ویکی
ویکی معمولاً به انواعی از وب‌گاه‌ها گفته می‌شود که به تمام بازدیدکنندگانش، بعضی اوقات حتی بدون نیاز به ثبت‌نام در وب‌گاه، اجازهٔ ویرایش، افزودن، یا حذف مطالب را می‌دهد. همچنین به برنامه‌های کامپیوتری‌ای که پایهٔ چنین وب‌گاه‌هایی را ممکن می‌سازند، «ویکی» گفته می‌شود.
اصطلاح‌های «ویکی» و «ویکی‌ویکی» برای شناسایی نوع ویژه‌ای از فرامتن‌ها (پرونده‌های HTML) و یا نرم‌افزارهای مشارکت‌گرای تولیدکنندهٔ آن‌ها به کار برده می‌شود.
اولین ویکی در اینترنت را وارد کانینگهام در سال ۱۹۹۵ و با نام ویکی‌ویکی‌وب ایجاد کرد. واژهٔ «ویکی‌ویکی»، که در نام این وب‌گاه به کار رفته‌بود، این واژه ویکی الهام‌گرفته از نام یکی از خطوط اتوبوس‌رانی یکی از خیابانهای جنوبی در هاوایی بود. (عبارت WikiWiki در زبان مردم هاوایی به‌معنی «بدو بدو» است)[تحقیق دست‌اول؟]
محتویات
ویژگی‌ها[ویرایش]
یک ویکی مجموعه صفحات وبی است که به هر کسی این اجازه را می‌دهد تا در تهیهٔ محتوای آن مشارکت کند، یا دست‌کم هر کسی که به نرم‌افزار سرویس‌دهندهٔ ویکی دسترسی دارد.
وارد کانینگهام، تولیدکنندهٔ اولین نرم‌افزار ویکی به نام «ویکی‌ویکی‌وب» (WikiWikiWeb)، دربارهٔ ویکی‌ها می‌گوید: «ساده‌ترین پایگاه دادهٔ برخط که عملاً کار می‌کند.»[۱] وی در کتابی که به همراه بو لوف نوشته است (کتاب راه ویکی) مفهوم ویکی را به صورت‌های زیر تعریف کرده است:
- یک ویکی از همه کاربران دعوت می‌کند تا هر صفحه‌ای در آن وب‌گاه را ویرایش کنند یا صفحه‌های جدید ایجاد کنند؛ برای این کار فقط به یک مرورگر وانیلی نیاز است و به نصب هیچ افزونه‌ای نیاز نیست.
- ویکی ارتباط معنی‌دار بین صفحاتش را با ایجاد پیوند که به تقریباً به آسانی قابل انجام است امکان‌پذیر می‌سازد و نشان می‌دهد آیا یک صفحه مورد درخواست وجود دارد یا نه.
ون صفحه‌های ویکی[ویرایش]
ویکی‌ها با واسط کاربریِ نسبتاً ساده‌ای امکان تولید فرامتن و استفاده از زبان‌های نشانه‌گذاری را فراهم می‌آورند و اغلب برای ایجاد پایگاه‌های وبِ گروهی و ارتقای پایگاه‌های اجتماعی و تحقق مدیریت دانش به کار برده می‌شوند. برای مثال، دانشنامهٔ ویکی‌پدیا بهترین نمونهٔ شناخته‌شده از ویکی‌ها است.
ناوبری[ویرایش]
در لابلای متن بیشتر صفحه‌ها پیوندهای ابرمتن به سایر صفحات وجود دارد. این شکل ناوبری غیر خطی بیشتر بومی ویکی است تا الگوهای ناوبری رسمی‌شده.
برخی از ویکی‌ها در صفحات‌شان پیوند ورودی دارند که نشان می‌دهد چه صفحه‌هایی به صفحه مورد نظر پیوند داده‌اند. همچنین به طور معمول می‌توان پیوندهایی به صفحاتی که هنوز وجود ندارند ایجاد کرد به عنوان راهی که دیگران را دعوت کنیم آنچه را دربارهٔ یک موضوع جدید در ویکی می‌دانند تبادل کنند.
