مجمع تشخیص مصلحت نظام

مجمع تشخیص مصلحت نظام
نظام
نظام	مشاوره (نظر)
سران
رئیس	هاشمی رفسنجانی از ۱۷ بهمن ۱۳۶۸
دبیر	محسن رضایی از ۲۲مهر۱۳۷۶
کرسی‌ها	۲۸
تجمع‌گاه
تهران، ایران
وبگاه
[۱]

کاخ مرمر تهران، مقر مجمع تشخیص مصلحت نظام

جمهوری اسلامی ایران
سیاست و حکومت ایران
ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران قانون اساسی مجلس خبرگان مقام رهبری دادگاه ویژه روحانیت صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) کمیته امداد امام خمینی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی سازمان تبلیغات اسلامی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی سازمان اوقاف و امور خیریه آستان قدس رضوی رئیس‌جمهور قوه مجریه مجمع تشخیص مصلحت نظام قوه مقننه شورای نگهبان مجلس شورای اسلامی کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی دیوان محاسبات کشور قوه قضائیه دیوان عالی کشور دیوان عدالت اداری دادستانی کل کشور سازمان بازرسی کل کشور سازمان قضایی نیروهای مسلح سازمان ثبت اسناد و املاک کشور قوای نظامی ارتش جمهوری اسلامی ایران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران شوراهای عالی هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه شورای عالی انقلاب فرهنگی شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران شورای عالی استان‌ها شورای عالی مناطق آزاد تجاری - صنعتی شورای عالی فضای مجازی هیئت دولت رئیس جمهور حسن روحانی معاون اول رئیس جمهور اسحاق جهانگیری وزارتخانه‌ها وزارت امور اقتصادی و دارایی علی طیب‌نیا وزارت کشور عبدالرضا رحمانی فضلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات محمود واعظی وزارت امور خارجه محمدجواد ظریف وزارت اطلاعات سید محمود علوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سید حسن قاضی‌زاده هاشمی وزارت آموزش و پرورش فخرالدین احمدی دانش‌آشتیانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری محمد فرهادی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح حسین دهقان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رضا صالحی امیری وزارت دادگستری مصطفی پورمحمدی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی علی ربیعی وزارت جهاد کشاورزی محمود حجتی وزارت راه و شهرسازی عباس آخوندی وزارت صنعت، معدن و تجارت محمدرضا نعمت‌زاده وزارت نفت بیژن نامدار زنگنه وزارت نیرو حمید چیت‌چیان وزارت ورزش و جوانان مسعود سلطانی‌فر معاونت‌ها ریاست سازمان انرژی اتمی علی‌اکبر صالحی ریاست بنیاد شهید و امور ایثارگران سید محمدعلی شهیدی محلاتی ریاست سازمان حفاظت محیط زیست معصومه ابتکار ریاست سازمان برنامه و بودجه محمدباقر نوبخت ریاست سازمان امور اداری و استخدامی جمشید انصاری ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زهرا احمدی‌پور معاونت اجرایی رئیس جمهور محمد شریعتمداری معاونت پارلمانی رئیس جمهور حسینعلی امیری معاونت حقوقی رئیس جمهور مجید انصاری معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهور شهیندخت مولاوردی معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور سورنا ستاری در سطح هیئت دولت ریاست بانک مرکزی ولی‌الله سیف دبیر شورای عالی امنیت ملی علی شمخانی ریاست جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران امیرمحسن ضیایی استرآبادی رهبران سید روح‌الله خمینی سیدعلی خامنه‌ای (روند برگزیدگی) رئیس‌جمهوران ابوالحسن بنی‌صدر محمدعلی رجایی سید علی خامنه‌ای اکبر هاشمی رفسنجانی سید محمد خاتمی محمود احمدی‌نژاد حسن روحانی نخست‌وزیران مهدی بازرگان محمدعلی رجایی محمدجواد باهنر محمدرضا مهدوی کنی میرحسین موسوی تغییر سمت به معاون اول معاونان اول حسن حبیبی محمدرضا عارف پرویز داوودی محمدرضا رحیمی اسحاق جهانگیری رئیسان مجلس خبرگان حسینعلی منتظری (خبرگان قانون اساسی) علی مشکینی (دورهٔ اول تا چهارم) اکبر هاشمی رفسنجانی (دورهٔ چهارم) محمدرضا مهدوی کنی (دورهٔ چهارم) محمد یزدی (دورهٔ چهارم) احمد جنتی (دورهٔ پنجم) رئیسان مجلس اکبر هاشمی رفسنجانی(دوره اول و دوم) مهدی کروبی(دوره سوم) علی اکبر ناطق نوری(دوره چهارم و پنجم) مهدی کروبی(دوره ششم) غلامعلی حدادعادل (دوره هفتم) علی اردشیرلاریجانی(دوره هشتم و نهم و دهم) رئیسان قوه قضائیه سید محمد حسینی بهشتی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی محمد یزدی سیدمحمود هاشمی شاهرودی صادق لاریجانی رئیسان سازمان صدا و سیما صادق قطب زاده محمد هاشمی رفسنجانی علی لاریجانی عزت الله ضرغامی محمد سرافراز عبدالعلی علی‌عسکری انتخابات‌ آخرین: انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۴-۱۳۹۵) انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری (۱۳۹۴) پیش‌رو: انتخابات دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۶) انتخابات پنجمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا (۱۳۹۶)

مجمع تشخیص مصلحت نظام از نهادهای نظام جمهوری اسلامی ایران است که در سال ۱۳۶۶ خورشیدی و به فرمان سید روح‌الله خمینی در ساختار حقوقی نظام جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و بعدها در بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ رسماً وارد قانون اساسی شد و جزء بی‌بدیل این قانون گشت. انگیزه اولیه در تاسیس چنین نهادی، ایجاد نقش میانجی بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان بود که در دهه اول انقلاب اسلامی ایران دچار اختلاف‌نظرها و تعارض‌هایی شده بودند. تعداد اعضای این مجمع ۴۴ نفر ثابت و ۱ نفر میهمان متناسب با موضوع آن جلسه است است که اعضای ثابت هر ۵ سال یکبار و از طریق حکم رهبر ایران انتخاب می‌شوند. ریاست این مجمع از ابتدای تاسیس رسمی تا به حال بر عهده اکبر هاشمی رفسنجانی بوده است . و مقر مجمع در کاخ مرمر تهران می‌باشد.

سازوکار

از تاریخ ۲۶ مرداد ۱۳۹۲ برای بررسی مصوبه‌هایی که بر خلاف شرع و قانون اساسی است و در مواردی که اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان باشد جلسه‌های مجمع با دو سوم اعضا رسمیت پیدا می‌کند و با دو سوم اعضا هم مصوبات به تصویب می‌رسد. پیش از این حضور نیم + ۱ لازم بود.

تاریخچه

این نهاد تا امروز ۶ دوره را پشت سر گذاشته‌است:

