استان لرستان
مختصات: ۳۳°۲۹′۱۴″ شمالی ۴۸°۲۱′۱۴″ شرقی / ۳۳.۴۸۷۱° شمالی ۴۸.۳۵۳۸° شرقی
| لرستان | |
|---|---|
 |
|
| مرکز | خرم‌آباد |
| مساحت | ۲۸٫۲۹۴ کیلومترمربع |
| جمعیت (۱۳۹۰) | ۱٬۷۵۴٬۲۴۳ نفر نفر.[۱][۲] |
| تعداد شهرستان‌ها | ۱۰ شهرستان[۳] |
| منطقه زمانی | IRST (گرینویچ+۳:۳۰) |
| -تابستان (دی‌اس‌تی) | IRDT (گرینویچ+۴:۳۰) |
| وبگاه | وبگاه رسمی |
| نماینده ولی فقیه | سیداحمد میرعمادی[۴] |
| استاندار | هوشنگ بازوند |
| پیش‌شماره تلفن | ۰۶۶[۵] |
استان لرستان یکی از استانهای غربی ایران است. این استان ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع مساحت و بیش از یک میلیون و هفتصد و پنجاه و چهار هزار نفر جمعیت دارد.[۲] نرخ بیکاری در لرستان با ۲۰٫۲ درصد بالاترین نرخ بیکاری در ایران است.[۶] این استان سیزدهمین استان ایران از نظر جمعیت می‌باشد و یکی از استانهای پرجمعیت ایران به شمار می‌رود. خرم‌آباد مرکز استان است. طبق آمار سال ۱۳۸۵، خرم‌آباد بیستمین شهر بزرگ کشور است. لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوههای زاگرس پوشانده‌است. اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان واقع در حدفاصل شهرستان های دورود ، ازنا و الیگودرز ، و پست‌ترین نقطه آن در جنوبی‌ترین ناحیه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.[۷] بر اساس یافته‌های باستان شناسی این منطقه یکی از نخستین سکونتگاه‌های قدیمی بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستان‌شناسی زیادی برخوردار است.[۸] لرستان تنها استان ایران است که به دلیل اهمیت فوق‌العاده تاریخی یکی از ۴ بخش اصلی موزه ملی ایران را به خود اختصاص داده‌است. این ۴ بخش اصلی عبارتند از پیش از تاریخ، تاریخی و لرستان، دوران اسلامی، مهر و سکه.[۹] استان لرستان سومین استان پر آب کشور است و ۱۲ درصد آبهای کشور را در اختیار دارد.[۱۰] این استان علی‌رغم غیرمرزی بودن خسارت‌های بسیاری در جریان جنگ ایران و عراق متحمل شده‌است.
محتویات
ریشه نام[ویرایش]
لرها مردمانی هستند که از نظر قومی جزئی از مردم کرد به‌شمار نمی‌آیند.[۱۱] واژهٔ کرد در دوران تاریخی پس از حمله اعراب به ایران به معنای رمه‌گردانان و کوچ‌نشینان ایرانی‌تبار فلات ایران به کار رفته‌است و معنای قومی خاص نمی‌داده‌است.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹] در برخی از منابع، لرها و دیلمیان و بلوچان و اقوام دیگر را جز کرد شمرده‌اند زیرا واژه «کرد» به معنی یک نوع شیوه زندگی و نه معنی زبانی بوده‌است.[۲۰] اما از لحاظ قومیت لرها گروهی جدا از کردها حساب می‌شوند.[۲۰] نام لر در متون تاریخی پس از حمله اعراب به ایران، اولین بار در قرن ۴ هجری قمری به شکل واژه‌های اللّریه، لاریه، بلاد اللور و لوریه در متون بازمانده از آن دوران بروز می‌کند.
در لغت نامه دهخدا آمده‌است:
لر طایفه‌ای از ایرانیان چادرنشین است. لر و یا لور نام عشیرتی است بزرگ از عشایر کرد. گروهی از اکراد در کوههای میان اصفهان و خوزستان و این نواحی بدیشان شناخته آید و بلاد لر خوانند و هم لرستان و لور گویند.[۲۱]
حمدالله مستوفی می‌گوید در زبدة التواریخ آمده‌است:
در ذکر مقام لران و سبب وقوع اسم لری برایشان یاد کرده شدند که وقوع اسم لر بدان قوم بوجهی گویند از آنکه در ولایت مارود دیهی است آن را کرد می‌خوانند و درآن حدود دربندی آن را به زبان لری کوک اکر خوانند ودر آن دربند موضعی است که لر خوانند چون اصل ایشان از آن موضع خواسته ایشان را لر خوانند. وجه دوم آن است که به زبان لری کوه پردرخت را لِر گویند و بسبب ثقالت راء کسرهٔ لام با ضمه کردند و لر گفتند و وجه سوم اینکه این طایفه از نسل شخصی اند که او لر نام داشته و قول اول درست‌تر می‌نماید.[۲۲]
جغرافیای تاریخی لرستان[ویرایش]
پیش از رسیدن قوم ماد ساکنان لرستان اقوامی مانند کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیان و عیلامیها، بودند. لرستان به عنوان بخشی از سرزمین ایران شاهد مهاجرت قبایل آریایی بوده‌است. قوم ماد به غرب ایران کنونی از جمله مناطق لرستان کنونی کوچ کرده‌اند. مادها پس از ورود به زاگرس اقوام ساکن آنجا یعنی کاسی‌ها، الیپی‌ها، لولوبیان و عیلامیها و دیگر اقوام آسیایی را در خود حل کردند و زبان ایرانی خود را در منطقه رواج کامل دادند.[۲۳][۲۴][۲۵] منطقه لرستان پس از حمله اعراب به ایران، با نامهای گوناگونی چون جبال، لر کوچک، پیشکوه و لرستان فیلی نیز شناخته می‌شده‌است.
لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر[۲۶] واژه‌ای است که به سرزمین‌های لرنشین اطلاق می‌گردد و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. با این توضیح می‌توان حدود لرستان را از دشت‌های غرب خانقین و مندلی در عراق تا دشت ارژن در استان فارس در ایران و از شمال از استان همدان، تا سواحل خلیج فارس به صورت حدودی تعیین کرد.[۲۷] گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام‌گذاری کردند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد.[۲۶] این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد.[۲۶] در نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تاکنون آورده شده است.[۲۸]
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
لرستان |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
لر کوچک |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
لر بزرگ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
لرستان فیلی |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
پیشکوه |
|
|
پشتکوه |
|
|
|
بختیاری |
|
|
|
|
کوه کیلویه |
|
|
|
شولستان |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
استان لرستان |
|
|
استان ایلام |
|
|
|
چهارمحال و بختیاری |
|
|
|
|
کهگیلویه و بویراحمد |
|
|
|
شهرستان ممسنی |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
لغت نامه دهخدا در کنار توصیف استان لرستان به عنوان یکی از تقسیمات کشوری جدید، از لرستان به معنای سرزمین محل سکونت لرها نام می‌برد:
لرستان یعنی اراضی لرنشین، و آن ناحیتی است وسیع به مغرب ایران، که از شمال محدود است به کرمانشاه و از مشرق به کوههای بروجرد و ملایر و از مغرب به عراق و از جنوب به خوزستان...[۲۹]
.
به این ترتیب ناحیه مورد نظر شامل نیمه غربی استان لرستان فعلی از حدود پل هرو در شرق تا مرز استان ایلام در غرب و از گاماسیاب در جنوب شهرستان نهاوند در شمال تا رود دز در شمال خوزستان در جنوب می‌شود. این منبع همچنین تنها مرکز شهری ناحیه لرستان را خرم‌آباد ذکر کرده است:
تنها شهر (لرستان) خرم‌آباد است و آن قصبه‌ای است که در حدود پنجهزار نفر جمعیت دارد و در دره تنگی واقع شده که کشکان رود از آن می‌گذرد. (همان)
.
اتابکان لر[ویرایش]
اتابکان لرستان عنوان کلی دو سلسله مشهور به اتابکان لر بزرگ و اتابکان لر کوچک است که از اواخر عصر سلجوقیان بیش از چهار سده بر نواحی وسیعی فرمان راندند.
شهرها و شهرستان‌ها[ویرایش]
برابر با تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۱، استان لرستان ۱۰ شهرستان، ۲۹ بخش و ۸۵ دهستان دارد. استان لرستان هم اکنون دارای ۲۵ نقطه شهری و ۲۸۶۴ روستا دارای سکنه می‌باشد.[۳] شهرستانهای این استان عبارت‌اند از:
لرستان در ابتدای تقسیمات کشوری دوره پهلوی بخشی از فرمانداری کل خوزستان و لرستان بود که خیلی زود از خوزستان جدا و با عنوان فرمانداری کل لرستان مستقل شد. در ابتدای تشکیل، دارای دو شهرستان خرم‌آباد در غرب و بروجرد در شرق بود. در فاصله کوتاهی، الیگودرز از شهرستان گلپایگان جدا و سومین شهرستان استان شد. روند تشکیل شهرستانهای جدید تا اواخر دهه ۱۳۶۰ متوقف شده بود اما در پایان جنگ ایران و عراق، دورود و چالانچولان نیز از بروجرد، و کوهدشت و نورآباد هم از خرم‌آباد جدا و به شهرستان تبدل شدند. در سالهای بعدالشتر و پلدختر از شهرستان خرم‌آباد و نیز ازنا از شهرستان الیگودرز جدا و تبدیل به شهرستانهای مستقل شدند. شهرستان دوره در اواخر سال ۱۳۸۹ از شهرستان خرم‌آباد جدا و مستقل شد. جدیدترین شهرستان این استان شهرستان رومشگان است که در اواخر سال ۱۳۹۲ از شهرستان کوهدشت جدا و مستقل شد. مرکز این شهرستان، شهر چغابل است. استان لرستان هم اکنون دارای ۲۴ نقطه شهری است. بزرگترین شهرهای لرستان به ترتیب جمعیت عبارتند از: خرم‌آباد، بروجرد، کوهدشت، دورود، الیگودرز. بزرگترین شهر این استان از نظر وسعت شهری و جمعیت شهر خرم‌آباد و بزرگترین شهرستان استان شهرستان الیگودرز می‌باشد.
استان زاگرس[ویرایش]
استان زاگرس طرح پیشنهادی برای تشکیل استانی جدید در شرق استان لرستان به مرکزیت بروجرد بود.[۳۰][۳۱][۳۲][۳۳] این استان گاه با نامهای دیگر مانند استان بوستان، استان بروجرد و یا استان لرستان شرقی هم نام برده شده است. طرح اولیه تشکیل این استان در سال ۱۳۷۵ به هنگام سفر رئیس جمهور وقت حکومت جمهوری اسلامی، اکبر هاشمی رفسنجانی به بروجرد از سوی نمایندگان مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی ارائه شد.[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴] محدوده پیشنهادی برای استان زاگرس شهرستانهای کنگاور، تویسرکان، شازند، خنداب و ملایر را شامل می‌شود.[۳۰]
پیشنهاد تشکیل استان زاگرس با یازده شهرستان انتقاداتی را در بر داشته است به گونه‌ای که برخی خبرگزاری‌ها مانند خبرگزاری فارس با انتشار یک خبر یکسان آن را «فتنه قومیتی» نامیدند.[۳۰]
جمعیت[ویرایش]
بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت استان لرستان دوره در سال ۱۳۹۰ برابر با ۱٬۷۵۴٬۲۴۳ نفر بوده است که ۲٫۳ درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهد. تراکم جمعیت استان لرستان در همین سال برابر با ۶۲ نفر در هر کیلومتر مربع بوده است. همچنین طی دوره پنج ساله ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰، متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت استان لرستان ۰٫۴۴ درصد بوده است.[۲] در سرشماری سال سرشماری ۱۳۸۵، جمعیت لرستان ۱٫۷۱۶٫۵۲۷ نفر گزارش شده‌بود.[۳۵] تعداد خانوارهای استان لرستان در سال ۱۳۹۰ برابر با ۴۶۲٬۵۲۸ نفر بوده است. تعداد خانوارهای لرستان در سال ۱۳۸۵ برابر ۳۸۴٬۰۹۹ نفر بوده است. به این ترتیب طی یک دوره پنج ساله تعداد خانوارهای لرستانی بیش از ۲۰ درصد رشد کرده است. بر اساس همین سرشماری، جمعیت شهرنشین استان لرستان در سال ۱۳۹۰ برابر با ۱٬۰۷۵٬۹۵۱ نفر بوده است که نسبت به سال ۱۳۸۵ از رشدی برابر با ۵٫۵ درصد برخوردار بوده است. به این ترتیب ضریب شهرنشینی در استان لرستان ۶۱٫۳ درصد است.[۲]
جغرافیا[ویرایش]
استان لرستان یکی از استانهای کوهستانی در غرب ایران است. بیشتر مناطق این استان را کوههای زاگرس پوشانده‌است. آب و هوای این استان متنوع است و تنوع آب و هوا در آن از شمال شرق به جنوب غرب کاملاً مشهود است. لرستان از شمال با استانهای همدان و مرکزی، از شرق با استان اصفهان، از جنوب با خوزستان و از غرب با استانهای کرمانشاه و ایلام همسایه است. همچنین این استان از طریق باریکه‌ای در سمت جنوب شرقی دارای مرز بسیار کوتاهی با استان چهارمحال و بختیاری است. لرستان ۳۶۳٫۰۱ کیلومتر از تهران فاصله دارد.[۳۶]
آب و هوا[ویرایش]
لرستان به لحاظ اقلیم و هواشناسی یک استان چهار فصل است و دارای آب وهوای متنوعی است، این تنوع از شمال به جنوب و از شرق به غرب کاملاً محسوس است. زمستان هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک ادامه دارد قسمتهای جنوبی آن دارای هوایی مطبوع و بارانی است. اختلاف ثبت شده در شهرهای استان لرستان بین حداکثر و حداقل مطلق دما بیش از ۸۰ درجه سانتیگراد است. حداکثر دمای ثبت شده ۴۷/۴ و حداقل دمای مطلق ثبت شده ۳۵- است.
استان لرستان با بارش میانگین سالانه ۵۵۰ تا ۶۰۰ میلی‌متر بعد از استانهای گیلان و مازندران سومین، استان از نظر بارندگی در کشور است.[۳۸]
بطور کلی در استان لرستان سه ناحیه مشخص آب و هوایی دیده می‌شود:[۳۹]
- سرد کوهستانی
- متعدل مرکزی
- گرم جنوبی
جنگل‌ها[ویرایش]
حدود ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از مساحت استان لرستان پوشیده از جنگل است که این جنگل‌های حوزه رویشی زاگرس از با ارزش‌ترین ذخایر جنگلی جهان است. مهمترین گونه گیاهی در جنگل‌های لرستان بلوط است که این درختان نقش فوق‌العاده اکولوژیستی دارند و منابع مهمی برای حفظ آب و خاک محسوب می‌شوند. جنگل‌های لرستان از سال ۱۳۸۸ دچار بیماری و خسارت شده‌اند که بخشی از این بیماری متوجه عوامل انسانی و بخشی نیز به دلیل عوامل بیولوژیکی است و تا کنون تحقیقاتی در این زمینه انجام نشده است.[۴۰]
تغییر اقلیم و وجود پدیده گرد و غبار، افزایش درجه حرارت، تغییر بارش‌ها از برف به باران و عدم تعادل در پراکنش بارندگی‌ها موجب تشدید خشکسالی و نابودی بلوط لرستان شده است. ۷۰ درصد علل بیماری خشکسالی تشخیص داده شده است.[۴۱]
گونه‌های اندمیک[ویرایش]
غار ماهی کور[ویرایش]
غار ماهی کور تنها اثر طبیعی ملی استان لرستان است. این اثر در سال ۸۲ به عنوان اثر طبیعی ملی ثبت شده‌است. ماهی کور یکی از گونه‌های کمیاب و اندمیک ایران است که در دنیا گونه‌ای منحصر به فرد محسوب شده که در غاری واقع در استان لرستان زندگی می‌کند و اولین «غارماهی» حقیقی جهان است که اولین بار ژئولوژیست دانمارکی در سال ۱۹۳۷ ضمن مسافرتی که به ایران داشت آن را کشف کرد و مطالعاتی بر روی این گونه انجام داد. این گونه تنها در استان لرستان وجود دارد و به این لحاظ از ذخایر ارزشمند ایران زمین است.[۴۲]
سمندر لرستانی[ویرایش]
سمندر لرستانی یکی دیگر از گونه‌های اندمیک لرستان است که در معرض خطر انقراض می‌باشد. بیشتر در نواحی جنوبی لرستان و شمال خوزستان یافت می‌شود.[۴۳][۴۴] این گونه سرخ در فهرست سرخ قرارداد حمایت از گونه‌های طبیعی (سایتس) قرار دارد.[۴۵] وزغ بی گوش نیز یک گونه انحصاری زیست بوم لرستان می‌باشد.[۴۶]
انتقال آب لرستان به قم[ویرایش]
پس از اجرای طرح انتقال آب از الیگودرز در شرق استان لرستان به قم که رسانه‌های ایران از آن با عنوان کلی و مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» نام می‌برند، شهرستان الیگودرز اکنون تأمین کننده اصلی آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورزی) شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم می‌باشد.[۴۷][۴۸][۴۹] به گفته فتاح وزیر وقت نیرو این آب یکی از بهترین آبهای دنیا است.[۵۰]
در مجموع ظرفیت انتقال و جمع‌آوری آب در این طرح ۲۳ متر مکعب بر ثانیه است در حالی که بیشترین میزان آبی که از سد کرج به تهران می‌آید ۱۱ متر مکعب بر ثانیه بوده و ظرفیت سامانه یادشده بیش از دو برابر آب انتقالی از سد کرج به تهران است. این سامانه سالیانه ۱۸۳ میلیون متر مکعب آب به پشت سد کوچری منتقل می‌کند. ظرفیت نهایی انتقال آب در این پروژه ۵۰۰۰ لیتر در ثانیه است.[۵۱][۵۲] مقدار انتقال آب برای افق سال ۱۴۱۰ به ۲۴۰ میلیون مترمکعب می‌رسد که مطالعات آن در حال انجام است.[۵۱][۵۳]
اعتراض‌ها و خسارت‌ها[ویرایش]
انتقال آب از شرق استان لرستان و شهرستان الیگودرز به شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن چاه‌های آب این منطقه شده‌است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه‌های منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی برای این روستاها در نظر گرفته نشده‌است.[۵۴] این طرح درحالی برای استانهای دیگر هدف گذاری شده‌است که ۸۹۲ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند و ۶۸ هزار جمعیت روستایی این استان به وسیله تانکر آب رسانی می‌شوند.[۵۵][۵۶][۵۷] از سوی دیگر نام‌گذاری این طرح به عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» و همچنین نام گذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنش‌هایی در میان مردم استان لرستان شد تا جایی که محمد تقی توکلی نماینده شهرستان الیگودرز هم نسبت به نام‌گذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند. خشک شدن چاهها و چشمههای شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده‌است باعث از بین رفتن مجتمع‌های پرورش ماهی در این شهرستان شده‌است. پرویز فتاح، وزیر نیروی پیشین دولت نهم مدعی شد که وی مدافع حقوق مردم الیگودرز است.[۵۸]
این پروژه تنها پروژه ایران است که کلنگ آن برای آنکه باعث مطالبه‌ای از سوی مردم لرستان نشود به جای مبدأ در مقصد طرح به زمین زده شده است.[۵۶]
مکان‌های دیدنی لرستان[ویرایش]
_Bronze_Beaker_Luristan_1000_BC_(Rietberg_museum).JPG)
استان لرستان سرزمینی با آب و هوای معتدل و کوهستانی است که بین ۴۶ درجه و۵۱ دقیقه تا ۵۰ درجه و۲۲ دقیقه عرض شمالی در کوههای زاگرس میانی واقع شده‌است. اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان لرستان است و پست‌ترین نقطه در جنوبی‌ترین منطقه استان واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا ۵۰۰ متر است. از دیگر کوههای بلند می‌توان به کوه گرین با ارتفاع ۳۷۰۰متر از سطح دریا در بروجرد نام برد.
آثار باستانی و تاریخی[ویرایش]
لرستان جایگاه آثار باستانی و تاریخی فراوانی است که می‌توان آن‌ها را به سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم کرد. یافته‌های پیش از تاریخ لرستان، بیشتر شامل نقاشی‌ها، کنده‌کاری‌های غارها، سفالینه‌ها و اشیای مفرغی هستند. به دلیل کوهستانی بودن منطقه، نخستین ساکنان در مناطق مرکزی و غربی لرستان سکونت یافتند. در این استان، بیش از ۲۵۰ غار و پناهگاه صخره‌ای وجود دارد که نیمی از آنان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند. از جلمه غارهای مهم می‌توان به غارهای منقوش پیش از تاریخ هومیان یک، هومیان دو و میر ملاس کوهدشت و دوشه بخش چگنی خرم‌آباد، غارهای مسکونی پیش از تاریخ دره خرم‌آباد مانند غارهای پاسنگر، قمری، کنجی، گرارجنه و یافته و غار باستانی و شگفت‌انگیز کلماکره پلدختر و غار تمندر، غار شاهرود و غار بزنوید الیگودرز اشاره کرد[۵۹]
پل‌ها و دژها[ویرایش]
از دوره‌های هخامنشیان و ساسانیان، پل‌ها و دژهای ویران شده فراوانی به جای مانده‌است. [[پل گاومیشان، پل دختر، پل کشکان، پل شاپوری، پل کلهر، پل معمولان و نیز قلعه نصیر، قلعه می‌شوند، کاروانسرای چمشک وقلعه فلک الافلاک از این دسته‌اند. گورستان‌ها و تپه‌های تاریخی فراوانی در بیشتر مناطق این استان وجود دارند که هنوز مورد کاوش باستان‌شناسی قرار نگرفته‌اند. فلک‌الافلاک یا دژ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود. قلعه فلک الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار گرفته و چشم گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم‌آباد است. قلعه باجول و قلعه مندیش در الیگودرز نیز نشان از قدمت تاریخی این منطقه دارد.
مسجدها[ویرایش]
مسجدها و امامزاده‌ها نیز از مهمترین آثار به جای مانده از دوره‌های پس از اسلام در این منطقه هستند که مسجد جامع، مسجد سلطانی بروجرد مسجد جامع خرم‌آباد، امامزاده پیرشمس الدین بن موسی، امامزاده جعفر بروجرد، شاهزاده احمد پلدختر، شاهزاده محمد کوهدشت، امامزاده ابراهیم نورآباد، شاهزاده عبدالله، امامزاده زیدبن علی و امامزادگان ابوالوفا واقع در شهر خرم‌آباد، امامزاده محمد بن حسن الیگودرزاز قدیمی‌ترین و مهمترین این آثار به شمار می‌آیند. از جمله مهمترین مساجد استان لرستان می‌توان به مسجد جامع بروجرد که به مسجد جمعه نیز شناخته می‌شود اشاره کرد که یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است که در قرن دوم تا سوم هجری در شهر بروجرد بنا نهاده شده‌است. این مسجد در دل یکی از محله‌های تاریخی شهر با نام دودانگه واقع شده و به لحاظ معماری و قدمت، از بناهای منحصر به فرد استان لرستان و شهر بروجرد است.
گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی[ویرایش]
استان لرستان به دلیل قرارگیری در رشته کوههای زاگرس و وجود منابع فراوان آب دارای موقعیت مناسب از لحاظ گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی است. لرستان یک استان چهار فصل و دارای آب وهوای متنوع است و سه ناحیه مشخص آب و هوایی دارد. کوهستانهای مرتفع، آبشارهای متعدد، دریاچه‌های طبیعی، جنگل‌های وسیع بلوط و چند دشت وسیع در لرستان وجود دارند که از ظرفیت‌های این استان برای جذب گردشگر هستند. از مهمترین گردشگاه‌ها و دیدنی‌های طبیعی لرستان می‌توان به این مکان‌ها اشاره کرد:
.JPG)
- دریاچه گهر
- اشترانکوه
- لاله‌های واژگون دالانی الیگودرز
- پارک جنگلی شورآب
- منطقه گلدشت
- دریاچه کیو
- مجموعه تالاب‌های پلدختر
- آبشارها
آبشارها[ویرایش]
لرستان به دلیل قرار گرفتن در مناطق کوهستانی و همچنین به دلیل برخوردار بودن از منابع آب بسیار و چشمههای فراوان در موقعیت بسیار خوبی برای به وجود آمدن آبشارهای طبیعی است. در لرستان بالغ بر ۵۰ آبشار وجود دارد که هر ساله در فصل‌های مختلف علاقه‌مندان بسیاری را به خود جذب می‌کنند.
آبشارهای شهرستان الیگودرز
- آبشار آب سفید
- آبشار چکان
- آبشار برنجه
- آبشار تیندر
- آبشار لوچ
- آبشار خورشید
- آبشارهای دورک
- آبشار وارگ
- آبشار چونگ شنه
- آبشار تاف
- آبشار دره ماهی
- آبشار مبارک‌آباد
آبشارهای شهرستان پلدختر
آبشارهای شهرستان خرم‌آباد
آبشارهای شهرستان دلفان
آبشارهای شهرستان دورود
دریاچه‌ها[ویرایش]
- دریاچه گهر
دریاچه گهر در میان رشته کوه اشترانکوه در استان لرستان واقع است.[نیازمند منبع] این دریاچه در منطقه حفاظت شده اشترانکوه لرستان.[نیازمند منبع] این دریاچه که به «نگین اشترانکوه» معروف است یکی از زیباترین دریاچه‌های طبیعی ایران به شمار می‌رود و با ارتفاع ۲۳۶۰ متر از سطح دریا در میان منطقه حفاظت شده اشترانکوه لرستان واقع شده‌است. دسترسی به این دریاچه از طریق شهرهای الیگودرز و دورود امکان‌پذیر است.[نیازمند منبع]
- دریاچه کیو
دریاچه کیو در شمال غرب شهر خرم‌آباد قرار گرفته‌است. مساحت دریاچه هفت هکتار و عمق آن بین سه تا هفت متر است. این دریاچه از ارزشهای توریستی درون شهری برخوردار بوده و همچنین زیستگاهی مناسب برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر است. کیو در گویش لری مردمان خرم‌آباد به معنی کبود رنگ و آبی است و دلیل استفاده آن آب زلال و عمیق این دریاچه است که به رنگ آبی و نیلی دیده می‌شود.
- دریاچه شط تمی
دریاچه تمی یکی از جاذبه‌های گردشگری الیگودرز است. دریاچه تمی یکی از زیباترین دریاچه‌های کوهستان لرستان به شمار می‌رود که در جنوب استان لرستان و شهرستان الیگودرز در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد. تمی در گویش محلی به مکانی صاف و هموار که در جایی بلند قرار گرفته گفته می‌شود.
- دریاچه خان‌آباد
دریاچه سد خان‌آباد یکی از جاذبه‌های الیگودرز می‌باشد. این دریاچه در ۵۰ کلیومتری جنوب شرقی الیگودرز قرار دارد که شامل امکانات تفریحی همچون قایق تفریحی، جت اسکی و اسکان شبانه می‌باشد.
تالاب‌ها[ویرایش]
از مهمترین تالاب‌های لرستان می‌توان به تالاب‌های پلدختر اشاره کرد. این تالاب‌ها در ۱۵ کیلومتری جنوب پلدختر قرار دارد و از طریق یک جاده خاکی فرعی کنار جاده پلدختر - اندیمشک قابل دسترس است. زندگی بسیاری از حیوانات آن منطقه به این تالاب‌ها بستگی دارد. به طوری که شکار در آن منطقه ممنوع است. تعداد تالاب‌های پلدختر به ۱۰ عدد می‌رسد.
چشمه‌ها وسراب‌ها[ویرایش]
ازجمله موارد طبیعی و اکوتوریستی در لرستان وجود چشمه هاوسراب‌های متعدد در سطح این استان است. این سرابها و چشمه‌ها شرایط مناسبی را جهت جذب جمعیت توریستی داخل استان و خارج از استان را فراهم می‌نماید. سراب هنام و سراب کهمان در الشتر، سراب چگنی، کیو و چشمههای گلستان، گرداب سنگی در خرم‌آباد، سراب جانیزه، سراب زرشکه، سراب سفید، سراب زارم، سراب کرتول، و چشمههای ونایی، دره خونی، هفت چشمه و اسل در بروجرد و اشترینان، سراب غارتمندر و گردکانک، ماهی چال، فرسیان، گایکان، سر دره، رود آب در الیگودرز، سراب چشمه و رودک در دو رود، و چشمه فلفلی در ازنا، اطراف برخی از این چشمه‌ها و سرابها از پوشش گیاهی نادری برخوردار بوده و در طول فصول مساعد شرایط مناسبی را جهت جذب گردشگران فراهم می‌نماید.
مردم‌شناسی[ویرایش]
جمعیت استان را طایفه‌ها و تیره‌هایی از قوم ایرانی لر و لک تشکیل می‌دهند. مردم لرستان به گویش لری خرم‌آبادی، لری بختیاری، لری ثلاثی، لری بالاگریوه‌ای و زبان لکی ٫ فارسی تکلم می‌کنند. محدوده سرزمین‌های لرنشین محدود به استان لرستان نیست و در استانهای چهارمحال و بختیاری، فارس، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، خوزستان، همدان، مرکزی و ایلام نیز طایفه‌های گوناگون لر پراکنده‌اند.[نیازمند منبع]
برخی از مردم لرستان به زبان لکی تکلم می‌کنند. از جمله شهرهایی که مردمانشان به زبان لکی تکلم می‌کنند می‌توان الشتر (سلسله)، نورآباد (دلفان)، فیروزآباد، کوهدشت و بخش‌هایی از منطقه چغلوندی را نام برد.
