جاماسپ (ساسانی)

جاماسپ (ساسانی)
شاهنشاه ساسانی
سکه‌ای از جاماسپ
دوران	۴۹۶ میلادی - ۴۹۹ میلادی
مرگ	۴۹۹ میلادی
پیش از	قباد یکم
پس از	قباد یکم
پدر	پیروز یکم
دین	زرتشتی

جاماسپ یا زاماسب یا ژاماسب، بیست و یکمین پادشاه ساسانی و برادر قباد یکم بود. وی از ۴۹۶ تا سال ۴۹۹ میلادی بجای برادر بر تخت پادشاهی نشست.

گرایش قباد یکم به مزدک و فرمانهای اجتماعی ای که قباد، در نخستین دورهٔ پادشاهی صادر کرد، باعث ایجاد نارضایتی در روحانیون و نجبا شد. روحانیون زرتشتی به همراهی جماعتی از اشراف، شورشی را در پایتخت، بر ضد وی رهبری کردند که باعث شد، وی از سلطنت خلع شود. در ابتدا خشم مردم، از قباد، به اندازه‌ای بود که قتل او را می‌خواستند ولی جاماسپ، مردم را از این خیال منصرف کرد.

قباد پس از خلع، در قلعهٔ فراموشی حبس شد اما دیر زمانی در زندان نماند و بنحوی یاران وی، اسباب نجات او را از زندان فراهم کرده و قباد از زندان گریخت.

قباد خود را به دربار هیاطله رسانده و از خاقان کمک خواست. خاقان لشکری به او داد و پیمان گرفت که اگر صاحب تاج و تخت شود خراجی به او بدهد.

جاماسپ که حاوی و مدافع قابل اعتمادی، در بین نجبا، برای خود سراغ نداشت، بدون مقاومت تسلیم شد و با واگذاری سلطنت به برادر، جان خود را باز خرید. در سال ۴۹۹ میلادی، قباد یکم تقریباً بدون جنگ دوباره به سلطنت بازگشت.

پس از بازگشت قباد

پروکوپیوس می‌نویسد که قباد، جاماسپ را ناقص کرد تا دیگر مناسب پادشاهی نباشد. در مقابل، دینوری، ثعالبی، و فردوسی گویند که قباد، او را بخشیده و از کیفر دادن‌اش صرف نظر کرد.

منابع متقدم، در مورد احوال جاماسپ پس از این زمان ساکت‌اند. با این حال منابع دوره اسلامی گویند که جاماسپ پس از بخشایش قباد پایتخت را ترک کرد و به بند خزر و ارمنستان رفت. در آنجا متأهل شد و فرزندانی به دنیا آورد که بزرگترین آن‌ها نرسی کامگار نام دارد فرزندان نرسی به دو گروه تقسیم می‌شوند. دو نفرند که یکی از آن‌ها فرخ‌زاد نام داشت و دیگری فیروز. فرخزاد در زمان انوشیروان به یمن رفت و پس از فتح آنجا به آن ولایت حکم راند و نوهٔ فیروز، گیل گیلانشاه، نیز در طبرستان سلسله آل‌دابویه را تاسیس کرد.

منابع

• کریستن سن، آرتور. ایران در زمان ساسانیان، ترجمهٔ رشید یاسمی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۷
• زرین کوب، عبدالحسین. تاریخ مردم ایران. تهران: انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۴
• پیرنیا، حسن (مشیرالدوله). تاریخ باستانی ایران. تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۶۲
• چراغعلی اعظمی سنگسری. «گیل، فرشواذگرشاه و گاوبارگان دابویی (اسپهبدان بزرگ طبرستان)». بررسی‌های تاریخی، ۱۳۵۶.
• Börm، Henning. Prokop und die Perser. Stuttgart: Steiner، ۲۰۰۷. <ref>Jamsheed K. Choksy, Nikolaus Schindel. «JĀMĀSP – Encyclopaedia Iranica». 

پادشاه پیشین: قباد یکم

جاماسب شاهنشاه ایران ۴۹۶ - ۴۹۹ میلادی

جانشین: قباد یکم