وفس
مختصات: ۳۴°۵۰′۵۵″ شمالی ۴۹°۲۲′۵۸″ شرقی / ۳۴.۸۴۸۶۱° شمالی ۴۹.۳۸۲۷۸° شرقی
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | مرکزی |
| شهرستان | کمیجان |
| بخش | مرکزی |
| دهستان | اسفندان |
 وفس
|
|
وفس (به تاتی: ووس) نام منطقه و نیز روستائی در استان مرکزی در شهرستان کمیجان در ایران است.
منطقه وفس تا سال ۱۳۸۲ به بخش وسیعی از شمال استان اطلاق می‌شد که دربرگیرنده ۷۱ روستا با جمعیتی در حدود ۷۷۰۰۰ نفر بود، اما در آخرین تقسیمات «منطقه وفس» فقط به یک روستا که همان «روستای وفس» می‌باشد محدود گردید و آن منطقه با نام شهرستان کمیجان در تقسیمات جغرافیایی و کشوری مشخص گردید («کمیجان» تا قبل از آن به عنوان یک مرکز بخش شناخته می‌شد)[۱].
جمعیت فعلی این روستا، طبق آخرین سرشماری در حدود ۲۰۰۰ نفر می‌باشد[۲].
زبان[ویرایش]
مردم وفس به یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های ایرانی یعنی تاتی سخن می‌گویند. وفسی‌ها تاتی را با گویش وفسی صحبت می‌کنند.[۳][۴][۵][۶][۷] این زبان در منتهی الیه حدود مرزی استان مرکزی با استان همدان، در شمال شهرستان اراک استفاده می‌شود؛ یعنی در روستای وفس و برخی روستاهای همجوار مانند چهرقان، فرک، گورچان، آمره و غیره. این مناطق تقریبا در یک خط فرضی واقعند که ساکنین‌شان به تاتی سخن می‌گویند؛ البته در گویش این روستاها به طور جزئی تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود ولی اصل و مبنای آنها تاتی است.
ابراهیم دهگان در کتاب «فقه اللغه» در ضمن معرفی وفس و واقعه کشتار جمعی آن، زبان وفس را «یکی از لهجه‌های قدیم پارسی باستان و شاخه‌ای از تاتی» می‌نامند[۸]. دکتر معین در جلد چهارم فرهنگ خود تحت عنوان «وفسی» منسوب به وفس، لهجه اهالی وفس را نام می‌برند[۹]. آقای افتخار زاده در کتاب گزیده‌ای بر دیوان همافر عراقی وفسی از قول نامبرده می‌نویسد: «نامبرده زبان خویش را تاتی خوانده است.»[۱۰]. رزم‌آرا در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها) می‌نویسد: «زبان سكنه دهستان وفس تاتی است».[۳] و همچنین در مجله «ایران کوده» م. مغدم که درباره گویش دلیجان، آشتیان و وفس بحث کرده، لهجه وفس را تاتی خوانده است.
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
روستای وفس از شمال به ساوه، از جنوب به کمیجان، از غرب به همدان و از طرف شرق به تفرش محدود است. مساحت تقریبی آن ۲۰ کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است. وفس در حصاری از کوههای نسبتاً بلند واقع شده است و از سمت جنوب، مشرق و مغرب در محاصرهٔ کوهستان قرار دارد و تنها از سمت شمال به درختستانها و باغهای میوه منتهی می‌شود.
فاصله وفس تا شهر کمیجان ۱۸ کیلومتر و تا اراک مرکز استان ۱۲۰ کیلومتر می‌باشد و این روستا در فاصله مساوی از همدان، ساوه و اراک واقع شده است.
روستای وفس از لحاظ ارتباطی در یک موقعیت بن بست واقع شده است؛ تنها راه ارتباطی مهم آن، جاده‌ای آسفالته به طول ۱۸ کیلومتر است که وفس را به کمیجان و از آنجا به سایر نقاط متصل می‌کند (تا دهه ۹۰ شمسی).
ناهمواری[ویرایش]
کوههای وفس بین کوههای همدان و تفرش قرار دارد و از سمت شمال شرقی به کوههای ساوه متصل می‌گردد. این کوه‌ها در جنوب به صورت دیواری قرار گرفته‌اند و رشته‌ای از شرق به غرب کشیده شده به طوری که عبور از آن فقط از طریق «گردنه حاجی رضوان» امکان‌پذیر است. بلندترین قلهٔ این رشته کوه، «قله قلنجه» با ۲۷۴۵ متر ارتفاع می‌باشد. از دامنه شمالی چند رشته دیگر منشعب می‌شود و از جهت جنوب به شمال کشیده می‌شود. از ارتفاعات دیگر آن می‌توان به کوههای «هَرسهول»، «دی نساء»، «قلعه کهنه»، «گااُولَ»، «ماندر»، «گانِوَ»، «حاجی رضوان»، «دبرین»، «آبی رنگ»، «کلّه موشمای»، «کلّه اَیَنبار» و«کوه خیبر» اشاره کرد. وفس با ساوه ۱۲۲ کیلومتر فاضله دارد که از شمال از طریق چاده کمیجان ساوه به آزادراه ساوه-همدان منتهی می‌شود. این مسیر فاصله ۳۶۸ کیلومتری تهران به وفس را به حدود ۲۰۰ کیلومتر می‌رساند.
بزرگان[ویرایش]
- سید مبین وفسی؛ عالم قرن سیزدهم قمری و حافظ قرآن مانند کربلایی کاظم ساروقی
صنایع دستی[ویرایش]
- تخت‌کشی (گیوه‌کشی)
- رویه چینی (گیوه چینی)
- قالی بافی
- جاجیم بافی
- سبد بافی
- تهیه نمد
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ روستای وفس
- ↑ وفس
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران(آبادیها)، جلد 2، ص315-314.
- ↑ کتاب «دستور زبان وفسی-تاتی»، دونالد استیلو، ۱۹۷۱، ۴۵۰ صفحه
- ↑ «گونه‌های زبان تاتی»، دونالد استیلو، ۱۹۸۱؛ ۹: گونه‌های وفس و اطراف آن در منطقه اراک استان مرکزی
- ↑ مقدمه کتاب «دستور زبان گویش‌های تاتی جنوبی»، پروفسور احسان یارشاطر، لاهه - پاریس ١٩٦٩
- ↑ کتاب «تات‌های ایران و قفقاز»، علی عبدلی، ۱۳۸۹
- ↑ دهگان، ابراهیم، فقه اللغه، ص ۲۳۵
- ↑ معین، محمد، فرهنگ
- ↑ افتخارزاده، نادر، گزیده دیوان همافر عراقی، مقدمه
- فصلنامه راه دانش (شماره ۵)؛ گویش وفسی، مثلها و متل ها؛ غلام رضا ملایی.
- reserch of komijansarabgruop
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
