شهرستان اقلید
شهرستان اقلید | |
---|---|
اطلاعات کلی | |
کشور | ایران |
استان | فارس |
نامهای پیشین | کلید فارس، کیلیل |
مردم |
|
جمعیت | ۹۳۹۷۵ |
رشد جمعیت | ۱٫۷۴ |
تراکم جمعیت | ۱۳٫۳ نفر بر کیلومتر مربع |
جغرافیای طبیعی |
|
مساحت | ۷۰۵۴ کیلومتر مربع |
ارتفاع از سطح دریا | ۲۳۰۰ |
آبوهوا |
|
بارش سالانه | ۳۰۰–۶۰۰ میلیمتر |
دادههای دیگر |
|
پیششماره تلفنی | ۰۷۱ |
وبگاه | اقلید نیوز - وب سایت جامع شهرستان اقلید |
شهرها | |
سده، حسنآباد، دژکرد |
مختصات: ۳۰°۵۴′۲۲″ شمالی ۵۲°۴۱′۰۹″ شرقی / ۳۰.۹۰۶۰۵۴° شمالی ۵۲.۶۸۵۹۰۹° شرقی شهرستان اقلید یکی از شهرستانهای شمالی استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر اقلید است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۰، برابر با ۹۳۹۷۵ نفر بودهاست.[۱] این شهرستان یکی از مناطق کوهستانی و سرسبز فارس است ودارای آب هوای سرد و زمستانی است. ارتفاعاتی برفگیر دارد که موجب میشود مناظر زیبای برفی آن تقریباً تا اوایل فصل بهار درآن مشاهده شود. بارش برف مناظری چشم نواز در زمستان و تفرج گاههایی بی بدیل از چشمههای جوشان و رودخانههای خروشان، در فصل بهار و تابستان میآفریند. کوههای بلند درطول مسیرجادهای زیبا پدیدمیآورند وجود دشتهای بسیار وسیع و حاصلخیز مانند آسپاس وپکان در فصل بهار چشماندازی روح نوازرابرای هرگردشگر تصویر میکنند. درفصل تابستان درکنار هوای خنک و مطبوع حضورعشایر بررونق تفریحی آن میافزاید.[۲]
پارک انقلاب، پارک پارسیان، تفرج گاه محمد رسولالله، سرداب، بید سبحان، دامنههای کوه بل، دریاچه کافتر، آبشار تنگ براق، قدمگاه سده، چشمه بالنگان حاجیآباد، گور بهرام، آسپاس، باغ گل خارستان، فی منی حسنآباد و چشمههای متعددی که فضاهای فرح بخش و زیبایی را فراهم آوردهاند به همراه دامنه کوهها و سواحل رودخانهها از مهمترین جاذبههای طبیعی شهرستان اقلید به شمار میآیند. مرکز شهرستان، شهر اقلید است و تا شیراز ۲۷۵ کیلومتر، تا اصفهان ۲۳۰ کیلومتر، تا یزد۲۱۰ و تا یاسوج ۱۸۰ کیلومتر فاصله دارد. واحدهای اقامتی در تمام طول سال و مدارس در تعطیلات نوروزی و فصل تابستان پذیرای میهمانان و گردشگران میباشند.
