ویکیپدیا:دیدگاه بیطرف
این صفحه یکی از سیاستهای ویکیپدیای فارسی شمرده میشود. این سیاست در نزد عدهٔ زیادی از ویرایشگران مقبولیت دارد و تفاهم بر آن است که همهٔ کاربران ملزم به پیروی از آناند. قبل از انجام هر گونه تغییری در این صفحه میبایست بر روی آن اجماع شده باشد. |
|
این صفحه در یک نگاه: ویراستاران باید مقالهها را از دیدگاهی بیطرف نوشته و دیدگاههای قابل توجه را بدون جانبداری، متناسب و به دور از تعصب بیان کنند. |
سیاستهای ویکیپدیا |
---|
دیدگاه بیطرف اثباتپذیری تحقیق دستاول ممنوع ویکیپدیا چه چیزی نیست زندگینامهٔ زندگان |
قانون سه برگردان نزاکت حملههای شخصی ممنوع حل اختلاف |
دیدگاه بیطرف یعنی ارائه تمام دیدگاههای برجستهٔ منتشر شده در منابع معتبر، به طور منصفانه، متناسب و تا جای ممکن به دور از تعصب. تمام مقالههای ویکیپدیا و کلیه محتویات دانشنامهای دیگر باید از منظر دیدگاه بیطرف نوشته شوند. دیدگاه بیطرف یکی از اصول اساسی ویکیپدیا و دیگر پروژههای ویکیمدیا میباشد. این سیاست غیر قابل مناقشهاست و تمام ویراستاران و مقالهها باید از آن پیروی کنند.
«دیدگاه بیطرف» یکی از سه سیاست محتوایی اصلی ویکیپدیا است. دو سیاست دیگر ویکیپدیا:تحقیق دستاول ممنوع و ویکیپدیا:اثباتپذیری هستند. این سه سیاست اصلی با ترکیب هم نوع و کیفیت محتوای قابلقبول در مقالهها را مشخص میکنند. چون این سیاستها به طور هماهنگ به کار میروند، نباید جدا از یکدیگر بررسی و تفسیر شوند و ویراستاران باید سعی کنند که خود را با هرسهٔ آنها آشنا کنند. اصولی که این سیاست بر آن استوار شده توسط اجماع کاربران یا هیچ سیاست و رهنمود دیگری نمیتواند نقض شوند.
محتویات
- ۱ توضیحی در خصوص دیدگاه بیطرف
- ۲ دستیابی به دیدگاه بیطرف
- ۳ جانبداری
- ۴ یک جزء حیاتی: پژوهش خوب
- ۵ صورتبندی نظرات پیرامون آثار مردم
- ۶ یک مثال
- ۷ اعتراضها توضیحها
- ۷.۱ چیزی به نام عینیت وجود ندارد
- ۷.۲ شبه علم
- ۷.۳ دین و مذهب
- ۷.۴ دیدگاههای ضداخلاقی
- ۷.۵ دادن «اعتبار یکسان»
- ۷.۶ نبود بیطرفی به عنوان بهانهای برای پاککردن
- ۷.۷ سر و کله زدن با مشارکتکنندگان متعصب و جانبدار
- ۷.۸ پیشگیری از مناقشههای دائمی
- ۷.۹ پیش فرض قرار دادن برخی نکات
- ۷.۱۰ نوشتن دیدگاه دشمن
- ۷.۱۱ اعتراضهای دیگر
- ۸ تاریخچه و منطق
- ۹ پانویس
توضیحی در خصوص دیدگاه بیطرف
در ویکیپدیا اصل بر اثبات پذیری نوشتار است. برای اثباتپذیر کردن مطالب باید دلیل آورد. دلایل معمولاً دارای گسترهٔ اعتبار هستند. این گسترهٔ اعتبار بستگی به دلیلخواهنده دارد.
مثال: شق القمر
فرد شمارهٔ ۱ میگوید: «حضرت محمد ماه را به اشارهٔ انگشت به دو نیم تقسیم کرد»
فرد شمارهٔ ۲ میپرسد: «چطور چنین چیزی امکان دارد؟»
حال فرد شمارهٔ ۱ میتواند دلیل بیاورد که: «این کار معجزهٔ پیامبر بود»
این حرف در صورتی میتواند دلیل خوبی باشد که فرد شمارهٔ ۲ به مسائل زیر اعتقاد داشته باشد:
- اعتقاد به معجزهٔ پیامبران
- اعتقاد به این که محمد هم پیامبر بوده
- اعتقاد به این که اصلا کسی به اسم پیامبر وجود دارد
- اعتقاد به ...
