شأن نزول

شأن نزول به شرایط یا پیشامدهای هنگامهٔ بیان یا طرح حرف یا سخنی اشاره دارد.

در ادبیات اسلامی، شأن نزول اشاره به شرایط یا پیشامدهایی دارد که به آوردن بخشی از قرآن (آیه یا سوره) از سوی محمد و از نظر مسلمانان نزول (=فرودآمدن) آن (از جانب خدا) انجامیده‌ است.

از محتوای برخی از آیه‌های قرآن می‌توان شأن نزول آن‌ها را به‌ راحتی [و احیاناً با اندک آشنایی با تاریخ صدر اسلام] دریافت. حتی گاه پرسش یا مسئله پیش از داده شدن پاسخ مطرح می‌شود؛ مثلاً گفته می‌شود: «از تو پیرامون ذوالقرنین می‌پرسند» و سپس پاسخ داده می‌شود. برخی دیگر از موارد نیاز به مطالعات تاریخی و جانبی دامنه‌داری دارد. در بسیاری از موارد هم میان مسلمانان (به‌ویژه از مذهب‌های مختلف) اختلاف نظر هست.

سبب نزول

بیش‌تر مفسران فرقی میان سبب یا شأن قائل نشده‌اند و هر مناسبتی را که ایجاب کرده‌است آیه یا آیه‌هایی نازل شود، گاه سبب نزول و گاه شأن نزول گفته‌اند. در صورتی که میان این دو عبارت فرق است، از این جهت که شأن نزول اعم از سبب نزول است. كلا سه عامل سبب نزول بوده است.

۱. سؤال پیامبر: مانند اینكه حضرت رسول (ص) از خداوند مسئله اصحاب كهف را می پرسند و سوره كهف نازل می شود.

۲. لزوم حكم از جانب خداوند: مانند صدور دستور روزه برای مسلمانان پس از هجرت آنان از مكه به مدینه

كتب علیكم الصیام كما كتب علی الذین من قبلكم لعلكم تتقون ۱۷۹ بقره.

۳. وقوع حادثه: مانند نزول سوره تبت از سوی خداوند كه از حادثه توطئه ابولهب و همسرش علیه پیامبر خبر داد.

بطور كلی تعداد ۱۵۰ نفر سبب نزول آیات و سوره ها بودند كه شرح آن در اسباب نزول آمده است.

پیوند به بیرون

1. «فهرست آیات دارای شأن نزول».