الیمائی

الیمائی
خراجگزار اشکانیان
۱۴۷ پ. م.–۲۲۴ م. ←
قلمرو تقریبی الیمائی حدود ۵۱ پیش از میلاد.
پایتخت	شوش
دولت	پادشاهی
پادشاه	کامناسکیرس یکم
	ارودس ششم
دوره تاریخی	باستان کلاسیک
- تأسیس	۱۴۷ پ. م.
- انقراض	۲۲۴ م.

الیمائی یکی از حکومت‌های محلی بود که در روزگار اشکانی در نواحی خوزستان کنونی ظهور کرد. به نظر می‌رسد این نام تغییر شکل یافتهٔ ایلام باشد. داریوش اول، در کتیبه بیستون، در سه متن عیلامی، بابلی و اریایی، دست به ترجمه زده است: هوجه، آریایی، عیلامتو، به زبان سامی بابلی و هل تمپ توپ به زبان عیلامی، هرسه به دشت های اهواز گفته شده است. خود اهواز، جمع هوز است و دشت است. این،اشتقاق عامیانه است که بگوییم عیلام از علی یعلوی عربی به معنی ارتفاعات می آید. هوجه و بابیرئوش و برازجان، هر سه به گراز مرتبط اند که توتم مردمان ساکن منطقه بوده است. و اینکه ایلام را نام استانی متفاوت گذاشتند، خطایی آشکار است. ایلام نام دیگر دشت اهواز است. این نام در تلفظ یونانی «الیمائی» ثبت شده است.

تاریخ

از میان رفتن قدرت هخامنشیان و دگرگونی ساختار قدرت در شرق نزدیک باستان پس از مرگ اسکندر منجر به پیدایش دولت‌های مستقل و نیمه مستقل شد. الیمائی، یکی از این حکومت‌های محلی بود که در روزگار اشکانی ظهور کرد و پایتختش در ایذه بود.

الیمائیان که خاستگاه اصلیِ آنها کوه‌های شمال شرقی خوزستان و منطقه لر نشین آن بوده، از میانه‌های سده دوم پیش از میلاد به عنوان یک قدرت سیاسی مطرح شدند و با افزایش یافتن قدرتشان، قلمرو خود را به سمت دشت خوزستان (سوزیان یا خوزیان) گسترش داده و توانستند تا اوایل سدة سوم میلادی به حیات خود ادامه دهند.

حکومت خودگردان الیمائی، خاستگاه حوادث تاریخیِ بسیار مهمی بوده و نقش فعالی در صحنة سیاسی و اقتصادیِ روزگار سلوکیان و اشکانیان داشته است. قدرت آنان در زمان سلوکی و اشکانی به آنجا رسید که شاهان این دوره به نبرد با آنها برخاستند.

سکه‌ای از کامناسکیرس سوم و همسرش آنزازه

ایستادگیِ آنها در برابر حملات شاهان سلوکی و اشکانی، از آنان مردانی دلاور ساخته بود که به توانِ نظامی و مناطق کوهستانیِ خویش تکیه داشتند.

موقعیت جغرافیاییِ سرزمین الیمائی و قرارگرفتن در خط سیر بازرگانی غرب به شرق و گسترش راه‌های بازرگانی، رونق اقتصادی و بازرگانی را برای الیمائی‌ها به دنبال داشته و موجب رشد و شکوفاییِ این دولت شده است، چنان‌که رواج سکه‌ها و ثروت نیایشگاه‌های آنها که در متون تاریخی آمده، گواهی بر این مدعاست.

کمبود منابع تاریخی

تاکنون وسعت دقیق سرزمین الیمائی و شمار و ترتیب شاهان آن به درستی شناخته نشده است. از نام پادشاهان این سلسله اطلاعاتی در دست نیست. کمبود نسبیِ منابع تاریخی و شمار اندک کاوش‌های باستان‌شناختی، سبب مبهم بودن و تاریک ماندن فرهنگ الیمائی شده است. از این رو، مطالعه در فرهنگ و هنر الیمائی کمتر مورد توجه پژوهندگان بوده، چندان به آن پرداخته نشده و پژوهش‌های اندک انجام شده نیز در روشنگریِ فرهنگ آنها کافی نبوده است.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Elymais»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۹ اوت ۲۰۱۴).
• ELYMAIS - Encyclopædia Iranica | Articles
• پاکزادیان، حسن. سکه‌های الیمایی، ناشر: مؤلف، بی‌جا، ۱۳۸۶. شابک ۳–۹-۱۱۱–۰۴-۹۶۴–۹۷۸