مرزبان

مرزبان دسته‌ای از فرماندهان نظامی که به در دوران ساسانی (قرن سوم تا قرن هفتم میلادی) به فرماندهی استانهای مرزی می‌رسیدند.

پیشینه

مرزبانها فرماندهانی بودند که حکمرانی استانهای مرزی و وظیفه تامین امنیت راههای تجاری را بر عهده داشتند. مقابله با قبایل مهاجم همچو اعراب بدوی، هپتالیان و ترکان اغوز از وظایف آنها بود. همچنین مرزبانان در خط نخست دفاعی برابر مهاجمینی چون رومی‌ها و کوشانیان قرار داشتند.

شاهنشاهان ساسانی مرزبانان را از میان بزرگان بر می‌گزیدند. بزرگان خانواده‌های اشراف ایرانی بودند که قدرت زیادی در امپراتوری داشتند. مقام مرزبان مانند بسیاری از مقامهای اجرایی دیگر عموماً بر پایه وراثت بود و از نسل‌های قبل به نسل‌های بعد می‌رسید. مرزبانان ارشدترین مقاماتی بودند که پروانه داشتند برای خود اورنگ (تخت سلطنت) نقره بسازند. مرزبانهای مهم ترین استانهای استراتژیک (مانند ارمنستان) حتی اجازه داشتند تا بر تخت طلا بنشیند. از دیدگاه نظامی یک مرزبان رتبه‌ای در حد یک فیلد مارشال غربی داشت؛ در حالی که یک سپهبد با درجه پایین تر یک سپاه از ارتش را فرماندهی می‌کرد.

مشخص نیست که آیا مرزبانان مسئولیت فرماندهی دژها را هم در قلمرو خود بر عهده داشتند یا خیر. از بسیاری جهات مرزبانان به مارگراف‌های قرون وسطی شباهت دارند. مرزبان ابرشهر در آسیای مرکزی کنارنگ نامیده می‌شد.

منابع

• مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا انگلیسی
• مرزبان، واژه نامه دهخدا