سیبزمینی
سیبزمینی | |
---|---|
انواع رقم سیبزمینی در رنگ، اندازه و شکلهای مختلف | |
طبقهبندی علمی | |
فرمانرو: | گیاهان |
(طبقهبندینشده): | گیاهان گلدار |
(طبقهبندینشده): | دولپهایهای نو |
(طبقهبندینشده): | آستریدها |
راسته: | بادنجانسانان |
تیره: | بادنجانیان |
سرده: | بادنجان |
گونه: | سیبزمینی |
نام علمی | |
Solanum tuberosum لینه |
سیبزمینی گیاهی است از تیرهٔ سیبزمینیان که دارای برگهای مرکب و بریده و گلهای سفید یا بنفش است. میوهٔ آن کوچک، کروی، قرمز، سته و سمی است؛ ولی دارای ساقههای زیرزمینی خوراکی است که حاوی اندوختهٔ نشاستهٔ فراوان است گلهایش پنج قسمتی (۵ گلبرگ بهم چسبیده و ۵ کاسبرگ بهم چسبیدهاست). تعداد پرچمها نیز ۵ است که بهم متصل شده و یک لولهٔ بساکی را ساختهاند و مادگی از وسط آن خارج شدهاست. این گیاه دارای رقمهای مختلف است که آنها را به زودرس، دیررس و میانهرس تقسیم میکند و برحسب استفاده این گیاه به سیب زمینی خوراکی، علوفهای و صنعتی (جهت استفاده الکل یا نشاسته و یا قند) تقسیم میشود.
در حال حاضر هر ساله در حدود ۳۳۰ میلیون تن سیب زمینی در سراسر جهان تولید میشود. چین، هند و روسیه بزرگترین تولیدکنندگان سیب زمینی هستند.
تاریخچه[ویرایش]
دانشمندان آمریکایی دریافتهاند که سرمنشأ کلیه انواع سیب زمینیهای امروزی را میتوان به یک گیاه واحد که بیش از هفت هزار سال قبل در پرو کشت شد ردگیری کرد.*[۱]
سیب زمینی در حوالی سال ۱۵۷۰ توسط فاتحان اسپانیایی از آمریکای جنوبی به آن کشور منتقل شد و کشت آن در سراسر اروپا رواج یافت. سیب زمینی بعداً توسط مستعمره نشینهای بریتانیایی به آمریکای شمالی منتقل شد.
سیب زمینی نخستین بار توسط سرجان ملکم در اواسط پادشاهی فتحعلیشاه قاجار به ایران آورده شدهاست، برای همین در ابتدا به آن «آلوی مَلکَم» میگفتند. نخستین جایی که در ایران سیب زمینی کاشته شد، روستای پشند در استان البرز بوده است.[۱] به همین دلیل همچنان سیب زمینی پشندی در ایران معروف است.
در بین گیاهان دو لپه، سیب زمینی مهمترین محصول زراعی است که با مجموع تولید حدود ۳۳۰ میلیون تن از سطحی حدود ۱/۱۹ میلیون هکتار، در حال حاضر پس از گندم، برنج و ذرت در مرتبه چهارم جهانی قرار دارد. سازگاری این گیاه به شرایط آب و هوایی مناطق مختلف به گونهای است که هم اکنون در بیش از ۱۴۰ کشور جهان، سیب زمینی تولید میشود، با این حال به دلیل اثرات محدود کننده تنشهای مختلف نظیر کمآبی و خشکی و نیز حرارت بالا، بیشترین میزان تولید و عملکرد این گیاه در کشورهای مناطق معتدله حاصل میشود. (کاظمی و همکاران، ۱۳۸۷)
خواص غذائی و داروئی[ویرایش]
سیب زمینی سرشار از بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین آ) است که وقتی پخته میشود به آسانی جذب میشود. ساقه و برگهای سیب زمینی حاوی سمی بنام سولانین است، بنابراین نباید آن را مصرف کرد.
مهمترین ماده اصلی موجود در سیب زمینی نشاستهاست که معمولاً ۹ تا ۲۵ درصد آن را تشکیل میدهد، از این رو برای تأمین انرژی ماده مفیدی است که نسبت به غلات کمتر تحت تأثیر آفات قرار میگیرد و پرورش آن آسان تر است.
سیب زمینی تقویت کننده قلب، محکم کننده لثه، مسکن درد و زخم معده است. سیب زمینی در بین سبزیجات حاوی ویتامین ث بالایی است و برای تأمین ویتامین ث مورد نیاز برای جلوگیری از خونریزی لثه مفید است، ولی نکته بسیار مهم این است که در اثر ماندن در انبار و پخت نامناسب مقدار زیادی از ویتامین ث آن به هدر میرود. سیب زمینی علاوه بر ویتامین ث حاوی مواد مفید دیگری مثل پتاسیم، فسفر، آهن و منیزیم است.
سیب زمینی حاوی مقدار زیادی ویتامین ب۶ است. یک فنجان سیب زمینی پخته ۲۱ درصد ب۶ مورد نیاز روزانه شما را تأمین میکند. میدانید که بسیاری از آنزیمهای بدن خصوصاً آنهایی که در تبدیلات پروتئینی درگیر هستند به ب۶ محتاج هستند، در نتیجه برای تولید سلولهای جدید احتیاج به ب۶ داریم. ب۶ برای ورزشکاران بسیار حیاتی است و به آمادگی و بازسازی بدنشان کمک میکند. پس بهتر است حتماً در رژیمشان از آن استفاده کنند. ب۶ در جلوگیری از سرطان نیز مفید است. پس بهتر است بزرگسالان و افراد مسن حداقل هفتهای یک بار سیب زمینی را جایگزین دیگر مواد نشاستهای کنند.
سیب زمینی به خصوص تازه و پوست نکنده آن حاوی مقادیری پروتئین و ویتامین به خصوص ویتامین ث است. سیب زمینی اگر برای مدتی طولانی انبار شده یا برای مصرف پوست کنده شده باشد تا حدودی خواص غذایی خود را از دست میدهد. با این حال سیب زمینی سرخ کرده همچنان حاوی پتاسیم و ویتامین ث است. ویتامین ث یک آنتی اکسیدان است و به تولید پروتئینی به نام «کلاژن» که تشکیل دهنده استخوان، غضروف مفاصل، عضلات و رگهای خونی است کمک میکند. سیب زمینی مهمتر از هر چیز منبع نشاسته (کربوهیدرات) و همچنین مقداری مواد معدنی مانند پتاسیم و کلسیم است.
سایر خواص سیب زمینی:
- سیب زمینی ادرار را زیاد میکند، در نتیجه برای کلیه و مثانه مفید است.
- سیب زمینی حاوی آنزیمهایی است که برای التیام زخمهای معده بسیار مفید است و برای تسکین مواضع متورم خارجی، پخته آن را گرم بر روی محل آسیب دیده میگذارند که موجب التیام خواهد شد.
- ضماد خام آن را روی محل سوختگی و پلک ورم کرده میگذارند (البته باید کاملاً استریل باشد) و بسیار تسکین دهندهاست.
احتیاط[ویرایش]
سولانین از ترکیبات گلیکو آلکالوئیدهاست که در سیبزمینی با ظاهر شدن رنگ سبز به ویژه در قشر زیر پوست آن مشخص میشود. مقدار زیاد این سم موجب مسمومیت میشود که با نشانههایی نظیر سوزش گلو، حالت تهوع و تعریق شدید و نفستنگی همراه است. سیبزمینی را باید همواره در جای خنک و تاریک نگاه داشت و به هنگام مصرف نیز قسمتهای سبزرنگ را دور انداخت.[۲]
پانویس[ویرایش]
- ^ کچالو از نام هندی آن، «آلو» و پیشوند «کج» یا «کچه» گرفتهشده (پیشوند «کج» یا «کچه» را به «آلو» اضافه کردند تا از نام «آلو» که نام میوه ایست و قبلاً در فارسی وجود داشته متمایز شود). در ایران به این دلیل به آن «سیب زمینی» میگویند که نام فرانسوی آن (Pomme de terre) را ترجمه کردهاند.
- ^ سایت فارسی بیبیسی
منابع[ویرایش]
- ↑ https://research.cip.cgiar.org/confluence/display/wpa/Iran
- ↑ «ده ماده غذایی که میتوانند کشنده باشند». DW.COM. ۲۰۱۵-۰۹-۰۴. بازبینیشده در ۲۰۱۵-۰۹-۰۴.
- Wikipedia contributors, «Potato,» Wikipedia, The FreeEncyclopedia, (accessed January ۱۷، ۲۰۰۸).
- سایت فارسی بیبیسی
جستارهای وابسته[ویرایش]
|
|
|