محمدجواد حجتی کرمانی

محمد جواد حجتی کرمانی (زادهٔ ۱۳۱۱ خورشیدی در شهر کرمان)، از روحانیون برجستهٔ سیاسی، بخصوص در دهۀ نخست پس از انقلاب ایران (۱۳۵۷) به شمار می‌آید که سوابق طولانی در مبارزه با حکومت پهلوی دارد. او از شاگردان برجستهٔ خمینی و منتظری محسوب می‌شود. وی اولین امام جمعهٔ شهر کرمان پس از انقلاب بود و در چند دوره به نمایندگی مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری رسید. حجتی کرمانی هم‌اکنون با فاصله گرفتن از سیاست به تحقیق و تألیف مشغول است.

زندگی

«شیخ محمد جواد حجتی کرمانی» در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در یکی از محلات قدیمی شهر کرمان و در یک خانوادهٔ روحانی متولد گردید. وی نخستین فرزند عبدالحسین حجتی کرمانی بود که جدیدالاسلام محسوب می‌شد، یعنی در یک خانوادهٔ زرتشتی و از پدران و اجدادی که همگی جزو موبدان زرتشتی بودند. وی به دین اسلام و مذهب تشیع علاقمند شده و ضمن گرویدن به این دین و مذهب، به کسوت روحانیان شیعه نیز ملبس شد.

«حاج میرزاعبدالحسین حجتی کرمانی» به واسطه شهرت به زهد در کرمان به «سلمان زمان» اشتهار داشت لذا فرزندش محمدجواد حجتی نیز رو به کسوت روحانیت آورد. او سالها در کرمان علاوه بر درس خواندن نزد پدرش از نزد دیگر علمای مشهور کرمان همچون حاج شیخ علی اصغر صالحی کرمانی و حاج میرزاعلی مهرابی تحصیل کرد و سپس به قم رفت. در آنجا در جلسات درس مدرسین حوزه علمیه مانند بروجردی، خمینی، طباطبائی و منتظری شرکت کرد. وی بواسطهٔ مبارزه با حکومت شاه، بیشترِ ایام زندگی تا قبل از انقلاب ایران (۱۳۵۷) را در زندان و تبعید گذراند.

زندگی سیاسی

محمد جواد حجتی کرمانی در اوان جوانی با عضویت در کانون قیام به محوریت سید محمد خلیل قوام که روحانی اهل شهداد بود، با اندیشه‌های سیاسی آشنا شد. او پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و ورود به حوزه علمیه قم، رویدادهای سیاسی ایران را درک کرده و به صورت فعال دنبال کرده است.

او با شخصیت‌هایی چون بروجردی، امام خمینی، نواب صفوی، سیدمحمود طالقانی از نزدیک آشنایی و مراوده داشته است. اولین ملاقات او با سیدمحمود طالقانی دادگاه ایشان بر می‌گردد. پس از پایان دادگاه او را ملاقات و کتاب «جلوهٔ مسیح» را به او تقدیم می‌کند. بر اساس روایت او، طالقانی در تمام طول دادگاه سکوت کرده بود و می‌گفت دادگاه را به رسمیت نمی‌شناسد. او پس از پایان دادگاه تنها یک جمله را با صدای بلند گفت: ” این دادگاه اسرائیلی است! ” محمد جواد حجتی کرمانی به جز دیدار مختصری که در دادگاه نظامی با سیدمحمود طالقانی و مهدی بازرگان و یارانشان داشته، در زمستان سال ۱۳۴۳ پس از انتقال از قزل‌قلعه به زندان شماره ۴ با سیدمحمود طالقانی، مهندس بازرگان، یدالله سحابی و عزت‌الله سحابی هم اتاق می‌شود. این دورهٔ زندان پس از قتل حسنعلی منصور توسط محمد بخارایی و دستگیری اعضای حزب مؤتلفه اسلامی بوده است که طی آن ۱۳ تن روحانی از جمله محمدمهدی ربانی املشی، احمد کافی، مروارید، واعظی تبریزی، سیدقاسم شجاعی، مرتضی فهیم کرمانی به خاطر سخنرانی‌های ضدرژیم و طرفداری از امام خمینی به دادگاه فراخوانده و محکوم شدند. وی پس از طی کردن دوره محکومیت در بهار سال ۴۴ آزاد شد. بار دیگر در پاییز همان سال، به خاطر عضویت در حزب مسلح مخفی «ملل اسلامی» دستگیر و تا سال ۵۴ در زندان بسر برد که این دوره زندان را نیز در سال ۱۳۴۶ با بزرگان یادشده گذرانده است.