موقعیت جغرافیایی و اقلیمی[ویرایش]
شهرستان اقلید با وسعت ۷۰۵۴ کیلومتر مربع قریب به ۷/۵ درصد کل مساحت خاکی استان فارس را به خود اختصاص داده است. این شهرستان دارای دو نقطه شهری اقلید و سده، سه بخش، نه دهستان و هشتاد روستا میباشد و از ۹۳۹۷۵ نفر جمعیت شهرستان، ۵۶۸۰۳ نفر(%۶۰) در نقاط شهری و ۳۵۱۵۹ نفر (%۴۰) در نقاط روستایی اسکان دارند. شهرستان اقلید در محدوده جغرافیایی ۵۲ درجه و ۵۵ دقیقه طول شرقی و ۳۱ درجه و ۱۳ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. از شمال به شهرستان آباده، از جنوب به شهرستانهای مرودشت و سپیدان، از شرق به شهرستان خرمبید و از غرب به استانهای اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد محدود میشود. مهمترین دشتهای این شهرستان عبارتند از: دشت خسروشیرین، دشت بکان، دشت نمدان، مهمترین کوههای شهرستان نیز عبارتند از: ۱-کوه آب سیاه، ۲-رشته کوه سفید (کوه بل بلندترین قله آن است)، ۳-کوه بکان.[۳]
رودخانه سفید، رودخانه گاوگدار و رودخانه شادکام مهمترین رودخانههای شهرستان بوده و دریاچه نیز با مساحت میانگین ۲۳ کیلومتر مربع (در سالهای پر باران حداکثر ۴۸ کیلومتر مربع و در سالهای خشک حداکثر ۵ کیلومتر مربع واقع در دشت نمدان یکی از دریاچههای طبیعی آب شیرین فارس است و با وجود عمق ناچیز از نظر زیستمحیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد.[۳]
شهرستان اقلید جزء مناطق کوهستانی و مرتفع کشور به شمار میرود و شهر اقلید دومین شهر مرتفع در استان فارس پس از صفاشهر و ششمین شهر مرتفع کشور است.[۴] ارتفاعات آن دنباله سلسله جبال زاگرس بوده و حداکثر ارتفاع آن از سطح دریا ۳۹۴۳ متر بنام کوه بل در جنوب اقلید است. دارای زمستانهای سردو تابستانهای معتدل میباشد. حداکثر درجه حرارت برابر با ۳۷ درجه سانتیگراد و حداقل آن ۲۲- درجه سانتیگراد در سردترین ماه سال است. متوسط بارندگی سالیانه در این شهرستان بین ۳۳۰–۳۰۰ میلیمتر در مرکز شهر و روستاها و ۶۰۰–۴۰۰ میلیمتر در ارتفاعات است. این شهرستان یکی از نواحیی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد قابل ملاحظه است. بنابر گزارشها واصله سرعت باد به ۱۶۰ کیلومتر در ساعت نیز رسیده است.[۳]
- تقسیمات کشوری
- بخش حسنآباد
- دهستان احمدآباد
- دهستان حسنآباد
- دهستان بکان
- دهستان خسرو شیرین
پیشینه تاریخی[ویرایش]
پیشینه منطقه با توجه به نشانههایی که در دسترس است به پایان دوره نوسنگی یعنی یک هزار سال پیش از میلاد میرسد. آثار تاریخی مانند حوضچه دختر گبر، کتیبه تنگ براق، کوشک زر، کتیبه کوه بل، باتلاق گور بهرام و چشمه شیرین، تل باکون (بکان) و چند نشانه کوچک و بزرگ دیگر گواه بر قدمت تاریخی این قلمرو است. بر خلاف امروز که اقلید در حاشیه قرار گرفته است، در گذشته جاده اصلی اصفهان ـ شیراز از اقلید میگذشته است وبه همین دلیل نقشی مهمتر و کلیدی تر از سایر شهرستانها در تحرک فعالیتهای اقتصادی واجتماعی سرزمین پارس داشته است. این شهر زمانی گوشهای از شاهنشاهی هخامنشیها به نام آزارگاتا و مرکز تربیت اسب جنگی کوروش به شمار میآمده است. به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامههای جهانگردان بجای مانده، اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است. در کتاب تاریخ فارسنامه ناصری از انتشارات کتابخانه سنایی آمده است که قدمت اقلید مربوط به دوران ساسانیان است و سنگ نوشته موجود در تل قلات مشتمل بر ۲۱ سطر خط پهلوی (مربوط به سال ۱۳۳۴ هـ. خورشیدی) مؤید این موضوع است.[۳] در مورد وجه تسمیه اقلید در فارس نامه ناصری مرحوم حاج میرزا حسین فسائی آمده است: "اقلید در زبان یونانی به معنای کلید است یعنی آن بلوک کلید گشودن مملکت فارس است، هر آن که آن را فتح نمود گویا فارس را فتح نموده است. " مردم (دال) کلمه کلید را به (لام) تبدیل کرده و در محاورات خود کلیل میگفتهاند.[۴]
اقلید در آثار جهانگردان و نویسندگان:[۴]
آنچه میتوان دربارهٔ قدمت تاریخی شهرستان اقلید بیان نمود به استناد آثاری است که از کتب تاریخی و سفرنامههای جهانگردان به جای مانده و بیانگر این است که اقلید در دوران پیش از اسلام نیز شهری آباد و مطرح بوده است.
ابن بطوطه، مورخ مراکشی در سفرنامه خود که در سال ۷۲۵ هجری تألیف شده، مینویسد: «وقتی از اصفهان به سوی شیراز حرکت کردیم، نخست به شهر کلیل رسیدیم که شهرکی است دارای شهرها و باغها ومیوههای فراوان.»
در شاهنامه فردوسی، اقلید (جَز) نام داشته که به معنای جزیره است و این عنوان به این جهت بوده که در قسمتهای جنوبی اقلید، به دلیل فراوانی آب و بارندگی زیاد، دریاچههایی وجود داشته است.
فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند خود (آثار عجم)، از اقلید نام میبرد و در سفر شیراز به تهران، در چمن آسپاس منزل کرده و چند شب را در آن جا گذرانده است.
ابن بلخی در کتاب فارسنامه خود که بین سالهای ۵۰۰ تا ۵۵۰ هجری قمری نگاشته است، در مورد اقلید میگوید: " اقلید، شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبر دارد و هوای آن سردسیر است و آب آن خوش است و روان و میوه و غله از هر نوع است ".
حمداله مستوفی در کتاب نزهت القلوب مینویسد: «اقلید شهری کوچک است و حصاری دارد و هوایش معتدل است و آب روان دارد و در او از همه نوع میوه است و غله. سورمق و ارجمان از توابع اقلید است.»
ژان گوتر در کتاب خواجه تاجدار مینویسد: «سپاه آقامحمدخان قاجار با تصرف فارس، یک هفته در آسپاس و کوشک زر اتراق کرده و از آنجا به شیراز عزیمت نمودهاند.»
مادام ژان دیولافوا که همراه شوهرش مارسل دیولافوا باستانشناس فرانسوی در سال ۱۸۸۱ میلادی به ایران مسافرت کرده است، در سفرنامه خود مینویسد: «به اقلید رفتیم تا مسجدی را که تعریف آن را شنیده بودیم ببینیم. خرابههای یک کاخ کوچک صفوی را هم دیدیم. هوای اقلید صاف، آب آن گوارا و چشمههای فراوان دارد.»
ایران شناس معروف آلمانی پروفسور والتر هیتس، ضمن خواندن آثار باستانی مربوط به حوض دختر گبر در تل قلات اقلید، مقالاتی در این زمینه نوشته است.
مرحوم دهخدا، در واژه نامه خود مینویسد: "اقلید شهرکی است واقع در استخر فارس، دارای ولایات و مزارع بیشمار، دارای یک بخش مرکزی و مهم به نام سرحد چهاردانگه که سابقاً دشت روم گفته میشده است. "
جاذبههای گردشگری شهرستان اقلید[ویرایش]
- جاذبههای تاریخی
- حوض دختر گبر و کتیبه پهلوی: در مرکز شهر اقلید درسینه کوهی از دل سنگ فضایی دو پلهای تراشیده است که در وسط گودالی به ارتفاع ۳۰ سانتیمتر حفرشده است که مشهور به دختر گبر است. به یکی از دیوارههای این مکان کتیبهای به خط پهلوی ساسانی در فضایی به طول ۲ متر و عرض ۸۸ سانتیمتر کنده شده است.[۲]
- کاروانسراهای کناس[۲]
- شهر آشوب[۲]
- منبر و کتیبه مسجد جامع[۳]
- قلعه آسپاس[۵]
- باتلاق گور بهرام
- جاذبههای مذهبی[۲]
- امام زاده سید محمد :بقعه متبرک این امام زاده در فاصله ۷۹ کیلومتری جنوب شرقی اقلید در نزدیکی دریاچه کافتر واقع شده است. امام زاده سیدمحمد از نوادگان حضرت علی است. اطراف این امام زاده درختان فراوان و چشمه سارهایی وجود دارد که طراوت خاصی به منطقه داده است.
- امامزاده عبدالرحمن : بقعه متبرکه امام زاده در مرکز شهر و در کنار کوه حوض دختر گبر قراردارد. بقعه این امامزاده دارای دو گلدسته و گنبد است که در شبستان و صحن جلوی آن گلزار کشته شدگان اقلید قرار دارد؛ و در انتهای شرقی آن مرقد امام زاده عبدالرحمن قراردارد. ضریح این امام زاده باقلم کاریهای زیبا مزین شده است.
- جاذبههای طبیعی[۲]
- چشمه محمد رسولالله:این چشمه در جنوب غربی شهر اقلید و در فاصله ۵ کیلومتری آن قراردارد. این چشمه که اززیر یک تپه سنگی و خاکی میجوشد پس از ورود به یک حوضچه از طریق نهری کوچک باغهای اطراف را آبیاری میکند. نام قدیمی این چشمه رودخانه شکاب بوده که طی ۱۰۰ سال گذشته به چشمه محمد رسولالله مشهورشده است.
- تنگ بُراق:از تفرجگاههای طبیعی و کوهستانی اقلیداست که درفاصله ۸۰ کیلومتری جنوب شهرقرار گرفته است این منطقه دارای پوشش گیاهی فراوان ودره سبز و خرم درپایه رشته کوه لیله مند واقع شده است. دراین تنگ کتیبهای به خط پهلوی ساسانی وجود دارد.
- دریاچه کافتَر (شادکام):این دریاچه با مساحتی در حدود ۴۸ کیلومترمربع یکی از دریاچههای آب شیرین استان فارس است که در جنوب شرقی شهرستان اقلید واقع شده است و از زیستگاههای بسیار ارزشمند پرندگان مهاجر محسوب میشود.
- رودخانه شادکام:این رودخانه که در گذشته به نام رودخانه سا ریاتن مشهور بود از چشمهای به همین نام در ارتفاعات کوه آلما لیجه سرچشمه میگیرد و پس از آبیاری دشت نمدان به دریاچه کافتر میریزد.
- رودخانه کُر: رودی که از کوههای سید محمد و پالانگری در شهرستان اقلید سرچشمه میگیرد و پس از پیوستن آب تعدادی از چشمههای این شهرستان به آن با نام رودخانه کر از ناحیه تنگ براق به شهرستان مرودشت وارد میشود.
- چشمه بالِنگان:چشمه حاجیآباد (بالنگان) با جلوههای بسیار زیبا و تفرجگاهی در منطقهای به وسعت سه کیلومتر در محدوده شهرستان اقلید قرار دارد.
- چشمه قدمگاه:این چشمه در شهر سده (فارس) و در محلی با پوشش گیاهی مناسب و محوطهای سرسبز و درختکاری شده قرار دارد. موقعیت این چشمه برای ایجاد تأسیسات پذیرایی بین راهی بسیار مناسب است. در حال حاضر چشمه فوق پس از انباشت در یک حوضچه بخشی از زمینهای اطراف را آبیاری میکند.
- چشمه جوتو:این چشمه در مجاورت جاده آسپاس شهرستان اقلید دردامنه ارتفاعات کوه حسینی قرارگرفته و منطقهای مناسب برای تأسیس پارک جنگلی و ایجاد گردشگاه است.
- کوه سفید:این کوه مطابق جهت عمومی زاگرس از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است و ۳۹۴۳ متر ارتفاع بلندترین نقطه شهرستان اقلید است که در شمال شرقی استان قرار دارد.
- روستای محمدآباد:این روستا که از توابع شهرستان اقلید است و در بخش مرکزی دهستان خسرو و شیرین قراردارد. در ضلع جنوبی این روستا محوطهای با مساحت شش کیلومتر وجود دارد که آبهای سطحی و پوشش گیاهی مرکب از درختان بید سپیدار و نارون چشمانداز زیبایی به آن بخشیده و ارزش گیاهی ویژه ایجاد کرده است.
- روستای خسرو شیرین:این روستا منطقهای ییلاقی ایل قشقایی است واز چشمه پوشش جنگلی و آب وهوای دلپذیر برخوردار است. از این روستا و ناحیه ییلاقی آن به عنوان گردشگاه استفاده میشود.
- روستای دِژکُرد:درحدفاصل میان کاکان قراردارد که ازچشم انداز طبیعی زیبا برخوردار است. این محل درطول سال مورد بازدید گردشگران قرارمی گیرد. این روستا در فاصله ۱۰ کیلومتری تنگ براق قرار دارد فراوانی آبهای سطحی کیفیت مناسب پوشش گیاهی درختان جنگلی و آب هوای مطبوع کوهستانی از ویژگیهای ارزشمندی است که این منطقه را در شمار یکی از جاذبههای طبیعی استان قرار داده است.
منابع[ویرایش]
|
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |