امان‌الله جهانبانی

امان‌الله جهانبانی
امان‌الله جهانبانی
وزیر جنگ
در زمانِ	محمدرضا شاه پهلوی
نخست وزیر	علی سهیلی
وزیر کشور / وزیر راه
متصدی
شروع به کار ۱۳۲۰
نخست وزیر	محمدعلی فروغی
۵ دوره نماینده مجلس سنا
اطلاعات شخصی
تولد	۱۲۷۴
مرگ	۱۳۵۳ (۸۳ سال) در امامزاده ابوطالب آدران رباط کریم
ملیت	ایران
همسر	دو همسر
فرزندان	نه فرزند: نادر، مهرمنیر، خسرو،حمید،حسین
پیشه	رئیس اداره کل صنایع و معادن
تخصص	نظامی و سیاستمدار
دین	اسلام
خدمت نظامی
خدمت/شاخه	نیروی زمینی شاهنشاهی ایران
درجه	سپهبد

سپهبد امان‌الله جهانبانی (۱۳۵۳-۱۲۷۴) از صاحب‌منصبان در دوران دودمان پهلوی بود. وی از فرماندهان ارتش شاهنشاهی ایران و هم‌چنین ۵ دوره نماینده مجلس سنا در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی و مدتی نیز رئیس اداره کل صنایع و معادن بود.

تحصیلات ابتدائی و خدمت در قزاقخانه

نصرت‌الله فرزند امان‌الله میرزا ضیاءالدوله نوهٔ سیف‌الله میرزا چهل و دومین پسر فتحعلی شاه قاجار که پس از انتحار پدر امان‌الله خوانده شد. امان‌الله را از ۱۰ سالگی جهت تحصیلات مقدماتی و عالی به مدارس نظام روسیه فرستادند. پس از بازگشت با درجه یاوری در قزاقخانه مشغول خدمت شد. چندی ریاست قسمت توپخانه آتریاد کرمانشاه را برعده داشت. در همان آتریاد سرهنگ رضاخان فرمانده قسمت پیاده بود. امان‌الله مقارن کودتای اسفند ۱۲۹۹ درجه سرهنگی داشت.

قشون متحدالشکل

پس از تشکیل قشون متحدالشکل امان‌الله به ریاست ارکان حرب قشون برگزیده شد. وی فرمانده قوای اعزامی به آذربایجان جهت دفع خطر اسماعیل آقا بود که با کسب پیروزی در نبرد شکریازی قلعه چهریق را به تصرف قوای دولتی درآورد و نشان ذوالفقار گرفت. در خرداد ۱۳۰۲ سرپرست ۵۰ نفر دانشجویی بود که برای تحصیل نظام به اروپا اعزام شدند و دوره ژنرالی را آنجا طی کرد. در اوایل ۱۳۰۵ در معیت رضاشاه به خراسان سفر نمود و پس از خلع درجه و برکناری جان محمدخان فرمانده لشکر شرق شد. در ۱۳۰۶ با حفظ سمت به بلوچستان رفت و در چند زدوخورد به آن منطقه امنیت بخشید و درجه امیرلشکری گرفت. چندی هم ریاست بازرسی ارتش را سرپرستی می‌کرد. در ۱۳۱۴ رئیس دانشگاه جنگ شد و در اسفند همان سال به ریاست اداره کل صنایع و معادن رسید.

مغضوبیت

در نیمه‌های سال ۱۳۱۶ پس از یک شرفیابی به دلایل نامعلومی مورد غضب رضاشاه قرار گرفت. لاجرم از ریاست صنایع و معادن برکنار شد و چندی در زندان دژبان و بعد در زندان قصر حبس بود. سرانجام پس از یک سال با خلع درجه و اخراج از ارتش از زندان آزاد شد ولی تحت نظر پلیس بود.

بازگشت به سیاست

پس از استعفای رضاخان از جهانبانی اعاده حیثیت شد و با همان درجه به خدمت بازگشت و در کابینه فروغی وزیر شد. ابتدا وزیر کشور و سپس وزیر راه بود. در کابینه سهیلی به وزارت جنگ منصوب شد. برای پنج دوره متوالی سناتور بود و سرانجام به سال ۱۳۵۳ و در ۸۳ سالگی درگذشت.

فرزندان

جهانبانی دوبار ازدواج کرد، حاصل این ازدواج‌ها نه فرزند بود. از جمله: نادر جهانبانی، مهرمنیر جهانبانی و خسرو جهانبانی که با شهناز پهلوی ازدواج کرد. یکی از دختران امان‌الله جهانبانی با محمود امان‌پور ازدواج کرد. امان‌پور پدر کریستین امان‌پور خبرنگار ای بی سی است.

منابع

• دانشنامه جهان اسلام، نسخه آنلاین، مدخل جهانبانی. بازبینی ۷ بهمن ۱۳۸۹
• مشارکت کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، مدخل Amanullah Jahanbani. بازبینی: ۳۱ ژانویه 2011
• دکتر باقر عاقلی. رضاشاه و قشون متحدالشکل. تهران: نشر نامک، ۱۳۸۶. ISBN 964-6895-05-0.