وی با دریافت نامه‌ای از علامه طباطبایی توسط برادرش علی حجتی کرمانی، به توصیه وی اقدام به ترجمه سه جلد از تفسیرالمیزان در زندان می‌کند.

وی در جریان مبارزات انقلابیون و بویژه کرمانی‌ها در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ از فعالان و لیدرهای مبارزات و حرکات مردمی به شمار می‌رفت و پس از پیروزی انقلاب ایران (۱۳۵۷) نیز به عنوان اولین امام جمعه کرمان منصوب گردید. وی در سال ۱۳۵۸ به عنوان نماینده مردم کرمان به مجلس خبرگان قانون اساسی و در همان سال از طرف مردم تهران به مجلس شورای اسلامی راه یافت. او در سال ۱۳۶۹ نیز از سوی مردم کرمان به عنوان نماینده در مجلس خبرگان رهبری برگزیده شد.

«محمد حجتی کرمانی».  دربارهٔ برادر خود در دوران مبارزه با رژیم پهلوی می‌گوید: «آن موقع ما با محمدجواد باهنر در دروازه دولاب در یک خانه می‌نشستیم. پس از دستگیری برادرم در سال ۱۳۴۴، ما به ملاقات ایشان می‌رفتیم. همزمان احمد رضائی به ملاقات سیدمحمود طالقانی و مهندس بازرگان و بقیه می‌آمد و با او آشنا شدیم. ساواک روی منسوبین زندانیان، حساس بود و تعقیب می‌کرد تا ببیند آنها کجا می‌روند و چه کار می‌کنند. مخصوصاً ساواک روی کوه‌رفتن بعضی‌ها حساس بود و می‌خواست بداند که اینها کوه که می‌روند چه می‌کنند. ما با دوستان جلساتی داشتیم و کوه می‌رفتیم. در آن ایام، کوه برای مبارزان سیاسی فضای خوبی بود، چون هم می‌توانستند با خیال راحت با هم گفتگو و بحث کنند و هم در هوای آزاد نفسی بکشند و جسم و ذهنشان را ورزیده کنند. ما که به دیدن برادرم می‌رفتیم، احمدمنصوری هم برای دیدن برادرش جواد منصوری می‌آمد. آن موقع بند تازه‌ای را در زندان قصر می‌ساختند. احمدمنصوری به من گفت: «ببین! دارند برای ما جا تهیه می‌کنند.» احمد را زودتر از من گرفتند و اتفاقاً وقتی من به این زندان منتقل شدم، دیدم او را به آن ساختمان نوساز برده‌اند و مرا هم به همان‌جا بردند!»

حجتی کرمانی در حوادث منجر به پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ نقشی تأثیر گذار داشت. او در چهلم مصطفی خمینی در سال ۱۳۵۶ با ربانی شیرازی، خلخالی و عده‌ای دیگر در منزل ربانی جلسه‌ای تشکیل می‌دهد و تصمیم بر این می‌شود که که به ممنوعیت بردن نام امام خمینی توجهی نکنند و اسم امام را در مراسم چهلم مطرح کنند. در چهلم مصطفی خمینی، محمد جواد حجتی کرمانی و خلخالی و ربانی املشی سخنرانی کردند.

