ماه (زمان)
ماه، به هر یک از ۱۲ بخش از یک سال گفته می‌شود. ماه، یکای زمان است که در تقویم‌ها بکار می‌رود و طول آن تقریباً برابر است با مدت زمانی که طول می‌کشد تا کره ماه یک دور کامل به دور کره زمین بچرخد.
نام ماهها در ایران و افغانستان[ویرایش]
در ایران و افغانستان تقویم رسمی بر پایه گاه‌شماری هجری خورشیدی است.
| فارسی ایران | فارسی افغانستان | پشتو | کردی | تعداد روزها | فصل |
|---|---|---|---|---|---|
| فروردین | حمل | وری | خاکه‌لێوه |
|
|
| اردیبهشت | ثور | غوایی | بانه‌مه‌ڕ (گوڵان) |
|
|
| خرداد | جوزا | غبر گولی | جۆزه‌ردان |
|
|
| تیر | سرطان | چنگاش | پووشپه‌ڕ |
|
تابستان |
| مرداد | اسد | زمری | گه‌ڵاوێژ |
|
|
| شهریور | سنبله | وژی | خه‌رمانان |
|
|
| مهر | میزان | تله | ڕه‌زبه‌ر |
|
|
| آبان | عقرب | لرم | خه‌زه‌ڵوه‌ر (گه‌ڵاڕێزان) |
|
|
| آذر | قوس | لیندی | سه‌رماوه‌ز |
|
|
| دی | جدی | مرغومی | به‌فرانبار |
|
زمستان |
| بهمن | دلو | سلواغه | ڕێبه‌ندان |
|
|
| اسفند | حوت | کب | ڕه‌شه‌مێ |
|
گونه‌های گاه‌شماری[ویرایش]
در یک تقسیم‌بندی کلی ماه بر دو نوع است: ماه مَهی (یا ماه قمری) و ماه خورشیدی. ماه مهی بر [دورهٔ تناوب] حرکت ماه به‌دور زمین بنا شده‌است. در تقویم قمری ملاک ماه هلالی است که در گردش ماه به دور زمین فاصله زمانی ایجاد دو هلال ۵۳۰۵۹/۲۹ روز طول می‌کشد که به آن ماه قمری می‌گویند. آثاری که از دوران پارینه‌سنگی یافت شده نشان می‌دهد که انسان از آن دوره شمار روزها را بر اساس دوره‌های گام‌های ماه نگه می‌داشته‌است. ماه قمری امروز نیز در بعضی از تقویم‌ها بکار می‌رود. با توجه به مدت زمان تقریبی ۵۳/۲۹ روز، ماه‌های تقویم قمری ممکن است ۲۹ یا ۳۰ روز داشته باشند که این تعدادِ روزها در سال‌های مختلف، متفاوت می‌باشد.
ماه خورشیدی عبارت است از هر ماهی که برپایهٔ حرکت ظاهری سالیانهٔ خورشید تعریف می‌شود. با اینکه معیار محاسبات تقویم‌های خورشیدی، حرکت زمین به دور خورشید است؛ واژه ماه در این تقویم‌ها هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر ماه در سال خورشیدی، ۲۹، ۳۰ یا ۳۱ روز طول می‌کشد. با اینکه کاربرد این کلمه حالت همگانی دارد، استفاده از کلمه برج برای تقویم‌های خورشیدی صحیح‌تر است.
در گاه‌شماری از هیچ‌یک از ماه‌های یادشده استفاده نمی‌شود. آنچه در گاه‌شماری مورد استفاده است، ماه تقویمی است، ماه تقویمی ماهی است که تعداد روزهای آن کامل است (مثلاً ۲۹ یا ۳۰ و یا ۳۱ روز).
| ماه قمری | |||||||||
| ماه هلالی synodic month |
ماه هلالی یا یک ماه‌گردش lunation که عبارت است از مدت زمان لازم برای رسیدن ماه از یک وضعیت هلالی به وضعیت هلالی کاملاً مشابه. طول متوسط این ماه برابر است با ۵۳۰۵۹/۲۹ روز (۲۹ روز و ۱۲ ساعت و ۴۴ دقیقه و ۷۸/۲ ثانیه). | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ماه نجومی sidereal month |
ماه نجومی عبارت است از فاصلهٔ زمانی میان دو وضع متوالی یکسان ماه نسبت به ستارگان ثابت. مدت آن برابر است با ۳۲۱۶۶/۲۷ روز. | ||||||||
| ماه بی‌هنجار anomalistic month |
ماه بی‌هنجار عبارت است از فاصلهٔ زمانی میان دو عبور متوالی ماه از حضیض زمینی. مدت آن برابر است با ۵۵۴۶۴/۲۷ روز. | ||||||||
| ماه اعتدالی tropical month |
ماه اعتدالی عبارت است از فاصلهٔ زمانی میان دو عبور متوالی ماه از نقطهٔ اعتدال بهاری. مدت آن برابر است با ۳۲۱۵۸/۲۷ روز. | ||||||||
| ماه گرهی nodical month |
ماه گرهی یا ماه جَوزَهَری draconic month عبارت است از فاصلهٔ زمانی میان دو عبور متوالی ماه از گره صعودی. مدت آن برابر است با ۲۱۲۲/۲۷ روز. | ||||||||
| ماه خورشیدی | |||||||||
| ماه خورشیدی اخترشناختی astronomical solar month |
در ماه خورشیدی اخترشناختی معمولاً به جایگاه خورشید در متن آسمان و مدت لازم برای پیمودن یک فاصلهٔ خاص توجه می‌شود. معمول‌ترین ماه خورشیدی اخترشناختی عبارت است از مدت زمانی که خورشید در حرکت ظاهری خود، روی دائرةالبروج، هریک از برج‌های دوازده‌گانهٔ حمل و ثور تا دلو و حوت در منطقةالبروج را، که هریک تقریباً برابر ۳۰ درجه است، طی می‌کند. ماه خورشیدی اخترشناختی مبتنی بر مدت توقف خورشید در بروج دوازده‌گانه مبنای طول ماه در گاه‌شماری‌های جلالی و هجری خورشیدی بوده‌است. | ||||||||
| ماه خورشیدی حسابی arithmetical solar month |
در ماه خورشیدی حسابی بدون توجه مستقیم به وضعیت خورشید در زمینهٔ آسمان، طول ماهها به‌گونه‌ای قراردادی انتخاب می‌شوند که معمول‌ترین آنها تقسیم یک سال خورشیدی (۳۶۵ روزی یا ۳۶۶ روزی) به دوازده ماه با طول‌های متفاوت یا با طول‌های مساوی سی روز است و تاریخی طولانی دارد. | ||||||||
منابع[ویرایش]
- M. Chapront-Touzé, J. Chapront (1991): Lunar tables and programs from 4000 B. C. to A. D. 8000. Willmann-Bell, Richmond VA; ISBN 0-943396-33-6
- Linton, Christopher M. (2004). From Eudoxus to Einstein: a history of mathematical astronomy. Cambridge University Press.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ماه (زمان) موجود است. |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||
 |
این یک مقالهٔ خرد زمان است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