زبان و گویش در لرستان[ویرایش]
گویش‌های لُری نزدیک‌ترین گویش‌های ایرانی به زبان فارسی هستند.[۶۰] زبان لری همانند زبان فارسی نواده‌ای از زبان پارسی میانه است[۶۱] و واژه‌های آن همانندی بسیاری با فارسی دارد.[۶۱] ریشه زبانهای ایرانی لری-بختیار مانند زبان فارسی به پارسی میانه (پهلوی ساسانی) و از طریق پارسی میانه به پارسی باستان (زبان هخامنشیان) برمی‌گردد[۶۲]. ویژگی‌های زبان لری نشان می‌دهد که چیرگی زبانهای ایرانی در منطقه کنونی لرستان در تاریخ باستان از سوی ناحیه پارس صورت گرفته و نه از سوی ناحیه ماد.[۶۳][۶۴] زبان‌شناسانی دیگر لری را یک پیوستار زبانی از گویش‌های ایرانی جنوب غربی بین گونه‌های فارسی و کردی دانسته‌اند،[۶۵] که میان مردم لُر در غرب و جنوب غرب ایران رایج است و خود از سه گویش جدا تشکیل می‌شود که عبارتند از گویش لرستانی، بختیاری و لری جنوبی (کهگیلویه و ممسنی و بویراحمدی) و در دو سوی پیوستار با انواعی از زبانهای کردی وفارسی شانه به شانه‌است.[۶۵] به عبارت دقیق تر این خانواده یک گروه جدا اما مرتبط از چند زیر گروه پیوسته از ایلات و طوایف است، شناخته شده‌ترین این گروهها عبارتند از فیلی یا لر کوچک و بختیاری، بویراحمد، کهگیلویه و ممسنی (چهار گروه اخیر لر بزرگ را تشکیل می‌دهند). فیلی بیشتر به پیشکوه و پشتکوه تقسیم می‌شود، چند گروه کوچکتر دیگر هم هستند.[۶۶]
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان لرستان به قرار زیر بود: ۴٫۶ فارس (۴٫۶٪ مرد، ۴٫۲٪ زن)، ۰٫۳ ترک (۰٫۵٪ مرد)، ۰٫۵ کرد (۱٫۱٪ زن)، ۰٫۵ عرب (۰٫۵٪ مرد)، ۹۱٫۵ لُر و لک (۹۱٫۸٪ مرد، ۹۲٫۱٪ زن)، ۰٫۳ شمالی شامل گیلک، مازنی، تات، تالش و ترکمن (۰٫۵٪ مرد)، ۱٫۸ سایر و ۰٫۵ بدون جواب بودند.[۶۷]
موقعیت اقتصادی[ویرایش]
استان لرستان به سبب داشتن کوهستانهای پهناور و مراتع بسیار، از گذشته‌های دور زیستگاه مردمی بوده که دامپروری و کشاورزی پیشه اصلی آنان بوده‌است. به همین سبب ساختار طایفه‌ای در این استان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده‌است. ایلات و طوایف لرستان گستردگی زیادی دارند اما در مجموع به دو گروه کوچ رو و ساکن تقسیم می‌شوند. طایفه‌هایی از لر بختیاری در شرق لرستان، در مناطق الیگودرز و ازنا ساکن هستند و یا هر ساله به این منطقه کوچ می‌کنند. مراتع فراوان و بارندگی مناسب، امکان پرورش دام و کشاورزی را در این منطقه فراهم نموده‌است. از همین رو پیشه سنتی مردم لرستان دامپروری و کشاورزی بوده‌است. ساکنان مناطق شهری، پیشه‌ور، بازرگان و یا صنعت‌گر بوده‌اند. امروزه درصد قابل توجهی از ساکنان شهرها را کارمندان ادارات دولتی، آموزشی و نظامی تشکیل می‌دهند. دامپروری از جمله فعالیتهای مهم مردم این استان به شمار می‌رود. از لحاظ صنعتی نیز استان لرستان در حال توسعه می‌باشد که می‌توان به صنایع ساختمانی، سیمان، فلزی، سرامیک، غذایی، پوشاک، صنایع دستی و شیمیائی اشاره کرد. معادن این استان شامل سنگ تراورتن، مرمریت، فلدسپات، تالک، سنگ آهک، سرب و روی می‌باشد.
راه‌های ارتباطی[ویرایش]
جاده‌ها[ویرایش]
|
|
|
|---|---|
| 5 آزادراه | |
| اطلاعات مسیر | |
| طول: | ۹۴۰ کیلومتر |
| موقعیت | |
| شهرستان‌ها: | پردیس، تهران، ساوه، سلفچگان، اراک، شازند، بروجرد، خرم‌آباد، اندیمشک، شوشتر، اهواز، بندر امام خمینی |
| سیستم بزرگ‌راه | |
| آزادراه‌ها | |
در پی تأسیس وزارت طرق و شوارع در سال ۱۳۰۸ اداره طرق و شوارع خوزستان و لرستان در سال ۱۳۱۲ شروع به فعالیت کرد. در ابتدای فعالیت این وزارت حدود ۳۱۰ کیلومتر راه شوسه در محدوده استان لرستان قابل استفاده بود که این مقدار با تبدیل وزارت طرق و شوارع به وزارت راه به ۵۹۰ کیلومتر ارتقاء یافت. اداره کل راه و ترابری استان لرستان به طور مستقل در سال ۱۳۵۴ تشکیل و حوزه راه استان لرستان و خوزستان رسماً از یکدیگر جدا شدند. تا پایان سال ۱۳۸۱ طول راه‌های برون شهری استان لرستان عبارتند از ۱۶۷۱ کیلومتر راه آسفالت اصلی و ۱۵۳۳ کیلومتر راه آسفالت روستایی و ۲۷۵۰ کیلومتر راه شوسه روستایی.[۶۸]
آزادراه خرم زال[ویرایش]
آزادراه خرم‌زال که با نام آزادراه خرم‌آباد - پل زال نیز شناخته می‌شود و عملیات ساخت آن از سال ۱۳۸۴ آغاز شده بود در حد فاصل دو شهر خرم‌آباد و اندیمشک به طول ۱۰۴ کیلومتر قرار گرفته است. از جمله اهداف ساخت این آزادراه کاهش تصادفات، کاهش زمان سفر و همچنین صرفه جویی سالانه ۴۰۰ میلیارد ریال در مصرف سوخت، کاهش ۶۰ کیلومتری طول آزاد راه نسبت به مسیر قدیمی خرم‌آباد - پلدختر - اندیمشک، کاهش بار ترافیکی و افزایش سرعت مطمئن در این محور عنوان شده است.[۶۹][۷۰]
فرودگاه[ویرایش]
اولین هواپیما در سال ۱۳۰۴ در این فرودگاه به زمین نشست.[۷۱] پس از انقلاب ۱۳۵۷ هیچ‌گاه پروازهای منظمی در این فرودگاه صورت نگرفته و در برخی مواقع این فرودگاه به صورت کامل تعطیل شده است.[۷۲][۷۳][۷۴] خطوط هوایی فعال در فرودگاه خرم‌آباد، خط هوایی خرم‌آباد، فرودگاه مهرآباد و خط هوایی خرم‌آباد، فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد مشهد است.[۷۵]
راه آهن[ویرایش]
| راه آهن لرستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
راه آهن استان لرستان به دلیل کوهستانی بودن مسیر یکی از مناطق پراهمیت شبکه ریلی ایران است. مسیر ریلی استان لرستان هم‌اکنون ۲۱۵ کیلومتر است که در طول این مسیر ۱۵ ایستگاه ایجاد شده‌است. مسیر راه آهن لرستان دارای ۱۳۳ تونل است، همچنین این مسیر در کنار رودخانه‌های دز و سزار می‌باشد. ساخت راه آهن سراسری شمال به جنوب از سال ۱۳۰۶ آغاز و در سال ۱۳۱۷ به بهره‌برداری رسید. راه آهن لرستان ابتدا جزء ناحیه جنوب بود و در اواخر سال ۱۳۲۴ و پس از خروج متفقین از مناطق کوهستانی راه آهن جنوب بین ایستگاههای دورود و اندیمشک بوجود آمد.[۷۶]
انتقال اداره کل[ویرایش]
اداره کل راه آهن لرستان از ابتدای استقلال از بخش جنوب در شهر اندیمشک مستقر بود. در حال حاضر این اداره کل به شهر دورود در استان لرستان منتقل شده‌است.[۷۷]
فرسودگی خطوط[ویرایش]
فرسودگی خطوط راه آهن منطقه لرستان همواره سبب ایجاد حوادث متعدد و مسدود شدن تنها خط ارتباط ریلی تهران به جنوب شده‌است.[۷۸]
توسعه[ویرایش]
طی طرحی که در دولت محمود احمدی نژاد مطرح گردیده‌است با اختصاص بودجه‌ای ۱۳۰۰۰ میلیارد ریالی راه آهن سراسری از شهر دورود به شهر بروجرد و شهرهای خرم‌آباد، کوهدشت، پلدختر و اندیمشک متصل کند. معاون ساخت و توسعه راهها و راه آهن وزارت راه و شهرسازی ایران سرعت ساخت در این طرح را ۱۰۰ کیلومتر در ساعت عنوان کرده‌است.[۷۹]
افراد سرشناس[ویرایش]
 |
این بخش به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
- کریم خان زند پادشاه ایران
- لطفعلی خان زند شاهزاده و پادشاه ایران
- سید حسین طباطبایی بروجردی
- مهدی کروبی (ریاست دوره ششم مجلس شورای اسلامی و نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی مردم الیگودرز)[۸۰]
- احمد کروبی (از روحانیون سرشناس و پدر مهدی کروبی)[۸۱]
- عبدالحسین زرین‌کوب ادیب و تاریخدان
- سید جعفر شهیدی مورخ و نویسنده
- مهرداد اوستا ادیب و شاعر
- باباطاهر عارف و چامه سرا
- میرزاشفیع مصدق شاعر و عارف
- ملا منوچهر کولیوند شاعر
- امیر حسین منظمی پیشکسوت والیبال ایران
- زهرا رهنورد
- امیرخان سپهوند پدر حقوق جزای ایران
- ربیعا اسکینی از حقوقدانان برجسته
- علی اکبر شکارچی موسیقیدان
- مسعود رایگان هنرمند
- شهره لرستانی هنرمند
- لوریس چکناواریان رهبر ارکستر
- وحید امیری بازیکن تیم ملی
- هوشنگ اعظمی لرستانی پزشک لرستانی و از فعالان سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران
- سیامک اسدیان فرمانده نظامی و از اعضای کمیتهٔ مرکزی سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران
- سید فرید قاسمی معروف به آبروی حرفه روزنامه‌نگاری
- سینا سرلک (خواننده و شاگرد برجسته شجریان)[۸۲]
- مهدی غضنفری (وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران)[۸۳]
- محسن آرمین[۸۴])سیاست‌مدار اصلاح‌طلب و پژوهشگر دینی ایرانی است.[۸۵] نمایندهٔ سابقتهران در دورهٔ ششم مجلس شورای اسلامی
- عبدالمحمد آیتی استاد برجسته حکمت و فرهنگ مترجم قرآن[۸۶]
- جواد بختیاری از استادان برجسته خوشنویسی و خط نستعلیق معاصر ایران
- ایرج رحمانپور خواننده موسیقی لری
- نصیر شیرخانی نویسنده و تحلیلگر مسایل نفت و گاز
- همایون بهزادی بازیکن تیم ملی فوتبال و باشگاه پرسپولیس
- رضا سقایی خواننده موسیقی لری
- فاطمه گودرزی هنرپیشه
- مرتضی اعظمی لرستانی
- رضا مریدی دلفان نوازنده سرنا موسیقی لکی و لری
- شامیرزا مرادی نوازنده و خواننده موسیقی لری
- روح‌الله کمالوند نماینده روحانیون انقلابی در مذاکرات با حکومت پهلوی
- فرج علیپور آهنگساز، نوازنده کمانچه و خواننده موسیقی لری
- علیرضا دلیخون دروازه بان سابق تیم ملی
- غلامرضا محمدی مربی تیم ملی کشتی
- علی مردان خان بختیاری متولد الیگودرز و از مبارزین عصر پهلوی اول
- آرش میراسماعیلی جودوکار
- حمید ایزد پناه نویسنده و پژوهشگر تاریخ و موسیقی
- علی خاکی صدیق استاد دانشگاه و رئیس سابق دانشگاه خواجه نصیر
- ابراهیم میرزاپور فوتبالیست
- علی دریکوندی معروف به گونگادین نویسنده رمان مشهور" برای گونگادین بهشت نیست"
- قدم خیر قلاوند شیرزن مبارز در مقابل استعمار انگلیس[۸۷][۸۸]
- بیژن کوشکی فوتبالیست
- شهید محمد بروجردی مسیح کردستان
- غضنفر آذرفر فرمانده لشکر ۶۴ ارومیه و فاتح عملیات کربلای ۷ (پس از پیروزی روح‌الله خمینی طی یک تماس بی‌سابقه از طریق بیسیم از حماسه آفرینی رزمندگان تقدیر کرده و این پیروزی را به امیر آذرفر تبریک گفت)[۸۹][۹۰]
مراکز آموزش عالی[ویرایش]
- دانشگاه علوم پزشکی لرستان
- دانشگاه لرستان
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خرم‌آباد
- دانشگاه آزاد اسلامی خرم‌آباد
- دانشگاه آزاد اسلامی الیگودرز
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد پلدختر
- دانشگاه آزاد ازنا
- دانشگاه آیت‌الله بروجردی
- دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بروجرد
- دانشگاه آزاد اسلامی دورود
- حوزه علمیه کمالیه
رسانه‌ها[ویرایش]
شبکه افلاک[ویرایش]
شبکه افلاک که با نام شبکه استانی سیمای مرکز لرستان نیز شناخته می‌شود. شبکه تلویزیونی استانی متعلق به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است که ویژه مردم استان لرستان برنامه پخش می‌کند.[۹۱] تلویزیون از سال ۱۳۵۱ با نصب چند ایستگاه فرستنده تلویزیونی بخشی از شهرستانهای لرستان تحت پوشش قرار گرفت. برنامه‌های این مرکز پیش از ایجاد شبکه استانی از سال ۱۳۶۷ با افتتاح نلویزیونی محلی استان فعالیت خود را به طور منسجم در مر کز آغاز نمود.
رادیو لرستان[ویرایش]
رادیو لرستان در سال ۱۳۳۷ آغاز به کار کرد. در آن زمان نیروی ارتش و لشکرمستقر در خرم‌آباد به وسیله بی سیم، هفته‌ای یک روز به مدت شصت دقیقه برنامه‌های مختلفی پخش می‌کرد. در سال ۱۳۵۱ یک فرستنده یک کیلوواتی با پخش روزانه ۹ ساعت برنامه در خرم‌آباد آغاز به کار کرد که از این مدت ۸ ساعت به تقویت شبکه سراسری رادیو و یک ساعت نیز اختصاص به پخش اخبار و ترانه داشت. در سال ۱۳۵۲ در یکمین سالگرد تأسیس رادیو مرکز لرستان ساعات کار این مرکز به ۱۰ ساعت رسید که از این ده ساعت دو ساعت تولید محلی و بقیه آن تقویت شبکه بوده‌است.[۹۲]
موسیقی لرستان[ویرایش]
موسیقی لرستان از تنوع و پیشینه‌ای کهن برخوردار است که به دو بخش کلی، موسیقی‌های آوازی (کلامی) و موسیقی‌های سازی تقسیم می‌شود. هم اکنون موسیقی لری در قالب ترانه به هفت بخش تقسیم می‌شود. بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی در مناطق لرنشین، تصویری از رقص و پایکوبی بر قطعه‌ای سفالی به دست آمده که قدمت موسیقی در این منطقه را به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح رقم می‌زند. همچنین از آثار و شواهد به دست آمده در این مناطق تصاویری از آلات موسیقی دوران مانند شیپور و تنبور بر روی ظروف نقره وجود دارد که حاکی از رواج موسیقی نزد این قوم در عهد ساسانی است. امروزه نیز برخی از نغمه‌های باستانی در قالب مقامهای موسیقی قومی باقی‌مانده‌است. موسیقی و ترانه‌های مردم لر معمولاً در میزانهای مرسوم۴/۲، ۸/۶، ۸/۷ اجرا می‌شوند. همان‌طور که مشاهده می‌شود این وزنها در موسیقی مردم کرد نیز وجود دارند. اما نکته قابل ملاحظه در این میان نحوه اجرای تاکیدها در هر قوم است که باعث تفاوت و ایجاد ویژگی برای هر قوم می‌گردد.