ویکیپدیا دانشنامهای برای همهٔ آدمیان با تمام گرایشها و مشترکات است. مطالب باید بگونهای بیطرفانه اثبات پذیر باشد. اگر مطلب مربوط به دینی خاص باشد، بهتر است قبل از مطالب اینگونه نوشت «زرتشتیان را باور بر این است که ...» یا «مسلمانان عقیده دارند که...». همچنین بهتر است حوزههای بحث نیز مشخص شود. مثلاً اگر از منظر جامعهشناسی پیرامون مسالهای بحث میشود، بهتر است گفته شود: «رویکرد جامعهشناسی چنین است که ...».
به طور کلی، دستیابی به آن چه که اجتماع ویکیپدیا به عنوان «بیطرفی» میشناسد به معنی تحلیل با دقت و نقادانهٔ منابع مختلف و سپس تلاش برای نقل نتایج به خواننده به شکلی واضح و دقیق است. ویکیپدیا تلاش میکند که اختلاف نظرها را توضیح دهد، اما در آنها دخالت نکند. قوانین ساده و محکم در این باره محدودند و رعایت بیطرفی عمدتاً وابسته به حسن نیت ویراستاران است که باید تلاش کنند تا اطلاعات را ارائه کنند و نه این که یک دیدگاه خاص را ترویج کنند. با این حال، رعایت اصول زیر همراه با اصول اثباتپذیری به دستیابی به سطحی از بیطرفی که برای یک دانشنامه مناسب است کمک میکند.
- عقاید را به عنوان حقیقت ارائه نکنید. معمولاً مقالهها حاوی اطلاعاتی راجع به اهمیت دیدگاههای ارائه شده راجع به موضوع مقاله هستند. این دیدگاهها نباید به عنوان نظر ویکیپدیا راجع به آن موضوع بیان شوند. برعکس، این دیدگاهها باید در متن به منابع مرتبط منتسب شوند یا، در موارد مناسب، به عنوان «دیدگاه عموم» مطرح شوند. به عنوان مثال، یک مقاله نباید بگوید که «کشتار دستهجمعی عملی شیطانی است»، بلکه باید بگوید که «کشتار دسته جمعی توسط فلانی به عنوان نمودی از رفتار شیطانی انسانها توصیف شده است».
- از ارائهٔ دیدگاههایی که به شدت مورد جدل هستند به عنوان حقایق خودداری کنید. اگر منابع معتبر گوناگونی نظرات متناقضی در مورد یک موضوع ارائه میکنند، این نظرات را به عنوان دیدگاههای مختلف در مقاله بیان کنید و نه به عنوان حقایق، و هرگز آنها را به صورت عبارات مستقیم ارائه نکنید.
- دیدگاههای به چالش کشیده نشده را تنها به عنوان یک نقطه نظر ارائه نکنید. دیدگاههای به چالش کشیده نشده که بر سر آنها اختلاف نظری وجود ندارد و توسط منابع معتبر مطرح شدهاند معمولاً باید به عنوان دیدگاه ویکیپدیا ارائه شوند. مگر در شرایطی که یک عنوان وجود دارد که به طور خاص به موارد اختلاف نظر در مورد یک دیدگاه میپردازد که عموماً مورد چالش نیست، در سایر شرایط نیازی نیست که منابع خاصی برای آن دیدگاه ارائه شود اگر چه ارائهٔ منبع به حفظ اثباتپذیری کمک میکند. به علاوه، متن نباید به شکلی نوشته شود که القا کند که آن دیدگاه مورد سؤال است.
- زبان قضاوتگرانه نداشته باشید. یک دیدگاه بیطرف نسبت به موضوع مقاله (و آنچه منابع معتبر دربارهٔ موضوع مقاله گفتهاند) نه ابراز علاقه میکند نه بیتوجهی، اگر چه این مساله گاهی باید با شفافیت در تعادل قرار بگیرد. دیدگاهها و یافتههای ناسازگار را با لحنی بیاعتنا بنویسید.
- به دیدگاههای مخالف وزن متناسبی بدهید. اطمینان حاصل کنید که گزارش دیدگاههای مختلف راجع به مقاله متناسب است با میزان حمایتی که از این دیدگاهها وجود دارد، و در نتیجه باعث تصور نادرست برابری دیدگاهها یا وزن دادن بیش از اندازه به یکی از دیدگاهها نمیشود. برای مثال، این که بنویسید «از نظر سیمون ویزنتال، هولوکاست برنامهای برای کشتن یهودیهای آلمان بود ولی دیوید ایروینگ با این دیدگاه مخالف است» باعث میشود این تصور غلط ایجاد شود که این دو دیدگاه (که یکی متعلق به اکثریت و دیگری متعلق به اقلیتی کوچک هستند) وزنی مساوی پیدا کنند چون هر دو فقط به یک نفر منسوب شدهاند.
دستیابی به دیدگاه بیطرف
به عنوان یک قانون کلی، مطالب منبعدار را فقط با این استدلال که جانبدارانه به نظر میرسند از دانشنامه حذف نکنید. بر عکس، تلاش کنید که آن متن یا بخش را به شکلی بازنویسی کنید که دیدگاه بیطرفانهتری پیدا کند. مطالب جانبدارانه را غالباً میتوان با ارائه مطالبی از منابع دیگر به تعادل رساند تا دیدگاهی بیطرف ایجاد شود، لذا چنین مشکلاتی را باید در حد امکان با استفاده از روال عادی ویرایش حل کرد. تنها زمانی محتوایی را حذف کنید که دلیل خوبی داشته باشید که باعث ارائه اطلاعات غلط یا گمراه کردن خوانندهها میشود به شکلی که با بازنویسی متن نمیتوان جلوی آن را گرفت. بخشهای زیر راهنمایی کلی برای مشکلات متداول ارائه میکنند.
نامگذاری
در برخی موارد، ممکن است انتخاب نامی که برای یک موضوع استفاده میشود ظاهر جانبدارانهای به آن بدهد. در حالی که عبارتهای بیطرف عموماً ترجیح داده میشوند، اما باید آن را نسبت به شفاف بودن متوازن کرد. اگر یک نام بطور گسترده در منابع معتبر (بخصوص آنهایی که به فارسی نوشته شدهاند) استفاده شده است، و از این رو محتملتر باشد که خوانندگان آن نام را بخوبی بشناسند، میتوان از آن استفاده کرد هرچند که شاید جانبدارانه تلقی شود. برای مثال، نامهای پر استفاده کشتار بوستون، رسوایی دوم تیپا و جک قاتل نامهای درست برای اشاره به موضوعاتی همراه با چون و چرایی هستند، اگر چه ممکن است به نظر برسد که به قضاوت گذاشته شدهاند. بهترین نام برای نامیدن چیزی، ممکن است به متن درونش وابستگی داشته باشد؛ اشاره به نامهای جایگزین و اختلافات در مورد استفاده از آن ممکن است مناسب باشد، مخصوصاً زمانیکه عنوان مورد بحث موضوع اصلی مقاله باشد. برخی از عناوین مقالهها توصیفی هستند و نه اسم خاصی برای یک شی. عناوین توصیفی باید بیطرفانه انتخاب شوند تا دیدگاه یک طرف یک منازعه را پیش نبرند. به عنوان مثال، عنوان «نقد X» بهتر است به «نظرات اجتماعی درباره X» تغییر نام یابد. عناوین خنثی وجود نظرات متعدد، و مقاله نویسی متعهدانه را تشویق میکنند.
ساختار مقاله
ارزش ناحق
اینک یک شرط مهم صلاحیت. مقالههایی که به مقایسهٔ دیدگاههای مختلف میپردازند، نمیبایست همان اندازه به دیدگاههای مورد قبول اقلیت بپردازند که به دیدگاه غالب و مورد قبول موجود میپردازند. حتی ممکن است که اصلاً به دیدگاههای کاملا در اقلیت نپردازند. ما نباید سعی کنیم به گونهای بنویسیم که گویی دیدگاههای در اقلیت همانقدر شایستهٔ توجهاند که دیدگاههای غالب هستند. حتی نظریههای خیلی در اقلیت نباید در مقالهٔ اصلی مطرح شوند و فقط در مقالهای مربوط به خود بیان میشوند. ارزش بیش از حد دادن به نظریهٔ یک اقلیت برجسته، یا گنجاندن آرای یک اقلیت بسیار کوچک ممکن است در توضیح وضعیت مناقشه، گمراه کننده باشد. اگر میخواهیم مناقشه را منصفانه مطرح کنیم باید به دیدگاههای رقیب و متخاصم به نسبت میزان مقبولیتشان در میان اهل فن یا طرفهای مربوطه (درگیر) بپردازیم. هیچکدام از این حرفها به این معنی نیست که نظرات اقلیتهای کوچک نباید در مقالههای مربوط به خودشان مورد توجه قرار گیرد. در ویکیپدیا مشکل "جا" نیست. اما حتی در آن صفحات، آن دیدگاهها نباید به گونهای بیان شوند که گویی حقیقتاند! گرچه ممکن است به تفصیل پیرامون آنها سخن برود.
