ماهی قرمز
| ماهی قرمز | |
|---|---|
 |
|
| ماهی قرمزی از نوع پولک‌مرواریدی | |
| وضعیت بقا | |
|
اهلی‌شده
|
|
| طبقه‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پرتوبالگان |
| راسته: | کپورماهی‌سانان |
| تیره: | کپورماهیان |
| سرده: | کپورچه‌ها |
| گونه: | C. auratus |
| زیرگونه: | C. a. auratus |
| نام سه‌جمله‌ای | |
| Carassius auratus auratus (لینه، ۱۷۵۸) |
|
ماهی قرمز (نام علمی: Carassius auratus auratus)، که به نام‌های ماهی طلایی، ماهی گلی، ماهی حوض نیز خوانده می‌شود، گونه‌ای ماهی از سردهٔ کپورچه‌ها است.
این ماهی همه‌چیزخوار است. زیستگاه اصلی آن معمولاً در سیبری و جنوب شرقی آسیا است. اهلی‌سازی آن نزدیک به هزار سال پیش در چین صورت گرفت. انتشار این ماهی توسط انسان صورت گرفته و به این علت در رودخانه‌های اروپا دیده می‌شود. از این ماهی، ماهیان حوض طلایی و سایر انواع آن مانند دم چادری، سر شیری، و چشم تلسکوپی که در چین و ژاپن پرورش داده می‌شوند، به وجود آمده‌اند. در قرن ۱۷ این ماهی به عنوان ماهی تزئینی وارد اروپا گردید و از آن هنگام پرورش این ماهی در ایتالیا، جنوب فرانسه و پرتغال معمول گشته‌است. به علاوه این ماهی به طور وحشی نیز در رودخانه‌های جنوب اروپا پراکنده و انتشار یافته‌است. در ایران نیز این ماهی در حوضه‌های دریای خزر، دریاچه ارومیه، هامون و رودخانه کارون یافت می‌شود. ماهی قرمز یکی از مواد سفره هفت سین در ایران است.
محتویات
توصیف ظاهری[ویرایش]
میانگین طول ماهی‌های قرمز ۱۸ سانتی‌متر است؛ با بیشینه درازایی برابر با ۳۵ سانتی‌متر. آن‌ها اغلب وزنی نزدیک به ۲۰۰–۱۹۷ گرم دارند؛ اگرچه وزن بعضی نمونه‌ها به بیشینه ۲٫۵ کیلوگرم نیز می‌رسد. آن‌ها دارای دندان حلقی یک ردیفی (۴–۴) هستند.
بدن این ماهی از نظر شکل ظاهری شبیه ماهی کپور و ماهی برکه‌ای است. شکم و پهلوها نقره‌ای فام و باله دمی فاقد خال‌های سیاه است. تعداد فلس بر روی خط جانبی آن ۳۲–۲۸ عدد و نخستی کمان آبششی در انواع رشد یافته دارای ۵۰–۳۹ عدد خار است. دهان این ماهی نیمه تحتانی است و فلس‌های بدنش بزرگ و ضخیم و دندانه‌دار هستند. پرده صفاق در این گونه از ماهی‌ها تیره‌است.
زندگی[ویرایش]
ماهی قرمز به صورت طبیعی در آب‌های ساکن و تقریباً ساکن با سرعت ناچیز که پوشیده از گیاهان آبزی و دارای بستر نرمی می‌باشند، زندگی می‌کند و غالباً همراه ماهیان برکه‌ای دیده می‌شوند. این ماهی می‌تواند از تخم‌های لقاح نیافته نیز به وجود آید. در واقع بعد از تخم‌ریزی، اسپرم وارد تخم می‌شود ولی با آن ترکیب نشده، از بین می‌رود و تنها باعث تحریک تخم شده و شروع به تقسیم می‌کند. این اسپرم می‌تواند متعلق به ماهیان نر همین زیرگونه یا اسپرم سایر کپورماهیان باشد. از تخم‌هایی که عمل لقاح در آن‌ها انجام نگرفته‌است فقط ماهیان ماده به وجود می‌آیند. چنین تولید مثلی نوعی بکرزایی است، بنابر این ماهیان ماده نیز قادر به حفظ و بقای نسل خود می‌باشند.
رشد ماهی حوض نقره‌ای در کشورهای اروپای شرقی، سریع بوده و در بعضی نقاط پرورش این ماهی معمول است. این ماهی هنگامی که در سن ۴–۳ سالگی به بلوغ می‌رسد و دارای طول ۲۰–۱۵ سانتی‌متر می‌گردد. هنگامی که مواد غذایی فراوان باشد، این ماهی در اواخر سن ۲ سالگی بالغ می‌شود. ماهیان قرمز از جمله گونه‌های غیر بومی بسیاری مناطق جهان هستند و در مقابل شرایط نامساعد محیطی مقاومند.
زمان تخم‌ریزی بر حسب دمای آب ماه‌های فروردین و اردیبهشت و دمای اّب مناسب برای تخم ریزی ۲۲–۱۸ درجه سانتی گراد است. تعداد تخم‌ها ۳۸۰–۱۶۰ هزار عدد است که در سه مرحله افشانده می‌شوند و دوره نهفتگی آن‌ها ۷-۵ روز می‌باشد. لاروها دارای بدنی شفاف هستند به طوری که به آسانی می‌توان اندام‌های داخلی آن‌ها را مشاهده نمود. لاروها توسط غده‌هایی که در سر دارند خود را به گیاهان آبزی می‌چسبانند و پس از طی دوره آرامش و جذب کیسه زرده، شروع به تغذیه از پلانکتونها می‌کنند. رنگ بدن این ماهیان ابتدا خاکستری یا سبز زیتونی است، ولی پس از چند ماه و برخی از آن‌ها پس از ۲ سال تغییر رنگ می‌دهند. تغییر رنگ در بعضی از آن‌ها کم و در برخی اصلاً دیده نمی‌شود.
در آکواریوم[ویرایش]
ماهی قرمز برای تزئین حوض و آکواریومها مناسب است و از این نظر مورد توجه قرار گرفته و به همین دلیل، تعداد زیادی از آن‌ها هر ساله در آکواریومها و حوض‌های مردم سراسر جهان نگهداری می‌شوند.
همانند اکثر ماهی‌های کپور، ماهی قرمز مقادیر زیادی مواد زائد از طریق دفعی و از طریق آبشش‌ها بداخل آب دفع می‌کند. تجمع این مواد زائد تا حد سمی در مدت زمان نسبتاً کوتاهی رخ می‌دهد و ممکن است به سرعت ماهی قرمز را بکشد. برای گونه‌های ماهی قرمز از نوع معمول و از نوع ستاره دنباله‌دار، هر ماهی نیاز به حدود ۷۶ لیتر آب دارد. ماهی تزئینی که کوچکتر است نیاز به حدود ۳۸ لیتر آب برای هر ماهی دارد. میزان سطح آب تعیین می‌کند که چه مقدار اکسیژن در داخل آب حل و منتشر می‌شود. هوا دادن فعال بوسیلهٔ پمپ آب، فیلتر یا فواره بطور موثری میزان سطح را افزایش می‌دهد.[۱]
ماهی قرمز در ردهٔ ماهی‌های آب سرد قرار می‌گیرد و می‌تواند در آکواریوم‌های گرم نشده و در دمایی که برای انسان راحت است، زندگی کند. با این وجود، تغییر دمای سریع (برای مثال در یک ساختمان اداری در زمستان که شب‌ها بخاری خاموش می‌شود) می‌تواند آن‌ها را سریعاً بکشد، به ویژه اگر آکواریوم کوچک باشد. در هنگام اضافه کردن آب به آکواریوم نیز باید مراقب بود، زیرا ممکن است آب اضافه شده دمای متفاوتی داشته باشد. دماهای زیر ۱۰ درجهٔ سانتی‌گراد برای گونه‌های تزئینی خطرناک هستند، با این حال، گونه‌های معمول و ستارهٔ دنباله‌دار می‌توانند در دماهای مختصر پایین‌تر نیز زنده بمانند. دمای خیلی بالا (بیش از ۳۰ درجهٔ سانتی‌گراد) نیز می‌تواند به ماهی قرمز آسیب برساند. با این وجود، دماهای بالا ممکن است با تشدید چرخهٔ زندگی انگل‌ها، برای مبارزه با آلودگی تک‌یاختگان کمک کننده باشد و بدین طریق این آلودگی‌ها سریع تر برطرف شوند. دمای ایده‌آل برای ماهی قرمز میان ۲۰ درجه تا ۲۲ درجهٔ سانتی‌گراد است.
مانند دیگر ماهی‌ها، ماهی قرمز علاقه‌ای به زندگی با انسان‌ها ندارد. در حقیقت، دست زدن به ماهی قرمز می‌تواند برای آن خطرناک باشد، زیرا می‌تواند باعث آسیب دیدن یا برداشته شدن پوشش محافظتی نازک ماهی شود و می‌تواند پوست ماهی را در معرض آلودگی با باکتری‌ها یا انگل‌های آبی قرار دهد. با این حال، ماهی قرمز می‌تواند با شنا کردن در سطح آب در هنگام غذا به افراد پاسخ دهد و می‌تواند طوری عادت و آموزش داده شود تا تکه‌های غذا را از دست انسان بگیرد. شهرت ماهی قرمز در زود مردن معمولاً ناشی از مراقبت ضعیف از آن است. طول عمر یک ماهی قرمز خانگی می‌تواند از ۱۰ سال هم بیشتر شود و به ۵۰ سال نیز برسد.[۱]
اگر ماهی قرمز مدت زمانی طولانی در تاریکی بماند، به تدریج تغییر رنگ می‌دهد تا اینکه تقریباً خاکستری می‌شود. ماهی قرمز در پاسخ به نور رنگدانه تولید می‌کند. ماهی سلول‌هایی بنام کروماتوفور دارد که رنگدانه تولید می‌کنند و این رنگدانه‌ها با منعکس کردن نور به ماهی رنگ می‌دهند. آنچه که تعیین کنندهٔ رنگ ماهی است، نوع رنگدانه در سلول‌ها، تعداد ملکول‌های رنگدانه در سلول‌ها و نحوهٔ آرایش رنگدانه‌ها در داخل سلول (پراکنده یا گروهی) است.
از آنجاییکه ماهی قرمز گیاهان زنده را می‌خورد، نگهداری آن در آکواریوم گیاهی دردسرساز است. فقط گونه‌های گیاهی اندکی همچون کریپتوکورین و آنوبیاس می‌توانند در اطراف ماهی قرمز زنده بمانند و حتی باید مراقب بود تا همین گونه‌های گیاهی نیز توسط ماهی قرمز از ریشه کنده نشوند. گیاهان پلاستیکی معمولاً با دوام ترهستند، اما شاخه‌های آن‌ها ممکن است در صورت تماس ماهی با آن‌ها باعث تحریک یا صدمه زدن به ماهی شوند.
غذا دادن[ویرایش]
در حیات وحش، غذای ماهی قرمز عبارتست از سخت‌پوستان، حشرات و مواد گیاهی. مانند اکثر ماهی‌ها، آن‌ها بصورت فرصت‌طلبانه و دائمی غذا می‌خورند. بیش از حد غذا دادن به آن‌ها، معمولاً موجب مسدود شدن روده‌های ماهی شده و می‌تواند برای سلامتی آن‌ها مضر باشد.[۱] این وضعیت بیشتر برای ماهیان قرمزی که با زادگیری گزینشی پدید آمده باشند رخ می‌دهد، چرا که دارای رودهٔ پیچ در پیچ هستند. زمانیکه غذای زیادی داده شود، مواد دفعی و زائد نیز بیشتر می‌شود که تا حدی به دلیل هضم ناقص پروتئینها است. گاهی با دیدن خروج مواد دفعی از پارگین ماهی می‌توان پی برد که غذای زیادی به ماهی داده شده است.
غذای مخصوص ماهی قرمز نسبت به غذای مرسوم ماهی‌ها پروتئین کمتر و کربوهیدرات بیشتری دارد. این غذا به دو شکل فروخته می‌شود: پوسته‌ای که روی آب شناور می‌شود و حبه‌ای که به زیر آب می‌رود. می‌توان به این غذا موادی از قبیل لوبیای غلافدار (با برداشتن پوستهٔ خارجی)، سبزیجات برگی سفید شده و کرم حشره افزود. افزودن میگوی آب شور به غذا ممکن است برای ماهی قرمزهای جوان سودمند باشد. همانند همه دیگر جانوران، ذائقهٔ ماهی‌های قرمز ممکن است متفاوت باشد.
