«مسجد جامع جدید» یا «مسجد اتابک»، شناخته شده به «مسجد نو»، دومین مسجد شیراز از دید ارزش تاریخی است. نخستین مسجد شیراز از دید ارزش تاریخی مسجد جامع عتیق و سومین مسجد از این دیدگاه مسجد وکیل است. مسجد نو با بیست هزار متر مربع (دو هکتار) مساحت بزرگترین مسجد ایران است. در سالهای گذشته مسجد نو به جایگاه برپایی نماز جمعه شهر شیراز بدل شد و ستاد برپایی نماز جمعه با ساختن ساختمانها و دکاکین و کرایه دادن آنها از وسعت این مسجد کاست و با ساختن سقف فلزی بر روی محوطه فراخ آن آسیب های سهمگینی بر بافت تاریخی آن وارد نمود. مسجدنو مربوط به اتابکان است و در شیراز، فلکه شاهچراغ، روبروی بقعه شاهچراغ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱]
مسجد نو شیراز در سال ۵۹۰ ق. بدست اتابک سعد بن زنگی ساخته شد. این مسجد رو به روی بارگاه شاهچراغ در شیراز واقع است. درباره نام این مسجد نوشتهاند که چون چند بار در سالهای ۶۹۰ ، ۱۱۸۳ و ۱۲گرفتهاست.
این ساختمان، نخست اندرونی" اتابک سعد بن زنگی" بود. او هنگام بیماری سخت فرزندش، نذر کرد که در صورت بازیافتن بهبودی فرزندش، خانه را ویران کند و به جای آن مسجد بسازد. چنین شد و او نذر خود را بجای آورد. در شمال و جنوب این ساختمان، دو رواق ( ایوانی که در رده دوم ساخته شود، پیشگاه ) بسیار بلند به ارتفاع ۳۰ متر و پهنای ۲۵ متر ساخته شدهاست. در هر سوی این رواقها، ۱۲ طاق کم ارتفاع وجود دارد. در پشت رواق جنوبی، شبستان گستردهای ساخته شدهاست. در دیواره های شرقی و غربی، ایوان بزرگی در میان وجود دارد که هر طرف آن شش اتاق ساخته شدهاست.
در ساختمان مسجد نو هم اکنون هیچ کاشی کاری و کار هنری دیده نمیشود، اما پیشانی طاقهای بزرگ با کاشی کاری معرق به خط ثلث آذین شدهاست. نزدیک به ۶۰ سال پیش به دلیل وجود چند درخت چنار در میان صحن، این جایگاه گردشگاه مردم شیراز بود و آب کاریز خیرات از میان آن جریان داشت. مسجد نو در دوره مشروطیت جایگاه گردهمایی آزادی خواهان بود.