-
- جیمبو ویلز در سپتامبر ۲۰۰۳ در یک mailing list:
- اگر دیدگاهی در اکثریت است پس خیلی ساده میتوان با ارجاع به منابع معروف و معتبر آن را مستدل کرد.
- جیمبو ویلز در سپتامبر ۲۰۰۳ در یک mailing list:
-
-
- اگر دیدگاهی مورد قبول اقلیتی قوی است آنگاه میتوان از طرفداران مطرح و معروف آن نام برد.
-
-
-
- اگر دیدگاهی مورد قبول اقلیتی فوقالعاده کوچک است، در آن صورت به ویکیپدیا تعلق ندارد (مگر شاید در یک مقالهٔ فرعی) چه روا باشد و چه ناروا، چه بتوانید اثباتش کنید و چه نه.
-
همیشه به یاد داشته باشید که، برای تشخیص ارزش یک دیدگاه، در ویکیپدیا هرآنچهکه در منابع معتبر پوشش گستردهای داشتهاست را، دانشنامهای میدانیم، ونه آنچیزی که در نظر ویرایشگران و یا از نظر عموم، دانشنامهای به حساب بیاید.
اگر شما موضوعی را بهاثبات رساندهاید که مطلبی است تنها مورد تأیید گروهی بسیار کوچک و یا اصلاً مورد قبول کسی نیست ویکیپدیا جای مطلب شما نمیباشد. اما اگر آن مطلب در منابع معتبر ارائه و مطرح شدهباشد در آنصورت میتوان آنرا در ویکیپدیا نیز ارائهکرد. برای روشنتر شدن موضوع ویکیپدیا:تحقیق دستاول ممنوع و ویکیپدیا:تأییدپذیری را ببینید.
انصاف و لحن مشفقانه
اگر قرار است که مناقشات را منصفانه صورتبندی کنیم باید دیدگاههای متخاصم را همواره با لحنی مثبت و مشفقانه بیان کنیم. خیلی از مقالهها علیرغم اینکه هر دو دیدگاه را بیان کردهاند باز به صورت یک نوشتار متعصبانه درمیآیند. حتی هنگامی که یک مقاله بر اساس واقعیات و نه عقاید نوشته میشود باز ممکن است از آن بوی جانبداری به مشام برسد. این امر میتواند از طریق انتخاب واقعیات ارائه شده (بخشی از واقعیات به جای همهٔ واقعیات)، یا حتی زیرکانهتر، یعنی شیوهٔ بخشبندی مقاله باشد.
در توضیح دومی، مثلا آوردن استدلالها در رد دیدگاه مخالف در جای جای متن میتواند دیدگاه طرف مقابل را خیلی بدتر از حالتی که در آن دیدگاه مخالفان در بخشی جداگانه آمدهاست، جلوه دهد.
ما باید مقالهها را با لحنی بنویسیم که با آن تمام مواضع دستکم به نظر امکانپذیر و منطقی بیایند. البته باید نکات مربوط به اقلیتهای خیلی کوچک را هم در نظر داشت. پس بیاییم مقالههایی بنویسیم که نظریههای متخاصم پراهمیت را مشفقانه بیان کنند. میتوانیم با این رویکرد بنویسیم که فلان و فلان نظر خوبی است جز اینکه مخالفان آن میگویند، موافقان این عقیده بهمان نکتهها را نادیده گرفتهاند.
پژوهش خوب
نوشتن یک پژوهش خوب و بدور از تعصب، بر پایه بهترین و مشهورترین منابع معتبر موجود، از بروز اختلاف درمورد دیدگاه بیطرف جلوگیری میکند. در کتابخانه مشهورترین کتابها و مقالههای ژورنالها و دنبال معتبرترین منابع آنلاین بگردید. اگر برای یافتن مراجع با کیفیت در مورد مقالهای احتیاج به کمک دارید، در صفحه بحث همان مقاله یا در ویکیپدیا:میز مرجع از دیگر کاربران کمک بخواهید.
