انقلاب گل رز

انقلاب گل سرخ (به گرجی: ვარდების რევოლუცია) انقلابی بدون خونریزی بود که در سال ۱۳۸۲ در کشور گرجستان اتفاق افتاد و رئیس‌جمهور وقت ادوارد شواردنادزه را برکنار کرد.

انتخابات و اعتراضات

گرجستان انتخابات مجلس را در ۱۱ آبان ۱۳۸۲ برگزار کرد. در این انتخابات صاحبان ۲۳۵ کرسی مجلس مشخص می‌شدند که در این بین ۱۳۵ تن از این نمایندگان به وسیلهٔ نسبت لیست حزبی در سطح ملی انتخاب می‌شدند و ۸۵ تن دیگر با اخذ اکثریت آراء در ۸۵ حوزهٔ انتخاباتی مشخص می‌شدند. همچنین یک همه پرسی در رابطه با کاهش تعداد کرسی‌های مجلس به ۱۵۰ کرسی اجرا شد. رای دهندگان از سه برگ رای برای این سه پرسش مطرح شده استفاده می‌کردند و این سه برگه رای را با هم تا کرده در یک پاکت قرار می‌دادند و در صندوق اخذ رای می‌انداختند. این یک انتخابات ریاست جمهوری نبود. انتخابات ریاست جمهوری بنا بود در بهار ۱۳۸۴ و در پایان دورهٔ دوم و نهایی ریاست جمهوری رئیس جمهور وقت شواردنادزه برگزار شود.

متعاقب انتخابات نتایج توسط ناظران محلی و بین‌المللی مردود اعلام شد و گفته شد که نتایج در سطح وسیعی به نفع شواردنادزه دست کاری شده‌است. میخیل ساآکاشویلی ادعا کرد که در این انتخابات‌ها پیروز شده‌است (ادعایی که با نظرسنجی‌های مستقل تقویت می‌شد). این ادعا با یک سیستم رای گیری موازی مستقل که توسط شاخهٔ محلی نظارت بر انتخابات جامعهٔ بین‌المللی انتخابات بی طرفانه و مردم سالاری برگزار می‌شد، تأیید شد. ساکاشویلی و اپوزیسیون متحد نتایج این رای گیری موازی را به عنوان نتایج رسمی پذیرفتند و از مردم گرجستان دعوت کردند تا در تظاهراتی علیه دولت شواردنادزه شرکت کنند و به نافرمانی مدنی علیه مقامات بپردازند. احزاب اصلی دموکراتیک اپوزیسیون متحد شدند تا شواردنادزه را برکنار کرده و انتخابات را مجدداً برگزار کنند.

در اواخر آبان ماه تظاهرات‌های گسترده‌ای در خیابان‌های مرکزی شهر تفلیس پایتخت گرجستان انجام شد که خیلی زود به اکثر شهرهای بزرگ کشیده شد. جمعیت جوانان "کمارا" (به گرجی: კმარა) (به معنی "بس است") و چندین نهاد غیر دولتی مانندموسسهٔ آزادی در تمام حرکت‌های اعتراضی فعالیت داشتند.

شواردنادزه توسط اصلان آباشیدزه رهبر نیمه جدایی خواه منطقهٔ خودمختار آجاریا حمایت می‌شد. وی هزاران نفر از طرفداران خود را فرستاد تا در تظاهرات‌هایی در حمایت از دولت در شهر تفلیس شرکت کنند.

تعویض قدرت

در روز اول آذرماه ۱۳۸۲ هنگامی که شواردنادزه اقدام به بازگشایی محلس کرد اعتراض مخالفین به اوج خود رسید. جلسه توسط بسیاری از احزاب اپوزیسیون غیرقانونی اعلام شد. طرفداران این احزاب به رهبری ساکاشویلی در حالی که شاخه‌های گل سرخ در دست‌های خود داشتند به مجلس وارد شدند تا به حاضرین در جلسه گل هدیه کنند (نام انقلاب گل سرخ از اینجا نشات می‌گیرد). رئیس جمهور شواردنادزه سخنرانی را قطع کرد و به همراه محافظانش جلسه را ترک نمود. شواردنادزه کمی بعد وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد و شروع به مستقر کردن نیروهای نظامی و پلیس در نزدیکی محل سکونت خود در تفلیس کرد. اما واحدهای زبدهٔ نظامی از حمایت دولت سرباز زدند و با سایر مردم همراه شدند.

در شامگاه دوم آذرماه (روز قدیس جورج در گرجستان) شواردنادزه با رهبران اپوزیسیون ساکاشویلی و زوراب ژوانیا در خصوص وضع موجود ملاقات کرد. این ملاقات توسط وزیر امور خارجهٔ روسیه ایگور ایوانف صورت داده شده بود. بعد از این ملاقات رئیس جمهور استعفای خود را اعلام کرد. این امر موجب جشن و پایکوبی در خیابان‌های تفلیس شد. بیش از صد هزار تن از مردم تفلیس با آتش بازی و کنسرت تا سحرگاه پیروزی خود را جشن گرفتند. سخنگوی مجلس نینو بورجانادزه تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به عنوان رئیس جمهور موقت اعلام شد. دادگاه عالی گرجستان نتایج انتخابات مجلس را ابطال کرد. در چهاردهم دی ماه میخائیل ساکاشویلی با پیروزی چشمگیری به عنوان ریاست جمهوری برگزیده شد و در پنجم اسفندماه آغاز به کار کرد. در هشتم فروردین ماه سال ۱۳۸۳ انتخابات مجلس برگزار شد و جنبش ملی - دموکرات مورد حمایت ساکاشویلی با اکثریت آرا برنده شد.

نقش بنیاد سوروس

به گفته یکی از نمایندگان پارلمان گرجستان بخشی از نیازهای مالی انقلاب گل سرخ توسط شبکه‌ای از نهادها و سازمانهای غیر دولتی مرتبط با سرمایه دار آمریکایی جورج سوروس بنیانگذار بنیاد جامعه باز تأمین می‌شد. بنیاد دفاع از مردمسالاری گزارش می‌دهد که یکی از نمایندگان سابق مجلس گرجستان اظهار می‌کند در سه ماه قبل از انقلاب گل سرخ «سوروس چهل و دو میلیون دلار برای سرنگونی شواردنادزه خرج کرده‌است»[۱]. سوروس در سخنرانی که در تیرماه ۱۳۸۴ در تفلیس انجام داد گفت: «من از کاری که بنیاد برای آماده‌سازی جامعهٔ گرجستان برای آنچه منجر به انقلاب گل سرخ شد انجام داد بسیار خرسندم. اما در تبیین نقش نهاد و شخص من به میزان قابل توجهی مبالغه شده‌است»[۲].

درمیان شخصیت‌هایی که برای سازمان‌های سوروس کار می‌کردند و بعدها مقاماتی را در دولت گرجستان عهده دار شدند افراد زیر به چشم می‌خورند:

• الکساندر لومایا، دبیر شورای امنیت گرجستان و وزیر سابق علوم آموزش و پرورش، مدیر اجرایی سابق بنیاد جامعهٔ باز گرجستان (بنیاد سوروس) با پنجاه کارمند و دو میلیون و پانصدهزار دلار بودجه[۳].
• دیوید دارچیاشویلی، رئیس فعلی کمیسیون ادغام با اروپای مجلس گرجستان، مدیر اجرایی سابق بنیاد جامعهٔ باز گرجستان [۴].

وزیر سابق امور خارجهٔ گرجستان سالومه زورابیچویلی می‌نویسد: این «موسسات زمینه ساز مردمسالاری بودند. به طور خاص بنیاد سوروس... تمام نهادهای غیر دولتی که در رابطه با بنیاد سوروس شکل گرفتند بدون شک نقش به سزایی در انقلاب داشتند. با این وجود نمی‌توان تحلیل را به انقلاب ختم کرد و به روشنی واضح است که بعد از انقلاب نهاد سوروس و نهادهای غیر دولتی وارد دستگاه قدرت شدند.» {سالومه زورابیچویلی، هرودوت، (مجلهٔ موسسهٔ فرانسوی ژئو پولیتیک)، آوریل ۲۰۰۸.}

بحران آجارستان

مقاله اصلی: بحران ۲۰۰۴ آجارستان در مه ۲۰۰۴ به اصطلاح «انقلاب گل سرخ دوم» در آجارستان، باتومی بعد از ماهها تنش شدید بین دولت ساکاشویلی و اصلان اباشیدزه (دیکتاتور این ایالت خودمختار) اتفاق افتاد. هزاران نفر از مردم آجارستان دست به تظاهرات زدند...

تأثیرات بین‌المللی

گفته می‌شود که انقلاب نارنجی که در پی انتخابات بحث‌برانگیز سال ۱۳۸۳ اوکراین اتفاق افتاد تا حدودی از انقلاب گل سرخ گرجستان الهام گرفته‌است. گفته می‌شود در میان حامیان ویکتور یوشچنکو که با گل سرخ به مردم سلام می‌گفت پرچم گرجستان دیده می‌شده‌است. رئیس کمیسیون امنیت و دفاع، گیوی تارگامادزه، عضو سابق موسسهٔ آزادی، نیز به رهبران اپوزیسیون اوکراینی در خصوص مبارزات صلح‌آمیز مشاوره می‌داد. وی بعدها به رهبران اپوزیسیون قرقیزستان نیز در انقلاب گل لاله سال ۱۳۸۴ مشاوره می‌داده‌است.

جستارهای وابسته

• نافرمانی مدنی
• انقلاب رنگی
• بنیاد سوروس

منابع

• بخش بزرگی از مطالب نقل از مقالهٔ انقلاب گل سرخ ویکی‌پدیای انگلیسی است و در آن از منابع زیر یاد شده‌است: