شورش ظفار

شورش ظفار
نیروهای بریتانیایی در حال پاکسازی جاده از مین
زمان ۱۹۶۲ - ۱۹۷۵ مکان عمان - یمن (شبه جزیره عربستان) نتیجه شکست شورشیان، مدرنیزاسیون عمان
جنگندگان
جبهه آزادی‌بخش ظفار (۶۸-۱۹۶۲) جبهه مردمی برای آزادی خلیج عربی اشغالی (۷۴-۱۹۶۸) جبهه مردمی برای آزادی عمان (۷۶-۱۹۷۴)	عمان ایران بریتانیا
نیروها
۸۰۰ جنگجو (هسته مرکزی) ۱۰۰۰ جنگجوی محلی	عمان:۱۰٬۰۰۰ نفر ایران:۴۰۰۰ نفر بریتانیا:۵۰۰ نفر
تلفات
شورشیان ظفار: ۱۴۰۰ کشته و ۲۸۰۰ زخمی و اسیر	ارتش عمان: ۱۸۷ کشته و ۵۶۰ زخمی ارتش ایران: ۷۲۰ کشته و ۱۴۰۴ زخمی ارتش بریتانیا: ۲۴ کشته و ۵۵ زخمی

شورش ظُفار یا انقلاب ظفار (به عربی: ثورة ظفار) به نبرد چپ‌گرایان عمانی با حکومت سلطنتی این کشور در استان ظفار در شرق این کشور گفته می‌شود. این نبرد با تأسیس جبهه آزادی‌بخش ظفار در ۱۹۶۲ میلادی آغاز شد و با شکست کامل مخالفان در سال ۱۹۷۵ پایان یافت. هدف اصلی شورشیان سرنگونی سلطان عمان (سلطان قابوس) بود. آنان به این هدف نرسیدند، اما حکومت عمان وادار به انجام اصلاحات گسترده‌ای شد.

تاریخچه

جنبش آزادی‌بخش ظفار در ۱۹۶۲ با هدف استقلال ظفار شکل گرفت. این سازمان در ابتدا تحت تأثیر اندیشه‌های ملی‌گرایانه رهبران قبایل منطقه بود و از کمک‌های نظامی عربستان سعودی نیز سود می‌برد. چریک‌های ظفاری علاوه بر حملات خرابکارانه به ادارات دولتی و تأسیسات نفتی توانستند بخش‌هایی از ظفار را نیز آزاد کنند.

در ۱۹۶۷ دو حادثه موجب شد تا قدرت چپ‌گراها و ناصریست‌ها در این سازمان افزایش پیدا کند. اول شکست اعراب در جنگ شش روزه که دیدگاه‌های رادیکال را در تمام جهان عرب تقویت کرد و دیگری تشکیل جمهوری دمکراتیک یمن (یمن جنوبی) با خروج نیروهای انگلیسی از عدن. در کنگره دوم سازمان در شهر حمرین، یمن (سپتامبر ۱۹۶۸) بیشتر پست‌های کلیدی در اختیار رادیکال‌ها قرار گرفت و نام آن نیز به «جبهه مردمی برای آزادی خلیج عربی اشغالی» تغییر کرد. سازمان با گرایش به مارکسیسم لنینیسم از کمک‌های گسترده یمن جنوبی و چین برخوردار شد. کمک چین به‌ویژه از آن جهت بود که آن‌ها سازمانی با پایگاه دهقانی و باورهای مائوئیستی قوی بودند. چین بی‌درنگ سفارت خود را در عدن تأسیس کرد و از یمن جنوبی به عنوان محل انتقال سلاح به عمان استفاده می‌کرد. اعضای سازمان همچنین از آموزش جنگ‌های نامنظم و تعلیمات مکتبی چین و شوروی بهره می‌بردند.