تعادل
بیطرفی وزن نقطهنظرها را به نسبت شهرت آنها تعیین میکند. زمانیکه منابع مشهور با یکدیگر در تناقضند و نسبتاً از نظر شهرت برابرند، روی هر دو رویکرد کار کنید تا تعادل برقرار شود. این شامل شفاف شرح دادن نظریههای مخالف هم میشود، بوسیله ترسیم اوضاع با استفاده از منابع دست دوم یا سوم که این اختلاف عقیده را از دیدگاهی بیطرف توصیف میکنند.
لحن بیطرف
ویکیپدیا اختلافات را توصیف میکند، اما در آنها درگیر نمیشود. توصیف بیطرفانه اختلافات به ارائه نقطه نظرات با لحنی همواره بیطرف نیاز دارد. در غیر اینصورت درنهایت مقاله بعنوان یک توصیف جانبدارانه در خواهد آمد، حتی اگر تمام نقطه نظرات را ارائه داده باشید. حتی جایی که یک عنوان با جملهها و اصطلاحات حقیقی و نه نظرات بیان شود، لحن نامناسب از طریق روشی که در آن حقایق انتخاب، ارائه و سروصورت داده میشوند، نمود پیدا میکند. مقالههای بیطرف با لحنی نوشته میشوند که ارائهای بدور از تعصب، درست و متناسب از تمام جوانب که در مقاله موجود هستند را ممکن سازد.
لحن مقالههای ویکیپدیا باید بیطرف باشد، نه بر عقیدهای صحه بگذارد و نه آن را رد کند. سعی کنید از شرکت کنندگان در اختلافات بزرگ نقل قول مستقیم نکنید، به جای آن مناقشه را خلاصه کرده و با لحنی بیطرفانه آنرا ارائه دهید.
توصیف اندیشههای زیباییشناختی
مقالههای هنری یا دیگر موضوعات خلاق (مانند موسیقیدانان، هنرپیشگان، کتابها و ..) پتانسیل زیادی برای مورد علاقه قرار گرفتن را دارند. این موضوع نباید داخل یک دانشنامه شود. اندیشههای زیبایی شناختی گوناگونند. ممکن است همه ما متفقالقول نباشیم که چه کسی بزرگترین سوپرانو دنیا است، اما مناسب است اگر بگوییم که چگونه یک هنرمند یا یک اثر هنری توسط یک متخصص یا عامه مردم انتخاب شدهاست. مثلا مقاله شکسپیر باید بگوید او عمدتاً یکی از بزرگترین نویسندگان زبان انگلیسی بحساب میآید. مقالهها باید بررسیای از تفسیرهای رایج در مورد آثار خلاقانه تهیه کنند، ترجیحاً با ارجاع به تفاسیر افراد صاحب نظر. تایید عمومی و نقد علمی باهم نوشته مفیدی برای آثار هنری میشازند.
احتیاط در استفاده از واژهها
جانبداری
جانبداری لزوماً آگاهانه نیست. مثلاً کسی که در زمینهای تازهکار است، اغلب از درک این نکته بازمیماند که آنچه به نظرش بدیهی و منطقی میآید درواقع طرفداری از یک جانب خاص است.(از این رو ما معمولا برای کاملاً غیرجانبدارانه کردن مقالهها به یک متخصص نیاز داریم). در مثالی دیگر: گاهی اوقات ممکن است نویسندگان دچار جانبداری «جغرافیایی» شوند. مثلاً قضیه را آنطوری بازتاب دهند که در کشور خودشان بازتاب یافتهاست در حالی که در کشوری دیگر ممکن است بازتاب قضیه به گونهای متفاوت باشد.
سیاست داشتن دیدگاهی بیطرف به معنای پنهانکردن دیدگاههای مختلف نیست، بلکه نشان دادن گوناگونی دیدگاههاست. در صورت وجود مناقشه، جنبههای قوی و ضعیف هر دیدگاه نشان داده خواهد شد بدون اینکه به نفع دیدگاه خاصی سوگیری شود. دیدگاه بیطرف یک نوع سیاست «جدا ولی برابر» نیست. واقعیات به خودی خود خنثی هستند ولی ارائهٔ آنها در کنار هم و به نحوی خاص دیگر برخاسته از دیدگاهی بیطرف نیست. اگر در مقالهای تنها واقعیات دلخواه و مثبت (یا غیردلخواه و منفی) پیرامون یک دیدگاه خاص بیان شود دیگر آن مقاله بیطرفانه نیست.
