روابط ایران و عراق
ایران |
عراق |
---|
روابط ایران و عراق به روابط دوجانبه بین دولتهای ایران و عراق در طول تاریخ همجواری مرزی آنها گفته میشود. پیشینه این روابط در دوران معاصر مربوط به دوران حکمرانی امپراطوری عثمانی بر قلمرو گستردهای از خاورمیانه بوده است.
وقوع جنگ ۸ ساله بین دو کشور تیرهترین دوران روابط دو کشور را رقم زد؛ ولی با پس از سقوط رژیم بعث روابط دو کشور رو به بهبودی نهاده و روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دو کشور به حالت عادی بازگشته و گذرگاههای مرزی نیز فعالیت خود رامجدداً آغاز نمودهاند.
محمود احمدینژاد نخستین رئیس جمهور ایران بوده است که از زمان وقوع انقلاب اسلامی ایران و در سال ۲۰۰۸ به عراق قدم نهاد.
هماکنون ایران یک سفارتخانه در بغداد و ۳ کنسولگری در شهرهای کربلا (شهر)، اربیل، سلیمانیه دارد. عراق نیز یک سفارتخانه در تهران و ۳ کنسولگری در مشهد، اهواز و کرمانشاه دارد. در حال حاضر محمّد مجید الشّیخ سفیر عراق در ایران[۱] و حسن داناییفر سفیر ایران در عراق[۲] میباشد.
محتویات
پیش از امپراطوری عثمانی[ویرایش]
امپراطوری عثمانی[ویرایش]
دوران معاصر[ویرایش]
قبل از انقلاب اسلامی[ویرایش]
در این دوره عراق ناآرامیهای سیاسی، کودتا و به قدرت رسیدن حزب بعث عراق را شاهد بود. در ایران نیز حکومت پهلوی قدرت را در دست داشت. در این دوره اختلاف بر سر مرزها و منابع آبی نکته قابل توجهاست. پیمان ۱۹۷۵ الجزایر در همین دوره منعقد گردید.
در اردیبهشت سال ۱۳۴۸ خورشیدی روابط عراق و ایران به شدت تیره شد و جنگ تبلیغاتی از طرفین آغاز گردید به ارتش ایران آماده باش داده شد. دولت عراق در سال ۱۳۴۸ با احضار سفیر ایران اعلام کرد که دولت عراق شطالعرب را جزیی از قلمرو خود میداند و از دولت ایران تقاضا کرد به کشتیهایی که پرچم ایران را در شط العرب برافراشتهاند دستور داده شود پرچم ایران را پایین بیاوردند و در آتیه نیز اجازه نخواهد داد کشتیهایی که مقصد آنها بنادر ایران است وارد شطالعرب شوند. در واکنش به دولت عراق امیرخسرو افشار قائم مقام وزیر خارجه در سیام اردیبهشت ۱۳۴۸، عهدنامه مرزی ۱۳۱۶ را در مجلس سنا را ملغی اعلام نموده و گفت دولت ایران در سراسر شطالعرب هیچ اصلی جز اصل تالوگ یا خط منصف رودخانه را قبول ندارد. موضع گیریهای دو کشور، مرزهای دو کشور را بهحال آمادهباش جنگی درآورد. سپاه یکم در نواحی مرزی مستقر و نیروی دریایی ایران به ساماندهی خود پرداخت.
در شرایط آماده باش نظامی و درگیریهای موضعی، نیروی دریایی ایران کشتی بازرگانی پورسینا را که پرچم ایران بر بالای سکان خود برافراشته بودند اسکورت کرد و هواپیماهای جنگی ایران نیروی زمینی و دریایی را پشتیبانی میکرد.
عبور کشتی ایران با پرچم ایران از اروندرود بدون هر گونه عکسالعملی از سوی نیروهای عراقی مستقر در ساحل اروند رود انجام گرفت و اعمال چنین قدرتنمایی دولت عراق را بشدت خشمگین ساخت و در نتیجه دست به اخراج ایرانیان از عراق زدند و بیش از بیست هزار نفر ایرانی را از آن کشور اخراج نموده و به شکنجه و زندانی کردن اتباع ایران پرداخت.[۳]
از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۳ در مرزهای ایران و عراق بیش از ۶۰ مورد درگیری کوچک و بزرگ بهوجود آمد. جنگ با سلاحهای سنگین در مرزهای غربی کشور حکایت از شدت و جدیت چالش بین تهران و بغداد بود.
در سال ۱۳۵۰ بیست و دو درگیری مرزی با استفاده از توپخانه روی داد.
در سال ۱۳۵۱ شصت مورد درگیری نظامی همراه با توپ و تانک و توپهای صحرایی رخ داد.
در سال ۱۳۵۲ دوازده نبرد مرزی روی داد که خونینترین آن در روز ۲۱ بهمن ۱۳۵۲ اتفاق افتاد. در این نبرد ۴۱ ایرانی کشته و ۸۱ نفر زخمی شدند و تلفات عراقیها به بیش از ۴۰۰ نفر اعلام شد.
در سال ۱۳۵۳ بیش از ده درگیری نظامی روی داد که هواپیماهای جنگنده در آن شرکت داشتند.
در مجموع قبل از شروع رسمی جنگ ۱۰۴ مورد برخورد نظامی کوچک و بزرگ بین ایران و عراق روی داد.[۴]
در ۹ اردیبهشت ۱۳۵۴ خورشیدی، صدام حسین نایب رئیس جمهوری عراق در رأس هیئتی وارد تهران شد.[۵]
جنگ ایران و عراق[ویرایش]
این دوره که بیش از ۸ سال به طول انجامید، دوره جنگ نظامی مستقیم و وسیع بین این دو کشور همسایه و مسلمان بود. در طی این جنگ دو کشور متحمل تلفات و مجروحان زیادی شدند. افراد زیادی به اسارت گرفته شدند و خسارات بسیار زیادی به هر دو کشور به خصوص ایران وارد آمد. بنابر آمار منتشر شده، در طی جنگ ۳۷۵٬۰۰۰ عراقی کشته و زخمی شدند. ۵۵۰٬۰۰۰ ایرانی نیز تلفات ایران در این جنگ برآورد شده است.
دولت عراق در آوریل ۱۹۸۰ و چند ماه قبل از حمله سراسری، چند هزار از اتباع ایرانی ساکن عراق را از این کشور اخراج کرد و به آنها چند روز مهلت داد که خود را به مرزهای ایران برسانند.[۶]
شورای امنیت در تاریخ ۱۸ آذر۱۳۷۰ مصادف با ۹ دسامبر۱۹۹۱ طی گزارشی که از جانب دبیرکل وقت سازمان ملل متحد دریافت کرده بود، عراق را به عنوان متجاوز جنگ معرفی کرد. این شورا همچنین عراق را موظف به پرداخت غرامت جنگ به ایران نمود.[۷]
در ۱ فروردین ۱۳۶۵ رئیس دورهای شورای امنیت سازمان ملل در بیانیهای کاربرد سلاحهای شیمیایی توسط عراق علیه نیروهای ایرانی را محکوم کرد.[۸]
پس از جنگ تا سقوط صدام حسین[ویرایش]
در این دوره روابط دو کشور بسیار سرد بودهاست. البته تعدادی از زائران ایرانی برای زیارت عتبات عالیات به عراق سفر میکردهاند که با حمایت و استقبال دولتهای دو کشور همراه بود.
در طول جنگ خلیج فارس مقامات ایرانی و عراقی توافق کردند برای ممانعت از به غنیمت گرفته شدن جنگندههای عراق توسط ارتش آمریکا بعد از شکست محتمل عراق در جنگ، تعداد ۱۱۵ فروند از هواپیماهای جنگنده عراق به ایران پناهنده شوند.[۹]
بنابر اطلاعات بدست آمده توسط سازمان سیا از منوچهر قربانیفر، وی مدعی شده درست پیش از آغاز جنگ عراق و در سال ۲۰۰۳ نیروهای ایرانی موفق میشوند با نفوذ به عراق مقادیری از اورانیوم غنیشده را از عراق بربایند[نیازمند منبع] و به ایران منتقل کنند.[۱۰]
از ۲۰۰۳ تاکنون[ویرایش]
این دوره مصادف است با اشغال عراق توسط آمریکا و ناتو و سقوط حکومت بعث و آغاز دورهای نوین در تاریخ عراق. در این دوره مردم تا حدودی حق تعیین نمایندگان خود را به دست آوردند. روابط دو کشور در این دوره بخصوص بعد از سال ۱۳۸۶ خوب و نزدیک بودهاست. حذف رژیم بعث در عراق که همواره به عنوان عامل تنش و ناامنی برای ایران عمل میکرد و قدرتیابی مبارزان و گروههای شیعی در عراق که طی ۲۷ سال گذشته از حمایتهای بیدریغ جمهوری اسلامی ایران برخوردار بودهاند، طبعاً مورد استقبال ایران قرار میگیرد.[۱۱] همچنین ایران سعی دارد به طرق مختلف، بر سیاستگذاریها و خطمشیهای سیاسی عراق تأثیر بگذارد و آنها را تحت کنترل خود درآورد؛ که فشار برای استعفای ایاد علاوی و جایگزینی نوری مالکی با وی، از این سیاق است.[۱۲] زائران بسیار زیادی از ایران به عراق و بالعکس برای زیارت حرم ائمه شیعه سفر کردهاند. با توجه به اینکه اکثریت جمعیت و مسئولان عراقی شیعه هستند، دو کشور روابط سیاسی و اجتماعی نزدیکی برقرار نمودهاند و مسئولان دو کشور نیز سفرهای زیادی به کشور مقابل داشتهاند. در تاریخ ۲۳ دی ۱۳۸۸ اولین پرواز زیارتی ایران به فرودگاه نجف اشرف انجام شد. این مسیر هوایی توسط شرکتهای هواپیمایی هما و العراقیه به انتقال زائرین ایرانی میپردازد.[۱۳] همچنین روابط اقتصادی دو کشور با گسترش مواجه شد؛ به طوری که در سال ۱۳۸۷ به ۴ میلیارد دلار رسید.[۱۴] بدین ترتیب، ایران بعد از ترکیه دومین صادرکننده کالا به عراق به شمار میرود.[۱۵]
اشغال کنسولگری ایران در اربیل[ویرایش]
نیروهای نظامی آمریکا در یورشی در ساعات آغازین صبح ۱۱ ژانویه ۲۰۰۷ به دفتر نمایندگی ایران در شهر اربیل، در ناحیه کردنشین شمال عراق ۵ تن از کارمندان این کنسولگری را دستگیر کردند و به زندانهای خود منتقل کردند. نیروهای آمریکایی مدعی شدند آنها با نیروهای سپاه پاسداران مرتبط بودند و در حملات تروریستی عراق دست داشتند.[۱۶]
بعد از دستگیریها، هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق هم به رسانهها گفت که این دفتر کارکرد کنسولی داشته و قرار بوده که به کنسول رسمی ایران دراین شهر ارتقا پیدا کند.[۱۷] این دفتر در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۸۷ با حضور منوچهر متکی و مسعود بارزانی به کنسولگری تغییر کاربری داد.[۱۸]
نماینده ایران در سازمان ملل متحد در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۰۸ شکایتی را علیه حمله به کنسولگری ایران توسط آمریکاییها تنظیم و به سازمان عرضه کرد. بر طبق این نامه ایران خواستار آزادی فوری سیاستمداران بازداشتی و پرداخت خسارت از سوی آمریکا شد.[۱۷] سازمان دیدهبان حقوق بشر از وزارت دفاع آمریکا خواست در صورتی که معتقد هستند آنها قوانین عراق را شکستهاند میبایست به دادگاههای عراق سپرده شوند و نه اینکه بدون تعیین مدت زمان مشخص در بازداشت نظامیان آمریکایی باشند.[۱۶] این دیپلماتها در نهایت در تاریخ ۱۸ تیر ۱۳۸۶ آزاد شدند.[۱۹]
مذاکرات ایران و آمریکا در مورد عراق[ویرایش]
هیئتهایی از ایران و آمریکا در راستای حفظ ثبات و تأمین امنیت عراق و به درخواست دولت مرکزی این کشور[۲۰] سه دور مذاکرات را در بغداد انجام دادند. این مذاکرات که در تاریخهای ۲۸ مه ۲۰۰۷ در سطح سفیر[۲۱] ۲۴ ژوئیه ۲۰۰۷ در سطح سفیر[۲۲] ۶ اوت ۲۰۰۷ در سطح کارشناسان سیاسی[۲۳] انجام شد، با استقبال مقامات عراق و به میزبانی آنها برگزار شد. سرپرست هیئتهای ایرانی را حسن کاظمی قمی، سفیر ایران در عراق و رئیس هیئت آمریکایی را رایان کروکر عهدهدار بودند. آمریکا درخواستی مبنی بر برگزاری دور چهارم مذاکرات در سطحی بالاتر از سفیران دو کشور را مطرح کرده بود که این درخواست با مخالف منوچهر متکی روبرو شده بود و وی ضرورتی را برای بالا بردن سطح مذاکره کنندگان جایز ندانست.[۲۴]
برخورد با اعضای سازمان مجاهدین خلق[ویرایش]
در سال ۲۰۰۹ دولت عراق اعلام کرد که به اعضای سازمان مجاهدین خلق اجازه اقامت و پناهندگی سیاسی نمیدهد. سفیر عراق نیز اعلام کرد که کشورش در نظر دارد تا زمانی که کشور ثالثی پذیرای اعضای سازمان مجاهدین نشود، آنان را به جائی دور از مرزهای ایران منتقل کند.[۲۵] این تصمیم دولت عراق ناشی از یک توافق دوجانبه با حکومت ایران بوده است.[۲۶]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ مصاحبه با سفیر عراق در ایران شبکه خبر
- ↑ پایان مأموریت کاظمی قمی در عراق خبرگزاری فارس
- ↑ روابط عراق و ایران به شدت تیره شد و جنگ تبلیغاتی از طرفین آغاز گردید به ارتش آماده باش داده شد. دولت عراق به شکنجه و زندانی کردن اتباع ایران پرداخت. iichs.ir
- ↑ «104 مورد درگیری نظامی ایران و عراق قبل از شروع رسمی جنگ». پارسینه، ۸ مرداد ۱۳۹۰. بازبینیشده در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۶.