رفتار[ویرایش]
رفتار ماهی قرمز به میزان زیادی می‌تواند متغیر باشد، زیرا ماهی قرمز در محیط‌های مختلفی زندگی می‌کند و همچنین رفتار آن می‌تواند توسط صاحب آن شرطی شود. ماهی قرمز دارای توانایی بالایی در یادگیری و نیز دارای مهارت‌های یادگیری اجتماعی بالایی است. علاوه بر این، توانایی بینایی بالای آن‌ها، باعث می‌شود تا افراد را از هم بشناسند. صاحب ماهی ممکن است متوجه شود که ماهی به او واکنش مثبتی نشان می‌دهد (به جلوی آکواریوم شنا کند، در اطراف آکواریوم سریع دور بزند و به روی آب بیاید و برای غذا دهان خود را باز کند)، در حالیکه با دیدن سایر افرادی که به سمت آکواریوم می‌آیند خود را پنهان کند. با گذشت زمان، آن‌ها یاد می‌گیرند تا میان صاحبان خود و غذا یک ارتباط در نظر بگیرند و معمولاً زمانیکه صاحب آن‌ها می‌آید درخواست غذا کنند.
ماهی قرمز در فرهنگ ملل[ویرایش]
در ایران[ویرایش]
در چند سال گذشته، بسیاری از کنشگران حقوق جانوران در ایران و دیگر کشورهای جهان نسبت به خرید ماهی‌های قرمز و نگهداری نامناسب آن‌ها اعتراض کرده‌اند. آن‌ها خرید این ماهیان در بسته‌های پلاستکی و با قیمت پایین را عامل پرورش زیاد و در نهایت کشته شدن تعداد بسیاری از آن‌ها می‌دانند. در ایران، ماهیان قرمز اغلب برای سفره هفت‌سین و در هنگام جشن‌های سال نو خریداری می‌شوند. آن‌ها را اغلب به همراه آینه در کنار دیگر هفت سینها می‌گذارند.[۲]
کنشگران حقوق جانوران اما بر این باورند که نباید برای لذت‌های آنی و زودگذر اقدام به خرید جانوران زنده کرد، به گونه‌ای که تعداد بسیاری از آن‌ها هر سال کشته شوند.[۲] کارزارهای این کنشگران در اینترنت باعث شده است که خرید این ماهی و گذاشتن آن بر سر سفره هفت سین در سال‌های گذشته کاهش یابد. بعضی دیگر کنشگران محیط زیست اما نسبت به این حرکت ابراز مخالفت کرده‌اند. آن‌ها بر این باورند که ماهیان قرمز از معدود جانورانی هستند که مردم ایران در زندگی با آن‌ها روبرو می‌شوند و این می‌تواند به درک بیشتر آن‌ها از جانوران کمک کند. از سوی دیگر، به باور عده‌ای از کارشناسان محیط زیست، کاهش علاقه مردم به خرید ماهی قرمز باعث افزایش خرید سمندر لرستانی و تهدید نسل آن شده است.[۳]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Goldfish Care Basics. First Tank Guide. Retrieved 4 March 2013.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «ماهی قرمز نخرید». الف، ۱۹ اسفند ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۳.
- ↑ «برخورد نادرست با ماهی قرمز، سمندر را سفره نشین کرد». رادیو فردا، ۷ فروردین ۱۳۹۱.
- ستاری، مسعود. شاهسونی، داور. شفیعی، شهنام. ۱۳۸۲. ماهی‌شناسی (۲) سیستماتیک. انتشارات حق شناس.
- عسگری، رضا. ۱۳۸۴. ماهی‌شناسی سیستماتیک. انتشارات نقش مهر.
- وثوقی، غلامحسین. مستجیر، بهزاد. ۱۳۸۳. ماهیان آب شیرین. انتشارات دانشگاه تهران.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Goldfish»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۲).
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ماهی قرمز موجود است. |
- اطلاعات زیستی ماهی قرمز در ITIS
