تمدن میتانی یکی از تمدنهای باستانی هورانی در غربایران و شمالمیانرودان[۱][۲] و جنوب آناتولی بوده‌اند. میتانی‌ها که مردمانی با زبان هوری،[۳] زبانی غیر سامی و هندواروپایی[۴] در شمالمیانرودان بودند، توسط طبقه‌ای از اشراف با ریشهٔ هندوایرانی متحد گشته وقدرت خود را در جنوب ترکیه و شمال سوریه و عراق امروزی در هزارهٔ دوم پیش از میلاد مسیح گسترش دادند.[۵]
خاندان شاهی میتانی بعد از کاسی‌ها که بابل را گشوده و در سده‌های ۱۲ تا ۱۵ پیش از میلاد در میانرودان فرمانروایی کردند. آنها از نخستین طلایه‌داران مهاجران آریایی در خاورمیانه محسوب می‌شوند که در هزارهٔ دوم پیش از میلاد در مرزهای شمالی رود فرات در سوریه حکومت می‌کردند. شاهزادگان میتانی که نام‌های آنها مانند «دارندهٔ اسب بلند»، آشکارا نژاد و چهرهٔ آریایی آنها را معلوم می‌دارد[نیازمند منبع]. تمدن میتانی، تحت نفوذ فرهنگ هندو-آریایی بود[نیازمند منبع]. در فهرست خدایان میتانی، نام چهار خدا (میترا، ورونا، ایندرا، نستیا) ذکر شده که اسم‌های هندو-آریایی دارند و در ریگ ودا هم ذکر شده است.[۶]
آنها با شاهانی هاتی و دیگر حکمرانان زمان خود روابط و پیمان‌ها داشتند. در دژنیشت بغازکوی متعلق به هیتی‌ها و نیز در میان مدارک بازیافته در تل‌الامرنه اشارات فراوان راجع به شاهان میتان آمده‌است. سنگ‌نبشتهٔ معروف میتانی که در زمان نگارش آن به سال ۱۳۱۷ پیش از میلاد می‌رسد مربوط به پیمان‌نامه‌ای است که میان شاه میتانی و شاه هیتی بسته‌شده و در آن بغان آریایی چون گواهان نیایش شده‌اند. ایزدانی که در این سنگ‌نبشته از آنان یاد شده، عبارتند از ایندرا، ورونا، مهر، و ناسیته و معلوم می‌دارد که شاهزادگان و آزادگان میتانی با این که زبان و برخی از رسم‌های بابلی را پذیرفته بودند هم‌چنان ایزدان آریایی نیاکان خود را نیایش می‌کردند. سنگ نبشتهٔ میتانی، بازمانده از سدهٔ چهاردهم پیش از میلاد، باستانی‌ترین سند مکتوب زبان‌های هند و ایرانی است و از لحاظ زبان‌شناسی تاریخی و نیز از لحاظ تاریخ مهاجرت تیره‌های آریایی به آسیای میانه و ایران و هند اهمیت بیش از اندازه دارد. مجموعهٔ قراین حاکی از این است که میتانی‌ها قبیله‌ای از اقوام آریایی بودند که پیش از جدایی هندیان و ایرانیان از آنان جدا شده و به میانرودان آمده و در آنجا سلسلهٔ شاهی بنیان افکنده‌اند.[۲][۷] دولت میتانی توسط دولت هیتی نابود شد.[۸] مردمان میتانی با مشارکت اقوام دیگر پادشاهی اورارتو را بنیان نهادند.