حامیان سلطان عمان

• نوشتار اصلی: عملیات نظامی ارتش شاهنشاهی ایران در ظفار

تا سال ۱۹۶۹ نیروهای شورشی بر بیشتر مناطق کوهستانی ظفار تسلط یافته و تنها جاده‌ای که از صلاله به سوی این منطقه می‌رفت را قطع کرده بودند. نیروهای آن‌ها به خوبی آموزش‌دیده و مسلح به کلاشنیکف و سلاح‌های سنگینی چون تیربار دوشکا، خمپاره‌های ۸۲ میلی‌متری، راکت‌اندازهای کاتیوشای ۱۴۰ میلی‌متری ب‌ام۱۴ و ۱۲۲ م‌م گراد بودند. در مقابل سلطان عمان تنها هزار نیرو در ظفار داشت که تجهیزات بسیار بدی داشته و عمدتاً از سلاح‌های بازمانده جنگ جهانی دوم مانند تفنگ‌های گلنگدنی برخوردار بوده و تنها در سال ۱۹۶۸ تفنگ‌هایشان با تفنگ اتوماتیک اف‌ان فال تعویض شد. این نیروها حتی لباس و پوتین مناسب ناهمواری‌های این منطقه را در اختیار نداشتند و آموزش لازم برای نبرد با چریک‌ها را ندیده بودند به همین دلیل فقط قادر به حفاظت از شهر صلاله و نواحی اطراف آن بودند.

سلطان قابوس پس از به قدرت رسیدن در سال ۱۹۷۰ با گوشزد کردن خطر قوت گرفتن جنبش‌های چپ‌گرا در منطقه در صورت موفقیت شورشیان ظفار توانست حمایت‌های نظامی و مالی گسترده‌ای را از کشورهای منطقه دریافت کند.

محمدرضا شاه پهلوی در سال ۱۹۷۳ میلادی (پائیز ۱۳۵۲) واحدهای واکنش سریع ارتش شاهنشاهی ایران را با مدرن‌ترین سلاح‌ها و ۲۰ فروند بال‌گرد به ظفار اعزام کرد. اهداف عملیات نظامی ارتش شاهنشاهی ایران در ظفار شامل تامین ثبات منطقه و مقابله با جریان‌های انقلابی، تجربه جنگ واقعی برای نیروهای نظامی ایران -به همین دلیل هر چهار ماه یک بار افسران و سربازان ایرانی تعویض می‌شدند- و ضربه به رادیکال‌ترین حکومت منطقه یعنی یمن جنوبی می‌شد.

عربستان ۲٫۵ میلیارد دلار و ابوظبی ۲۰۰ میلیون دلار برای انجام پروژه‌های اقتصادی و نظامی به این کشور کمک کردند. عربستان، انگلستان، اردن، امارات، پاکستان و مصر برای آموزش نیروهای مسلح عمان اقدام کردند و اردن و امارت نیز واحدهای نظامی خود را برای انجام وظیفه در شمال عمان فرستادند تا ارتش عمان بتواند با فراغ بال در ظفار بجنگد.

جستارهای وابسته

• استان ظفار

منابع

• محمدجعفر چمنکار. بحران ظفار و رژیم پهلوی. چاپ اول. موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۳. ۱۱۸. شابک ‎۹-۵۳-۶۳۵۷-۹۶۴. 
• Federal Research Division. Oman A Country Study. Kessinger Publishing، ۲۰۰۴. 119-121 Pages. ISBN 978-1-4191-3829-4. 
• Wikipedia contributors, "Dhofar Rebellion," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dhofar_Rebellion&oldid=288035227 (accessed May 5, 2009).
• ازغندی، علیرضا. روابط خارجی ایران (۱۳۲۰-۱۳۵۷). چاپ پنجم. تهران: نشر قومس، ۱۳۸۴. ۳۸۸-۳۹۰. ISBN 964-5516-25-0. 
• «شورش ظفار». مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. بازبینی‌شده در اردیبهشت ۱۳۸۸. 

پیوند به بیرون

• Oman (and Dhofar) ۱۹۵۲-۱۹۷۹ By Tom Cooper with Stefan Kuhn