یک جزء حیاتی: پژوهش خوب
معمولا با پژوهشی خوب میتوان از عدم توافق بر سر اینکه با مسئله از دیدگاهی بیطرف برخورد شدهاست جلوگیری کرد. واقعیات (آنگونه که در بند پیش توضیح داده شد) به خودی خود دیدگاه نیستند.(در اینجا دیدگاه در مقابل دیدگاه بیطرف به کار رفتهاست). یک روش خوب برای دستیافتن به دیدگاهی بیطرف اینست که منابعی معتبر برای مطلبی که میخواهید به ویکیپدیا بیفزایید، بیابید و به آنها ارجاع دهید. این بهترین روش برای صورتبندی یک جنبهٔ بحث است بدون اینکه وجود جنبههای دیگر بحث انکار شود. لم قضیه این است که باید بهترین و معتبرترین مأخذی را که میتوانید استفاده کنید. برای همین به کتابخانه سری بزنید و به دنبال کتابهای خوب ژورنالها و مجلههای مفید باشید. همچنین در پی منابع خوب برخط باشید. کمی پژوهش و کار پایهای هنگامی که میخواهید نکتهای را در آینده به اثبات برسانید باعث صرفهجویی زیادی در زمان میشود.
تنها نکتهٔ مهم دیگری که باید مد نظر قرار دهید این است که منابعی که از شهرت تقریباً یکسانی برخوردارند ممکن است حرفهای متناقضی بزنند. در چنین حالتی عصارهٔ دبط این است که بگذارید که این دیدگاههای گوناگون در صفحهای یکسان در کنار هم وجود داشته باشند: سعی کنید توازن برقرار کنید: یعنی بنا به شهرت و معروفیت منابع به دیدگاههای متخاصم فضای لازم را اختصاص دهید. و هر گاه ممکن است اولویت را به منابعی بدهید که بهتر از دیگران واقعیات را به شیوهای متوازن و متعادل بیان میکنند.
صورتبندی نظرات پیرامون آثار مردم
یک مثال خاص بیان عقاید زیباشناختی است. آن دسته از مقالههای ویکیپدیا که پیرامون هنر و هنرمندان و سایر فعالیتهای خلاقیتیاند (مثل موسیقیدانان، هنرپیشگان، کتابها و ...) متمایل به نوشتههای پر شورحرارت گشتهاند. چنین نوشتارهایی برای یک دانشنامه مناسب نیست. ممکن است که ما نتوانیم بر سر این عقیده توافق نظر حاصل کنیم که فلانی بهترین گیتاریست تاریخ است، اما مهم است که در شرح مطلب بیاوریم که واکنش مردم یا منتقدان نسبت به فلان کس یا فلان اثر چگونه بودهاست. آوردن کلیاتی پیرامون اثر و تفسیرهای معمول از آن (بهتر است با ذکر مأخذ و آرای افراد مهمی که صاحب آن نظر یا تفسیرند باشد) پیشنهاد میشود. مثال: شکسپیر به عنوان یکی از بزرگترین نمایشنامه نویسان انگلیسی زبان معروف است. این آگاهیای است که یک شخص باید با مراجعه به دانشنامه کسب کند. اما بنا به سیاست بیطرف به این نکته هم باید اشاره شود که بعضی از محققان معروف این احتمال قوی را دادهاند که خیلی از کارهای شکسپیر متعلق به یکی از معاصرانش به نام کریستفر مارلو است. توجه داشته باشید اینکه واکنش منتقدان یا توده نسبت به یک اثر هنری چگونه بودهاست ممکن است نیاز به پژوهش داشته باشد. اما پس از تثبیت، چگونگی واکنش باید به صراحت بیان شود و اهمیت دارد. (این جز از یک نظر مبتنی بر خودمحوری یک ویکینویس است).
یک مثال
آوردن نمونهای از یک متن جانبدارانه و نشان دادن چگونگی تغییر آن توسط ویکینویسان به متنی نسبتاً غیرجانبدارانه، ممکن است به فهم مطلب کمک کند.
بهتر است در این قسمت نمونههایی موفق از ویکیپدیای فارسی آورده شود تا از ویکیپدیای انگلیسی.