پیوند دادن و ایجاد صفحه جدید[ویرایش]
برای ایجاد پیوندها قاعده مشخصی رعایت می‌شود که «الگوی پیوند» نامیده می‌شود. در اصل بیشتر ویکی‌ها برای نام‌گذاری صفحات و ایجاد پیوندها از نگارش شتری پیروی می‌کردند. به این صورت که واژه‌ها را با حرف اول بزرگ می‌نوشتند و بین واژه‌ها فاصله نمی‌دادند.
جستجو کردن[ویرایش]
در اکثر ویکی‌ها فقط امکان جستجوی عنوان مقاله وجود دارد اما هستند ویکی‌هایی که جستجوی تمام متن نیز دارند. این موضوع به این بر می‌گردد که موتور ویکی از یک پایگاه داده استفاده می‌کند یا نه. بعضی از ویکی‌ها مثل پی‌ام‌ویکی از پایگاه داده flat files استفاده می‌کنند. نسخه‌های ابتدایی مدیاویکی نیز از پایگاه داده flat files استفاده می‌کردند که در اوایل سال‌های ۲۰۰۰ توسط لی دانیل کروکر نوشته شده بود.
مزایای ویکی‌ها[ویرایش]
ویکی‌ها به کاربران این اجازه را می‌دهند که بدون دانش برنامه‌نویسی برای وب، اقدام به ایجاد صفحات اینترنتی دربارهٔ موضوعات مختلف بکنند. برای این منظور، ویکی‌ها از قراردادهای ساده‌تری برای اصلاح ظاهر متونی که در ویکی گذاشته می‌شوند استفاده می‌کنند، که این قواعد در هر ویکی متفاوت با دیگری است.
یکی دیگر از مزایای ویکی‌ها آن است که هرگونه تغییر در صفحات ثبت می‌شود، و صفحات قابل بازگرداندن به وضعیت قبل از تغییر هستند. همچنین، بسیاری از ویکی‌ها (نظیر ویکی‌پدیا) این امکان را برای کاربران فراهم می‌کنند که محتوای یک صفحه را قبل و بعد از اِعمال چندین مرحله تغییر، مقایسه کنند.
ویژگی‌ای که به صورت‌های مختلف در ویکی‌ها دیده می‌شود، قابلیت پیوند به صفحه‌ای دیگر است، چه آن صفحه موجود باشد چه نه. در ویکی‌پدیا، متن‌های به‌صورت [[ویکی‌پدیا]] به شکل پیوند درمی‌آیند، و اگر صفحهٔ مربوط به متن موجود نباشد، پیوند با رنگ قرمز نمایش داده می‌شود.
همایش‌های مرتبط با ویکی‌ها[ویرایش]
به طور کلی همایش‌ها و نشست‌های مرتبط با ویکی موارد زیر هستند:
- سمپوزیوم بین‌المللی دربارهٔ ویکی‌ها
- اردوی تغییرات اخیر، یک همایش باز مرتبط با موضوعات ویکی
همایش‌های دربارهٔ وب‌گاه‌های ویکی خاص و برنامه‌ها موارد زیر هستند:
- گردهمایی اطلسیان، یک همایش سالیانه برای کاربران نرم‌افزار اطلسیان
- تیکی‌فست
- ویکی‌مانیا
ویکی‌مدیا و زبان فارسی[ویرایش]
بر اساس چهارچوب پروژه‌های چندزبانهٔ بنیادِ ویکی‌مدیا، در زبان فارسی نیز از یک نرم‌افزار ویکی استفاده شده‌است. برخی از پروژه‌های فارسیِ این بنیاد از این قرارند:
سایر پروژه‌های ویکی‌مدیا مثل ویکی‌انبار، ویکی‌داده و ویکی‌گونه چند زبانه هستند.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ویکی موجود است. |
 |
در ویکی‌کتاب کتابی با عنوان: آشنایی با ویکی ها وجود دارد. |
|
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون رایانه است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
|
||||||||||||||||||||||||