جستارهای وابسته[ویرایش]
- گویش‌های لری
- اتابکان لرستان
- اتابکان لر کوچک
- فهرست طایفه‌های لرستان
- پوشاک مردم لرستان
- موسیقی لرستان
- بازیهای محلی لرستان
- فهرست آبادی‌های استان لرستان
منابع[ویرایش]
- ↑ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹۰
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «جمعیت استان لرستان در سال 90 به یک میلیون و 754 هزار و 243 نفر رسیده است». خبرگزاری جمهوری اسلامی، کد خبر: ۸۰۳۰۴۳۶۷ تاریخ خبر: ۱۳۹۱/۰۶/۱۲.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «استان لرستان». درگاه ملی آمار. بازبینی‌شده در ۲۰۱۵-۰۷-۰۸.
- ↑ «پایگاه اطلاع رسانی نماینده ولی فقیه در استان لرستان». پایگاه اطلاع رسانی نماینده ولی فقیه در استان لرستان. ۲۰۱۵-۰۷-۰۵. بازبینی‌شده در ۲۰۱۵-۰۷-۰۸.
- ↑ «اجرای طرح هم کد سازی تلفن ثابت» (فارسی). وبگاه شرکت مخابرات ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «۱۲٫۲ درصد، نرخ بیکاری سال ۹۱/ لرستان بیکارترین استان کشور». خبرآنلاین، ۲۵ فروردین ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۸ ژانویه ۲۰۱۴.
- ↑ لرستان
- ↑ مرکز ملی آمار ایران
- ↑ وبگاه موزه ملی ایران
- ↑ «سومین استان پر آب کشور؛ تشنه در جوار دریای خروشان!». خبرگزاری مهر، ۱۳۸۹/۰۸/۱۴.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ مصطفی تقوی مقدم در کتاب تاریخ سیاسی کهگیلویه، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۷۷. ص۴۰.
- ↑ V. Minorsky, Encyclopedia of Islam: «We thus find that about the period of the Arab conquest a single ethnic term Kurd (plur. Akrād) was beginning to be applied to an amalgamation of Iranian or iranicised tribes. ,»Kurds «in Encyclopaedia of Islam». Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, ۲۰۰۷. Brill Online. accessed ۲۰۰۷.
- ↑ زبانها و گویش‌های ایران. منبع: کتاب تاریخ زبان فارسی نویسنده: دکتر پرویز ناتل خانلری
- ↑ قومیت‌ها در بوستان سعدی، بازدید: ژوئن ۲۰۰۹.
- ↑ عبدالله شهبازی، مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر، تهران: نشر نی، ۱۳۶۹، صص ۸۷–۱۱۸.
- ↑ Martin van Bruinessen, «The ethnic identity of the Kurds» , in: Ethnic groups in the Republic of Turkey, compiled and edited by Peter Alford Andrews with Rüdiger Benninghaus [=Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Nr.۶۰]. Wiesbaden: Dr. Ludwich Reichert, ۱۹۸۹, pp. ۶۱۳–۲۱. excerpt: «The ethnic label»Kurd «is first encountered in Arabic sources from the first centuries of the Islamic era; it seemed to refer to a specific variety of pastoral nomadism, and possibly to a set of political units, rather than to a linguistic group: once or twice,»Arabic Kurds «are mentioned. By the ۱۰th century, the term appears to denote nomadic and/or transhumant groups speaking an Iranian language and mainly inhabiting the mountainous areas to the South of Lake Van and Lake Urmia, with some offshoots in the Caucasus...If there was a Kurdish speaking subjected peasantry at that time, the term was not yet used to include them.»[
- ↑ Wladimir Iwanov:«The term Kurd in the middle ages was applied to all nomads of Iranian origin».(Wladimir Ivanon, «The Gabrdi dialect spoken by the Zoroastrians of Persia», Published by G. Bardim ۱۹۴۰. pg ۴۲)
- ↑ David Mackenzie: «If we take a leap forward to the Arab conquest we find that the name Kurd has taken a new meaning becoming practically synonmous with 'nomad', if nothing more pejorative» D.N. Mackenzie, «The Origin of Kurdish», Transactions of Philological Society, ۱۹۶۱, pp ۶۸-۸۶
- ↑ Richard Frye,«The Golden age of Persia», Phoneix Press, ۱۹۷۵. Second Impression December ۲۰۰۳. pp ۱۱۱: "Tribes always have been a feature of Persian history, but the sources are extremly scant in reference to them since they did not 'make' history. The general designation 'Kurd' is found in many Arabic sources, as well as in Pahlavi book on the deeds of Ardashir the first Sassanian ruler, for all nomads no matter whether they were linguistically connected to the Kurds of today or not. The population of Luristan, for example, was considered to be Kurdish, as were tribes in Kuhistan and Baluchis in Kirman"
- ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ Professor Garnik Asatrian (Yerevan University) (۲۰۰۹). Prolegomena to the study of the kurds (pdf). Published in ۲۰۰۹, Iran and the Caucasus, ۱۳, pp.۱–۵۸
- ↑ «لر» (فارسی). وبگاه لغت نامه دهخدا. بازبینی‌شده در ۱۸ تیر ۱۳۸۹.
- ↑ «لرکوچک» (فارسی). وبگاه لغت نامه دهخدا. بازبینی‌شده در ۱۸ تیر ۱۳۸۹.
- ↑ کردها نوادگان مادها - و. مینورسکی - ۱۳۸۲ نشر: ژیار
- ↑ سیسیل جی ادموندز: کردها، ترک‌ها، عرب‌ها ص ۱۳، ترجمه یونسی
- ↑ و. نیکیتین - کرد و کردستان ترجمه محمد قاضی - نشر درایت ۱۳۶۳. ص ۴۲–۵۱،
- ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ۲۶٫۲ پشتدار، علی‌محمد. لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی. ج. ۷. علوم انسانی «ایران شناخت»، ۱۳۷۶. ۱۶۰ تا ۱۸۳. بازبینی‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۴.
- ↑ «LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori» (انگلیسی). Iranica. بازبینی‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۴.
- ↑ امان‌اللهی بهاروند، سکندر. قوم لر. آگه، ۱۳۹۱. ۷۷. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۲۹۱۳۵۸.
- ↑ لغت نامه دهخدا. دانشگاه تهران، ۱۳۷۷. ج. ۱۳ ص. ۴–۱۹۶۶۳
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ ۳۰٫۲ «تقلایی برای اختلاف افکنی درباره استان زاگرس» (فارسی). خبرگزاری فارس، ۱۵ شهریور ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ «درخواست تأسیس استان زاگرس از سوی نماینده بروجرد» (فارسی). خبرآنلاین، ۲ شهریور ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ «زمزمه‌های تشکیل استان زاگرس در پی یک اختلاف قدیمی» (فارسی). ایبنانیوز، ۲۷ تیر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ «استان زاگرس پس از استان البرز» (فارسی). تابناک، ۲۷ تیر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «جدیدترین جزئیات از طرح پیشنهادی استان زاگرس با مرکزیت بروجرد» (فارسی). خبرگزاری فارس، ۱۵ شهریور ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ World Gazetteer
- ↑ Distance Between Tehran and Lorestan
- ↑ «آمار دراز مدت بارندگی استانهای کشور». سازمان هواشناسی ایران. بازبینی‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۹۳.
- ↑ سومین استان پر آب کشور؛ تشنه در جوار دریای خروشان!
- ↑ وزارت امور خارجه ایران
- ↑ «۱٫۲ میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس به لرستان اختصاص دارد» (فارسی). خبرگزاری برنا. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴.
- ↑ «نابودی ۵۶۱ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط لرستان» (فارسی). موسسه فرهنگی مطبوعاتی جام جم. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴.
- ↑ «تنها اثر طبیعی ملی لرستان در معرض تهدید/ جاده‌ای روی خلوت «ماهی کور»» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۳۹۰/۱۲/۲۲.
- ↑ «"سین" هشتم سفره عید متولد شد/ "فرزند آتش" فقط ۳ هزار تومان!» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۳۹۰/۱۲/۲۲.
- ↑ «تجاری کردن یک گونه منحصر بفرد/ تبلیغات سایت خارجی برای فروش "سمندر"!» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۳۹۱/۰۹/۲۵.
- ↑ «وقتی شهرت و زیبایی کار دست "سمندر" داد/ ساکن آبشارها را دریابیم» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۳۹۱/۰۹/۲۵.
- ↑ «مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: وزغ بیگوش لرستانی و سمندر کوهستانی گونه‌های اندمیک هستند.» (فارسی). خبرگزاری ایسنا، 1391/09/25.
- ↑ «نماینده قم:طرح انتقال آب'دز'، رؤیای مردم این استان را محقق می‌کند» (فارسی). خبرگزاری ایرنا، ۲۷ فروردین ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «آب رودخانه دز به قم رسید» (فارسی). وب‌سایت جام‌جم آنلاین، ۱ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «آب شیرین به قم رسید» (فارسی). واحد مرکزی خبر جمهوری اسلامی ایران، ۱ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «طرح انتقال آب به ۴۰ شهر و روستای قم». جام جم آنلاین، ۱۶ آبان ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ ۵۱٫۰ ۵۱٫۱ روزنامه جام‌جم، صفحه ۱۵، دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۰، سال دوازدهم، شماره ۳۱۵۲
- ↑ «مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران» (فارسی). ایرنا، ۴ اردیبهشت ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ gozashteh/Barnameh 221/page-8.htm «با اجرای طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دزهفت شهر کم‌آب ایران مرکزی سیراب می‌شود» (فارسی). معاونت برنامه ریزی ونظارت راهبردی رئیس جمهور. بازبینی‌شده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «اینجا روزی رودخانه بود». روزنامه اعتماد ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸.
- ↑ «۸۹۲ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند» (فارسی). روزنامه مردم سالاری، ۱۹ بهمن ۱۳۸۹. بازبینی‌شده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ ۵۶٫۰ ۵۶٫۱ «۶۸ هزار روستایی چشم به آب تانکر دارند / زاگرس نشینان تشنه‌اند!» (فارسی). خبرگزاری مهر ۲۳ خرداد ۱۳۸۹. بازبینی‌شده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «۸۸۸ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند» (فارسی). خبرگزاری مهر ۲۲دی ۱۳۸۹. بازبینی‌شده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «الیگودرز قربانی طرح انتقال آب به قمرود». آبنمانیوز۲ اردیبهشت ۱۳۸۹.
- ↑ غار یافته.وبگاه تبیان لرستان، بازدید ۲۶/۳/۱۳۸۷.
- ↑ Iranica: IRAN vi. IRANIAN LANGUAGES AND SCRIPTS (2) Documentation
- ↑ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ Erik John Anonby, "Update on Luri: How many languages?"// Journal of the Royal Asiatic Society (Third Series), Volume 13, Issue 02, Jul 2003, pp 171–197
- ↑ Donald Stilo, "Isfahan xxi. PROVINCIAL DIALECTS" in Encyclopædia Iranica [۱] While the modern SWI languages, for instance, Persian, Lori-Baḵtiāri and others, are derived directly from Old Persian through Middle Persian/Pahlavi
- ↑ Yar-Shater, Ehsan. 1982. Encyclopaedia Iranica. London: Routledge & Kegan Paul. V, p. 617a
- ↑ Houtsma, M. T. ، 1987. E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936. Published by BRILL. [۲]. p. 41. (and p. 281) ISBN 90-04-08265-4, ISBN 978-90-04-08265-6
- ↑ ۶۵٫۰ ۶۵٫۱ «لری چند زبان است؟».
- ↑ Journal of the Royal Asiatic Society (Third Series)، Volume ۱۳، Issue ۰۲، Jul ۲۰۰۳، pp ۱۷۱–۱۹۷
- ↑ شماره کتابشناسی ملی:۲۸۹۰۸۵۹/طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی){گزارش}:استان لرستان/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۸-۶۱-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۵۸ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
- ↑ «معرفی سازمان» (فارسی). وب‌سایت اداره کل راه و ترابری استان لرستان. بازبینی‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۱.
- ↑ «آزاد راه خرم‌آباد-پل زال افتتاح شد» (فارسی). جام جم آنلاین. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «آزاد راه خرم‌آباد-پل زال افتتاح شد» (فارسی). جام جم آنلاین، ۱۱ آبان ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ قاسمی، خرم‌آباد شناسی ۳، ۱۴.
- ↑ «پروازهای شنبه هواپیمایی شرکت فارس قشم در فرودگاه خرم‌آباد لغو شد» (فارسی). خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۲۹ بهمن ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «پرواز صبح چهارشنبه فرودگاه خرم‌آباد لغو شد» (فارسی). خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۲۹ بهمن ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «فرودگاه خرم‌آباد هر روز بدتر از دیروز» (فارسی). وبگاه فردانیوز، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «برنامه ۲۴ پرواز فرودگاه خرم‌آباد (۱۳ تا ۱۹ اردیبهشت ۹۳)+ پروازهای مشهد» (فارسی). خبرگزاری یافته، ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۴. بازبینی‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۴.
- ↑ «تاریخچه اداره کل راه آهن لرستان» (فارسی). وب‌سایت اداره کل راه آهن ایران. بازبینی‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۱.
- ↑ «چارت سازمانی اداره کل راه آهن استان لرستان با ۳۴۰ پست ابلاغ شد» (فارسی). خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۰/۰۹/۰۳. بازبینی‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۱.
- ↑ «مسدود شدن راه آهن تهران، جنوب براثر خارج شدن ۱۳ واگن باری از خط» (فارسی). صداو سیمای استان لرستان. بازبینی‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۱.
- ↑ «سرمایه‌گذاری ۱۳۰۰ میلیارد تومانی در راه آهن دورود - خرم‌آباد - اندیمشک» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۳۹۰/۰۷/۱۸. بازبینی‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۱.
- ↑ «حاشیه ورود کروبی به الیگودرز» (فارسی). فردا نیوز، ۶ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲.
- ↑ «حذف نام پدر کروبی از میدانی در الیگودرز» (فارسی). البرز نیوز، ۰۲ بهمن ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲.
- ↑ «سینا سرلک با ساز ساکت می‌خواند». خبرگزاری سینمای ایران، ۸/۵/۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲.
- ↑ «زندگینامه: مهدی غضنفری» (فارسی). همشهری آنلاین، ۱۳ شهریور ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۰.
- ↑ «فهرست نمایندگان دوره ششم مجلس شورای اسلامی» (فارسی). وبگاه رسمی مجلس. بازبینی‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «پاسخ آرمین به یزدی» (فارسی). پارلمان‌نیوز. بازبینی‌شده در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۹.
- ↑ «عبدالمحمد آیتی، استاد حکمت و ادب درگذشت» (فارسی). دویچه وله، 12.09.2013.
- ↑ تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان، حمید ایزدپناه،1376، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
- ↑ سفرنامه الموت لرستان و ایلام، ص=54، فریا استارک،1360، گویش شناسی،
- ↑ «تقدیر از خدمات امیر آذرفر / تاسف از بی‌توجهی به برخی از رزمندگان و ایثارگران». خبرگزاری مهر، ۱۳۸۸/۰۱/۲۴. بازبینی‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ «بررسی تخصصی عملیات ظفرآفرین کربلای 7». وبگاه رسمی ارتش جمهوری اسلامی ایران. بازبینی‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ آغاز پخش دیجیتال سیما تا پایان سال ۱۳۸۹
- ↑ صدا و سیمای مرکز لرستان
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای استان لرستان دارد. |
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ استان لرستان موجود است. |
|
||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
