ابش خاتون

اَبش خاتون
دوران	ملکه ایران قرن هفتم هجری قمری (قرن سیزدهم میلادی)
زادگاه	شیراز
مرگ	۶۸۵ (قمری)
محل مرگ	شیراز
آرامگاه	(چرنداب تبریز) سپس (رباط اَبش, شیراز)
همسر	منکو تیمور
دودمان	اتابکان
پدر	اتابک سعد بن ابوبکر بن سعد زنگی
مادر	ترکان خاتون (بی بی خاتون)

اَبش خاتون دختر اتابک سعدبن ابوبکر بن سعد زنگی و ترکان خاتون ٬ ملکه ایران در قرن هفتم قمری بود و تنها فرمانروای زن استان فارس می‌باشد که از سوی ایلخان مغول، اتابک شیراز بوده است.

هلاکوخان مغول وی را به همسری پسر خود منکوتیمور درآورد و فارس به طور رسمی ضمیمهٔ دولت ایلخانان گردید. وی در سال ۶۸۵ قمری به دلیل بیماری از دنیا رفت.

وی را همانند مغولان با ظرفهای سیمین و زرین پر از باده در چرنداب تبریز دفن کرند. اما پس از مدتی دخترش جنازه وی را از تبریز به شیراز آورد و در رباط اَبش به خاک سپرد. ابش خاتون آخرین اتابک از اتابکان فارس و دختر ترکان خاتون (همسر سعد بن ابوبکر) بود. سلطان خاتون پس از مرگ پسرش در سال ۶۶۰ هجری ترکان خاتون کارها را زیر نظر داشت و داماد خود را یعنی محمد بن سلغور را که نوادهٔ سعد بن زنگی بود به امارت برداشت اما چندی بعد او را به اتهام افراط در ظلم و عیاشی در رمضان ۶۶۱ هجری معزول کرد و به اردوی خان مغول روانه داشت. بعد از او هم برادرش سلجوقشاه بن سنقر را که در زندان بود بیرون آورد و به امارت نشاند. اما سلجوقشاه که از تسلط ترکان خاتون بر کارها، نگرانی و ناخرسندی داشت وی را کشت و داعیهٔ استقلال یافت. با این حال در جنگی که برای دفع او و انتقام خون ترکان خاتون بر ضد او و تا حدی به اصرار اتابک یزد که به خونخواهی خواهر خود ترکان خاتون برخاسته بود درگرفت، در سال ۶۶۲ هجری شکست خورد و به قتل رسید.

پس از مرگ سلجوقشاه فرمانروایی ابش خاتون چندان طولی نکشید و هلاکوخان او را نامزد پسر خود منگوتیمور کرد و با عزیمت او از شیراز در سال ۶۶۳ هجری حکومت اتابکان سلغری در فارس خاتمه یافت و آن سرزمین به دست امرای مغول و کسانی که مالیان آن را به مقاطعه می‌گرفتند افتاد و بازگشت ابش خاتون و بعدها دخترش کردوجین ۶۹۰ هجری به حکومت فارس دیگر ادامه حکومت اتابکان به شمار نمی‌آید.

جستارهای وابسته

• حمله مغول به ایران
• آرامگاه دختر اتابک آبش خاتون

منابع

• آرامگاه مجازی
• زرین‌کوب، عبدالحسین. روزگاران. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات سخن، ۱۳۹۰. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۶۹۶۱-۱۱-۱-. 

• مشاهیر و بزرگان فارس
• ویکی‌پدیای انگلیسی