سیا

برای دیگر کاربردها، سیا (ابهام‌زدایی) را ببینید.

آژانس اطلاعات مرکزی
نشان سازمان
مشخصات سازمان
تاسیس	۱۹۴۷
تعداد کارکنان	۲۰۰۰۰
بودجهٔ سالیانه	۱۰ میلیارد دلار (تخمین)
ریاست سازمان	جان برنان
وبگاه رسمی
www.cia.gov

جان برنان رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا در حال حاضر

آژانس اطلاعات مرکزی (به انگلیسی: Central Intelligence Agency)، هم‌چنین مشهور با سرواژه «سیا» و یا «سی‌آی‌اِی» (به انگلیسی: CIA) یک سازمان اطلاعات برون مرزی غیرنظامی دولت آمریکاست، که وظیفه‌اش جمع‌آوری، تجزیه تحلیل و پردازش اطلاعات امنیت ملی، عمدتاً با استفاده از اطلاعات گردآوری شده توسط افراد از سرتاسر جهان است. به عنوان یکی از اعضای اصلی جامعه اطلاعات آمریکا، سیا به اداره اطلاعات ملی پاسخگوست و در درجهٔ اول بر روی تأمین اطلاعات برای رئیس‌جمهور و کابینه‌اش متمرکز است.

فعالیت سیا متمرکز بر حوزه برون مرزی است و به طور محدودی به جمع‌آوری اطلاعات از داخل می‌پردازد. همچنین برخلاف اف‌بی‌آی وظیفه اعمال قانون برعهده ندارد. با آنکه سیا تنها نهاد اطلاعاتی آمریکا نیست که مسئولیت گردآوری اطلاعات توسط اشخاص را برعهده دارد، مأموریت مدیریت ملی هماهنگ سازی و رفع تعارض اطلاعات گردآوری شده توسط اشخاص در جامعه اطلاعاتی آمریکا با این سازمان است. سیا تنها سازمان اطلاعاتی آمریکا است که مجاز به عملیات مخفی برون مرزی از سوی رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا است، مگر در مواردی که رئیس جمهور سازمان دیگری را مناسب تر تشخیص دهد.

تا پیش از تصویب قانون اصلاح اطلاعات و ممانعت از تروریسم در سال ۲۰۰۴، رئیس سازمان سیا، همزمان در رأس جامعه اطلاعات آمریکا نیز بود. اما، اکنون این عملکردها و اختیارات به مدیر جامعه اطلاعات آمریکا (DNI) محول شده است. با این حال، حجم فعالیت‌های سیا گسترش داشته است به طوری که طبق گزارش روزنامه واشنگتن پست، در سال مالی ۲۰۱۰ سازمان سیا بیشترین بودجه را در مجموعه جامعه اطلاعات آمریکا داشته است. سازمان سیا نقش خود را در حوزه‌هایی نظیر عملیات شبه نظامی مخفیانه گسترش داده است و یکی از بزرگترین واحدهای آن، یعنی مرکز عملیات اطلاعاتی (Information Operations Center (IOC)) بر عملیات تهاجمی سایبری متمرکز شده است.

مرکز سازمان سیا در ایالت ویرجینیاست. این سازمان بخشی از جامعه اطلاعاتی آمریکا است. نقش و ویژگی‌های سازمان سیا تقریباً برابر با سازمان اطلاعات و امنیت خارجی در بریتانیا، سرویس اطلاعات مخفی در استرالیا یا موساد در اسرائیل است.

اهداف

سازمان سیا در ابتدا به منظور ایجاد یک مرکز تبادل اطلاعات و تحلیل برای سیاست خارجی ایالات متحده ایجاد شد، اما امروزه هدف اصلی آن گردآوری، تحلیل، ارزیابی و انتشار اطلاعات خارجی و اجرای عملیات مخفیانه است.

بر اساس بودجه سال ۲۰۱۳ پنج اولویت کاری سیا عبارت بوده‌اند ازname="CIA Wikipedia"/>:

• ضدتروریسم
• جلوگیری از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و دیگر انواع سلاح‌های کشتار جمعی
• هشدار و آگاه‌سازی رهبران ایالات متحده در خصوص رخدادهای مهم خارجی
• ضداطلاعات با اولویت کشورهای چین، روسیه، ایران، کوبا و اسرائیل
• اطلاعات سایبر (Cyber intelligence)

بخش‌های اصلی

سازمان سیا یک اداره اجرایی و پنج اداره اصلی دارد که عبارتند از:

• اداره نوآوری‌های دیجیتال
• اداره تحلیل
• اداره عملیات یا خدمات ملی مخفی (به انگلیسی: National Clandestine Service) نام مرکز ضد تروریستی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا است.
• اداره پشتیبانی
• اداره علم و فناوری

در این سازمان مراکزی وجود دارد از جمله:

• مرکز ضدتروریسم سیا (به انگلیسی: Counterterrorism Center و یا CTC) نام مرکز عملیاتی مبارزه با تروریسم سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا و یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های سازمان سیا.

تاریخچه

پیش زمینه

موفقیت‌های بریتانیا در جنگ جهانی دوم، فرانکلین روزولت را ترغیب کرد که یک واحد اطلاعاتی مشابه سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا تأسیس کند، که «اداره خدمات راهبردی» (Office of Strategic Services) نامیده شد. در زمان کوتاهی پس از پایان جنگ جهانی دوم، هری ترومن در سال ۱۹۴۵ دستور داد این اداره منحل شود و وظایفش به ادارات دیگر محول گردد. علی رغم، مخالفت ارتش، وزارت خارجه و FBI، هری ترومن در ژانویه ۱۹۴۶ دستور تأسیس «مرجع اطلاعات ملی» (National Intelligence Authority) را صادر کرد، که سلف سیا محسوب می‌شود.

تأسیس

با تصویب قانون امنیت ملی (۱۹۴۷)، شورای امنیت ملی ایالات متحده آمریکا و سازمان سیا تأسیس شد و نهادهای پیشین منحل گردید. در سال ۱۹۴۹ قانون سازمان اطلاعات مرکزی به تصویب رسید و به سازمان سیا اجازه داد که رویه‌های مالی و اداری محرمانه را به کار بندد و این سازمان را از اغلب محدودیت‌های منابع و اعتبارات فدرال مستثنی کرد. همچنین، این سازمان را از افشای اطلاعات ساختار، کارکردها، پرسنل، عناوین، حقوق‌ها و تعداد کارمندانش مستثنی کرد.

توسعه

سازمان سیا مجبور بود که همزمان در برابر خواسته‌های متفاوت رئیس جمهور، وزارت دفاع و وزارت امور خارجه پاسخگو باشد. این مجموعه مطالبات به دو حوزه گردآوری مخفیانه اطلاعات و عملیات مخفیانه معطوف بود. یکی از اهداف اصلی فعالیت‌های اطلاعاتی در این مقطع اتحاد جماهیر شوروی بود. در این زمان اداره عملیات ویژه، اداره گزارش‌ها و تخمین‌ها و اداره هماهنگ سازی خط مشی‌ها راه اندازی شد و سیا اقدام به جاسوسی گسترده دربارهٔ اقدامات، توانمندی‌ها و اهداف شوروی در اروپای مرکزی و شرقی کرد. اما، گزارش‌های اطلاعاتی اولیه سیا ضعیف بود و این سازمان نتوانست اطلاعات کافی در خصوص سلطه شوروی بر رومانی و چکسلواکی و نیز محاصره برلین و پروژه بمب اتمی شوروی به دست آورد. تا زمان وقوع جنگ کره در سال ۱۹۵۰، سازمان سیا تنها چند هزار نفر پرسنل داشت و توانایی گردآوری اطلاعات را نداشت. با این حال، این سازمان در مواردی نظیر اثرگذاری بر انتخابات سال ۱۹۴۸ ایتالیا موفق شد با صرف منابع هنگفت مالی سیاستمداران را تطمیع کند.

در جنگ سرد

جستار وابسته: پروژه ژن تیره

پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، سیا در بهشهر و در ارتفاعات کبکان درشهرستان درگز استان خراسان رضوی، مراکز مخفی بسیار پیشرفته‌ای برای رصد فعالیت‌های موشکی و فضایی اتحاد جماهیر شوروی ایجاد کرده بود.

با همکاری سازمان سیا، ارتش ایران توانست با اجرای پروژه آیبکس، ارتباطات مخابراتی ارتش عراق را شنود و از تحرکات نظامی عراق در عمق خاک آن کشور عکس‌برداری کند.

فهرست پروژه‌ها، مأموریت‌ها و عملیات

فهرستی از رخدادهایی که سیا در آن نقش آفرینی کرده است:

• انتخابات ریاست جمهوری ایتالیا؛ ۱۹۴۸
• جنگ کره؛ ۱۹۵۲–۱۹۵۳
• جمهوری خلق چین؛ ۱۹۵۲
• کودتای ۲۸ مرداد (عملیات آژاکس)؛ ۱۹۵۳
• کودتای ۱۹۵۴ گواتمالا؛ ۱۹۵۴
• توطئه علیه پاتریس لومومبا؛ ۱۹۶۰
• سوءقصد به رافائل لئونیداس تروخیو؛ ۱۹۶۱
• حمایت دالایی لاما و شورشیان تبت؛ دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰
• پروژه ام‌کی‌اولترا و عملیات اوج نیمه‌شب؛ دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰
• اقدامات مکرر علیه کوبا از جمله عملیات خلیج خوک‌ها؛ دهه ۱۹۶۰
• عملیات گربه شنوا؛ دهه ۱۹۶۰
• پروژه تایگر پشتیبانی از کودتا در ویتنام جنوبی؛ ۱۹۶۳
• سرکوب کمونیست‌های اندونزی؛ ۱۹۶۵–۱۹۶۶
• جنگ ویتنام از جمله برنامه فونیکس؛ ۱۹۵۵–۱۹۷۵
• جنگ داخلی لائوس؛ ۱۹۵۳ – ۱۹۷۵
• اشلون؛ شروع از دهه ۱۹۶۰ و به طور رسمی ۱۹۷۱
• کودتای ۱۹۷۳ شیلی؛ ۱۹۷۳
• پروژه ژن تیره، پروژه مشترک با نیروی هوایی شاهنشاهی ایران علیه اتحاد جماهیر شوروی؛ دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰
• پروژه استارگیت؛ ۱۹۷۸–۱۹۹۵
• عملیات سیکلون: پشتیبانی از مجاهدین افغان در جنگ شوروی در افغانستان؛ دهه ۱۹۸۰
• ماجرای ایران-کنترا ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۷
• عملیات مرلین علیه برنامه هسته‌ای ایران دهه ۱۹۹۰ تا اوایل دهه ۲۰۰۰
• عملیات بازی‌های المپیک علیه برنامه هسته‌ای ایران شامل ویروس رایانه‌ای استاکس نت، شعله و ... از ۲۰۰۶
• برنامه تعلیم و تجهیز سوریه ای‌ها؛ از ۲۰۱۱

جستارهای وابسته

ورودی مقر فرماندهی سازمان

• نشان سیا
• آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا
• عملیات سیاه

پیوند به بیرون

سایت رسمی آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده