱ مرداد ۱۳۸۶.
- «معرفی استان». پایگاه اینترنتی استانداری اردبیل. بازبینیشده در ۲۸ مرداد ۱۳۸۶.
- «نماینده مردم خلخال در مجلس: احداث کارخانه سیمان خلخال بهزودی آغاز میشود». خبرگزاری ایرنا. بازبینیشده در ۳۱ مرداد ۱۳۸۶.
- «هنر ایران اسلامی». شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی. ۱. بازبینیشده در ۲۹ مرداد ۱۳۸۶.
پیوند به بیرون[ویرایش]
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای استان اردبیل دارد. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ استان اردبیل موجود است. |
- دریاچه شورابیل
- بررسی نجومی آثار باستانی استان اردبیل از دیدگاه نجوم
- آمار تفصیلی نفوس و خانوار نقاط جمعیتی استان اردبیل از «نتایج سرشماری ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
|
|