او قطعنامه‌ای در چهارده ماده تنظیم و در مراسم چهلم مصطفی خمینی در مسجد اعظم قم قرائت کرد. در این قطعنامه درخواستهایی مطرح و تأیید حضار با فریادهای «صحیح است، صحیح است» گرفته شد؛ این خواست‌ها شامل بازگشت سریع مرجع عالیقدر خمینی، قطع رابطه با اسرائیل، انحلال سازمان امنیت و بندهای دیگری بود؛ صحنه گردانی در این مجلس و خواندن قطعنامه پایانی منجر به تبعید محمد جواد حجتی کرمانی شد. در تبعید به ایرانشهر مدتی با سیدعلی خامنه‌ای بوده است و سپس به سنندج تبعید می‌شود.

در روز ۲۴ آذر ۱۳۵۷ در مسجد امام (مسجد ملک سابق) کرمان اجتماع عظیمی با حضور محمدجواد حجتی کرمانی برپا شد و پس از آن راهپیمایی مردم با مخالفت و خشونت مأمورین روبرو شد و در این درگیری «فرامرز دادبین»، «غلامحسین مهدوی» و «سید حسین حسینی» به شهادت رسیدند و شماری هم زخمی شدند.

آثار

وی از نویسندگان مبرز و برجسته ایست که همواره مسایل روز مملکت را اعم از مسایل سیاسی و فرهنگی و اجتماعی با بیانی ساده و قلمی شیوا در مطبوعات مختلف از جمله در روزنامه اطلاعات به رشته تحریر درآورده و با این اقدام خدمت بزرگی به تعالی سطح فرهنگ و تنویر افکار عمومی انجام می‌دهد. از جمله مقالات مطبوعاتی او می‌توان مقالات «کوتاه و گویا» یا سلسله مقالات، تحت عنوان «همراه با محرمان خلوت انس با قرآن» را نام برد. وی همچنین علاوه بر این مقالات، آثار دیگری نیز به صورت کتاب تنظیم و تدوین و چاپ نموده‌است، که از آن جمله می‌توان به کتابهای ذیل اشاره کرد:

1. جلوه مسیح
2. روابط اجتماعی در اسلام
3. اسرار سقیفه
4. مرزهای ایدئولوژیک
5. از آتشکده تا مسجد (این مجموعه را در مورد پدرش حاج میرزا عبدالحسین حجتی کرمانی و موضوع گرویدن وی از آیین زرتشت به اسلام و تشیع به رشته تحریر درآورده‌است)
6. حسین ابن علی حماسه تاریخ
7. از خرداد تا خرداد (ارتش بیست میلیونی چه گفت؟)
8. تساهل و تسامح (مناظره با مصباح یزدی در موضوع خشونت و مدارا در حکومت اسلامی)
9. نامه سرگشاده به مصباح یزدی (این نامه صریح و انتقادی - در انتقاد به عملکردآیت الله مصباح یزدی در حمایت اولیه بی حد و حصر از احمدی‌نژاد و سپس انحرافی قلمداد کردن اطرافیان وی - مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت)
10. ترجمه تفسیر المیزان (سه جلد)
11. عشق و تلاش: خاطرات محمدجواد حجتی کرمانی - نشر عروج، ۱۳۹۵.

منابع

• دانشور، محمد، چهره‌های ماندگار کرمان، انتشارات مرکز کرمان شناسی، چاپ اول:۱۳۸۸، جلد اول، صفحات:۱۸۹ و ۱۹۰
• نام آوران علم و اجتهاد کرمان، از انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، چاپ اول:۱۳۸۳، صفحات:۵۰۵ و ۵۰۷
• عشق و تلاش: خاطرات محمدجواد حجتی کرمانی - نشر عروج، ۱۳۹۵.

جستارهای وابسته

• روزنامه اطلاعات
• روح‌الله خمینی
• انقلاب ۵۷
• کرمان