- ↑ صدام حسین نایب رئیس جمهوری عراق در رأس هیئتی وارد تهران شد. www.iichs.ir
- ↑ Jonathan C. Randal. «Iraq Expelling 20,000 Iranians Following Border Clashes». ۱۱ آوریل ۱۹۸۰. ۱. بازبینیشده در ۳ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ مروری بر آخرین صفحه جنگ تحمیلی/ ناگفتهای از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ باقی نماندهاست خبرگزاری مهر
- ↑ «مشاهده تقویم تاریخ ۱ فروردین». مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، برای مشاهده متن منبع، در بخش جستجو، «۱ فروردین» را انتخاب کنید.. بازبینیشده در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۵.
- ↑ Global Security Air Force
- ↑ Larisa Alexandrovna. «Spurious attempt to tie Iran, Iraq to nuclear arms plot bypassed U.S. intelligence channels». Raw Story، ۱۱ ژانویه ۲۰۰۶. بازبینیشده در ۳ فوریه ۲۰۱۱.
- ↑ [محمود واعظی]. «تعامل ایران و آمریکا در عراق». مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، خرداد ۱۳۸۶. سیاسی. بازبینیشده در ۲۰ اوت ۲۱۰.
- ↑ DEBKAfile Iran's Baghdad feat will force US to engage Hizballah, Hamas
- ↑ سفر خط هوایی تهران-نجف برقرار میشود همشهری آنلاین
- ↑ حجم مبادلات تجاری ایران و عراق به ۴ میلیارد دلار رسید صنایع نیوز
- ↑ ایران با گسترش روابط اقتصادی در پی افزایش نفوذ در عراق خبرگزاری تابناک
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ اعتراض به وضعیت بلاتکلیف بازداشتیهای ایرانی در عراق بیبیسی فارسی
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ زمان آزادی دیپلماتها همشهری آنلاین
- ↑ گشایش کنسولگری ایران در اربیل عراق فردانیوز
- ↑ ۵ دیپلمات ربودهشده ایرانی در عراق آزاد شدند خبرگزاری فارس
- ↑ مذاکره در کار نیست، اتمام حجت کردن است روزنامه اطلاعات
- ↑ مذاکرات رسمی ایران و آمریکا پشت درهای بسته آغاز شد همشهری آنلاین
- ↑ دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا بدون نتیجه پایان یافت دویچه وله
- ↑ آخرین خبر در مورد زمان مذاکره ایران و آمریکا درباره عراق همشهری آنلاین
- ↑ [بنانج]. «امیدهای دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا». وبگاه دیپلماسی ایرانی، ۲۸ آذر ۱۳۸۶. بازبینیشده در ۱۷ اوت ۲۰۱۰.
- ↑ فؤاد روستائی. «سفیر عراق در تهران: عراق به مجاهدین خلق پناهندگی نمیدهد». خبرگزاری فرانسه، ۲۱ اوت ۲۰۰۹. بازبینیشده در ۲۷ ژوئیه ۲۰۱۰.
- ↑ دیدار رئیس جمهوری عراق با مقام معظم رهبری همشهری آنلاین
منابع[ویرایش]
- روابط ایران و عراق در گذر تاریخ روزنامه مشهری
- عبدالرضا هوشنگ مهدوی. سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی. تهران: نشر پیکان، ۱۳۸۰. ISBN 964-6743-22-6.
پیوند به بیرون[ویرایش]
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به روابط ایران و عراق در ویکیگفتاورد موجود است. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ روابط ایران و عراق موجود است. |
|