امپراتوری بریتانیا
 |
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. لطفاً با توجه به شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع با ارایهٔ منابع معتبر این مقاله را بهبود بخشید. مطالب بیمنبع را میتوان به چالش کشید و حذف کرد. |
امپراتوری بریتانیا (به انگلیسی: British Empire) به مجموعه قلمروها، مستعمرات، متعلقات و مناطق تحت حکومت پادشاهی متحد بریتانیای کبیر گفته می‌شود که بنیان آن از سده‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی آغاز شد و تا پایان قرن بیستم ادامه داشت.
امپراتوری بریتانیا در دوران طلایی خود، به بزرگترین امپراتوری تاریخ تبدیل شد و برای بیش از یک قرن ابرقدرت مطلق به شمار می‌رفت. مساحت نواحی تحت حکومت امپراتوری بریتانیا در سال ۱۹۲۲ به بیش از ۳۳ میلیون کیلومتر مربع و جمعیت امپراتوری به بیش از ۴۵۰ میلیون نفر رسید، و بدین ترتیب امپراتوری بریتانیا بر بیش از یک چهارم از خشکی‌های کره زمین و یک چهارم جمعیت جهان در آن دوران تسلط داشت. سرزمین‌های تحت فرمان این امپراتوری در سراسر جهان پراکنده بود و گفته می‌شد که «خورشید هیچگاه در امپراتوری بریتانیا غروب نمی‌کند». گستردگی امپراتوری بریتانیا به پراکندگی میراث سیاسی و فرهنگی بریتانیا و زبان انگلیسی در سراسر جهان انجامید.
در عصر کاوش در سده‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی، کشورهای پرتغال و اسپانیا به عنوان پیشروان و پیشتازان اکتشاف و دریانوردی، مستعمرات و مسیرهای بازرگانی بسیاری را در سراسر جهان تاسیس کردند و از این راه ثروت بسیاری اندوختند. در رقابت با آنها، کشورهای فرانسه، انگلستان و هلند نیز کوشش‌های خود را برای ایجاد مستعمرات و شبکه‌های تجاری در سرزمین‌های قاره آمریکا و آسیا افزایش دادند. ایجاد پادشاهی بریتانیای کبیر پس از اتحاد پادشاهی‌های انگلستان و اسکاتلند، و پیروزی این کشور در چندین جنگ بر فرانسه و هلند، بریتانیا را تبدیل به قدرت استعماری برتر در آمریکای شمالی و شبه‌قاره هند نمود. با اینکه بریتانیا سیزده مستعمره مهم خود را پس از استقلال آمریکا در سال ۱۷۸۳ از دست داد، اما گسترش مستعمرات در آسیا، آفریقا و اقیانوسیه و پیروزی بر ناپلئون در سال ۱۸۱۵، بریتانیا را برای بیش از یک قرن به قدرت بلامنازع جهان تبدیل کرد و به آن کشور امکان داد که حیطه قدرت خود را بیش از پیش در جهان بگستراند. در این دوران، برخی از مستعمرات بریتانیا که دارای ساختار جمعیتی مهاجر سفیدپوست بودند خودمختاری نسبی دریافت کردند و برخی از آنان تبدیل به قلمروهای بریتانیا شدند.
تسلط مطلق اقتصادی بریتانیا با رشد کشورهای آلمان و ایالات متحده آمریکا در پایان قرن نوزدهم میلادی به تدریج به چالش کشیده شد. درگیری‌های اقتصادی و نظامی بریتانیا با آلمان، نهایتاً به آغاز جنگ جهانی اول انجامید که در آن بریتانیا برای پیروزی، از نیروهای نظامی مستعمرات خود بهرهٔ بسیار برد. جنگ جهانی اول بار مالی سنگینی بر دوش بریتانیا گذاشت، و با اینکه مساحت سرزمین‌های امپراتوری پس از این جنگ، به بیشترین حد خود رسید، بریتانیا مقام خود را به عنوان قدرت بی‌رقیب نظامی و صنعتی دنیا از دست داد. پس از آن و در جنگ جهانی دوم، علی‌رغم اینکه بریتانیا در شمار برندگان جنگ بود، اما هزینه‌های گزاف جنگ به پیکره امپراتوری، صدمات بسیاری وارد کرد. به فاصله دو سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، بریتانیا، با ارزش‌ترین و پرجمعیت‌ترین مستعمره خود یعنی هندوستان، را از دست داد.
در نیمه دوم قرن بیستم و در راستای فرایند مستعمره‌زدایی قدرت‌های اروپایی، بیشتر مستعمرات و مناطق تحت کنترل امپراتوری بریتانیا استقلال یافتند. این فرایند با بازگشت هنگ کنگ به چین در سال ۱۹۹۷ به پایان رسید. بسیاری از مستعمرات سابق امپراتوری پس از استقلال به عضویت اتحادیه کشورهای همسود بریتانیا درآمدند. شانزده کشور عضو این اتحادیه «قلمروهای همسود» نامیده می‌شوند که در آنها ملکه الیزابت دوم ریاست دولت را به عهده دارد. چهارده سرزمین هنوز مستقیماً تحت حاکمیت دولت بریتانیا هستند که به آنها «سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا» گفته می‌شود.
گاه‌شمار امپراتوری بریتانیا[ویرایش]
- سده ۱۶ و ۱۷
- برده‌داری و تجارت برده بین آفریقا و مستعمرات آمریکایی
- توسعه شبکه بازرگانی بین‌المللی
- اتحاد انگلستان و اسکاتلند و تشکیل پادشاهی بریتانیای کبیر
- رقابت با هلند در آسیا
- رقابت جهانی با فرانسه
- سده ۱۸ و ۱۹
- بنیان کمپانی هند شرقی در هندوستان
- از دست دادن مستعمرات سیزده‌گانه در آمریکای شمالی
- کاوش اقیانوسیه
- جنگ‌های ناپلئونی
- انقلاب صنعتی
- لغو برده‌داری در قلمروی امپراتوری
- سده ۱۹ و ۲۰
- گسترش کار کمپانی هند شرقی در آسیا
- ادغام ایرلند در پادشاهی بریتانیای کبیر و تشکیل پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند
- رقابت با امپراتوری روسیه
- گسترش مستعمرات آفریقایی از مصر تا آفریقای جنوبی
- قتل ژنرال چارلز گوردون، حاکم بریتانیایی سودان و درپی آن سقوط خارطوم.[۱]
- تاسیس شرکت نفت برمه در شبه‌قاره هند
- اعطای خودمختاری به مستعمرات سفیدپوست‌نشین
- تاسیس شرکت نفتی رویال داچ شل با هلند
- تاسیس شرکت نفت ایران و انگلیس
- جنگ جهانی اول
- پیروزی در جنگ جهانی اول
- پهناورترین امپراتوری تاریخ
- تاسیس بی‌بی‌سی و سرویس خبری امپراتوری
- استقلال ایرلند جنوبی و تبدیل دولت به پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی
- استقلال محدود مصر
- پیمان نظامی دریایی با آمریکا در برابر امپراتوری ژاپن
- تاسیس اتحادیه کشورهای همسود (مشترک‌المنافع) بریتانیا
- اعطای حق حاکمیت ملی و داشتن پارلمان به قلمروهای بریتانیا
- کشتار جلیان‌والا باغ (از خونین‌ترین وقایع دوران استعمار امپراتوری بریتانیا بر هند)[۲]
- جنگ جهانی دوم
- اعلام جنگ بریتانیا و مستعمرات آن (شامل هند) به آلمان
- حمله ژاپن به مستعمرات بریتانیا در شبه‌جزیره مالایا، هنگ کنگ و سنگاپور
- حمله ژاپن به آمریکا در پرل هاربر و ورود آمریکا به جنگ
- پیروزی متفقین از جمله بریتانیا در جنگ
- دوران پس از جنگ
- ورشکستگی اقتصادی ناشی از هزینه‌ها و خرابی‌های جنگ
- انتقال برتری نظامی به دو قطب جدید شرق و غرب: شوروی و آمریکا
- گزینش سیاست اعطای استقلال و حاکمیت به مستعمرات سابق بدون درگیری
- تلاش برای حفاظت از مستعمرات تازه‌استقلال‌یافته در برابر کمونیسم
- استقلال هند
- ملی شدن کانال سوئز
- ملی شدن نفت ایران
- دهه ۱۹۷۰ - استقلال گسترده مستعمرات
- استقلال کنیا در سال ۱۹۶۳ و در پی سال‌ها جنگ نظامیان بریتانیایی و نظامیان بومی تحت فرماندهی ارتش بریتانیا با چریک‌های مائو مائو.[۳]
- استقلال مالت و قبرس
- استقلال مستعمرات خلیج فارس و خاور میانه
- استقلال برخی مستعمرات کارائیب و اقیانوسیه
- همکاری در بنیانگذاری اتحادیه اروپا
- دهه ۱۹۸۰
- جنگ با آرژانتین و بازپس‌گیری جزایر فالکلند
- اعطای حق تغییر قانون اساسی بدون نیاز به نظارت بریتانیا به کانادا، استرالیا و زلاندنو
- توافق با چین بر سر بازپس دادن هنگ کنگ با حفظ برخی امتیازات
- دهه ۱۹۹۰ - پایان امپراتوری
جستارهای وابسته[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ امپراتوری بریتانیا موجود است. |
منابع[ویرایش]
- ↑ دیپلماسی سیمانی؛ مهر چین بر پیشانی سودان، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ ادای احترام دیوید کامرون به قربانیان کشتار هندی‌ها در دوران استعمار بریتانیا، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ دادگاه بریتانیایی به شکنجه شدگان دوران استعمار اجازه پیگرد دولت را داد، بی‌بی‌سی فارسی
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «British Empire»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۸۹).
پیوند به بیرون[ویرایش]
- منابع اطلاعاتی درباره امپراتوری بریتانیا
- تجارت و امپراتوری بریتانیا از بی‌بی‌سی
- امپراتوری بریتانیا در سال ۱۸۱۵ میلادی از بی‌بی‌سی
- امپراتوری بریتانیا و قدرت دریایی از بی‌بی‌سی
- درگاه اینترنتی امپراتوری بریتانیا از دانشگاه آلبرتا
- امپراتوری بریتانیا - جایی که خورشید غروب نمی‌کند از وبگاه BritishEmpire.co.uk
|
||||||||||||||||||||||||||