• دوره اول از تاریخ ۱۸ بهمن ۱۳۶۶ تا سال ۱۳۶۸ بود که نخستین اعضای مجمع عبارت بودند از: سید علی خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، محمدرضا توسلی، محمد موسوی خوئینی‌ها، میرحسین موسوی، سید احمد خمینی و اعضای شورای نگهبان قانون اساسی. ریاست این دوره نیز بر عهده سید علی خامنه‌ای بود.
• دوره دوم پس از اجرای آتش‌بس با عراق و خاتمه جنگ ایران و عراق (۱۳۶۸) تا سال ۱۳۷۵ بود که پیش‌نیاز آن تغییر در بندهای ۱۱۰،۱۱۱، ۱۱۲ و ۱۷۷ قانون اساسی بود که با فرمان آیت‌الله خامنه‌ای انجام شد. اعضای حاضر در این دوه عبارت بودند از: رؤسای قوا سه‌گانه، فقهای شورای نگهبان، وزیر مربوطه، رییس کمیسیون مربوطه در مجلس شورای اسلامی، محمدرضا مهدوی کنی، یوسف صانعی، محمد موسوی خوئینی‌ها، محمدعلی موحدی کرمانی، حسن صانعی، محمدرضا توسلی، عبدالله نوری، میرحسین موسوی و سید احمد خمینی. از این دوره اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس مجمع انتخاب شد و تاکنون نیز در این سمت باقی‌مانده است.
• دوره سوم از ۲۷ اسفند ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ بود که با افزایش اعضای مجمع همراه بود. اعضای این دوره عبارت بودند از: رؤسای قوای سه‌گانه، فقهای شورای نگهبان، وزیر مربوطه، رئیس کمیسیون مربوطه در مجلس شورای اسلامی، اکبر هاشمی رفسنجانی، محسن رضایی، محمدرضا مهدوی کنی، ابراهیم امینی نجف‌آبادی، عباس واعظ طبسی، احمد جنتی، محمد امامی کاشانی، حسن صانعی، حسن حبیبی، میرحسین موسوی، علی‌اکبر ولایتی، محمد محمدی ری‌شهری، حسن روحانی، محمد موسوی خوئینی‌ها، حبیب‌الله عسگراولادی، قربانعلی دری نجف‌آبادی، علی لاریجانی، مصطفی میرسلیم، محمدرضا توسلی، عبدالله نوری، مرتضی نبوی، حسن فیروزآبادی، غلامرضا آقازاده، بیژن نامدار زنگنه، محمد هاشمی و محسن نوربخش.
• دوره چهارم مجمع که از سال ۱۳۸۰ آغاز شد و به مدت ۵ سال به فعالیت پرداخت. اعضای این دوره عبارت بودند از: رؤسای قوای سه‌گانه، فقهای شورای نگهبان، وزیر مربوطه، رئیس کمیسیون مربوطه در مجلس شورای اسلامی، اکبر هاشمی رفسنجانی، ابراهیم امینی نجف‌آبادی، عباس واعظ طبسی، احمد جنتی، محمد امامی کاشانی، محمدعلی موحدی کرمانی، حسن صانعی، حسن حبیبی، میرحسین موسوی، علی‌اکبر ولایتی، محمد محمدی ری‌شهری، حسن روحانی، حبیب‌الله عسگراولادی، قربانعلی دری نجف‌آبادی، علی لاریجانی، محسن رضایی، مصطفی میرسلیم، محمدرضا توسلی، مرتضی نبوی، حسن فیروزآبادی، غلامرضا آقازاده، بیژن نامدار زنگنه، محمد هاشمی، علی‌اکبر ناطق نوری، محمدرضا عارف، غلامعلی حداد عادل، مجید انصاری، حسین مظفر، محمدرضا باهنر و محمدجواد ایروانی. پس از پایان دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، با حکم رهبر ایران وی نیز در سال پایانی این دور به عضویت حقیقی مجمع درآمد.
• دوره پنجم مجمع از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳ اسفند ۱۳۹۰ فعال بود. چالش اساسی که از این دور با آن مواجه بود، حضور نیافتن محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس جمهور ایران، در قریب به اتفاق تمام جلسات آن بود. به طوریکه وی تنها در ۲ یا ۳ جلسه مجمع حضور داشته است. اعضای این دوره علاوه بر نفرات حقیقی و حقوقی دوره‌های قبل، سیاستمداران دیگری نیز اضافه شدند که عبارت بودند از: محمود هاشمی شاهرودی، پرویز داودی، غلامحسین محسنی اژه‌ای، علی آقامحمدی، محمد فروزنده، داود دانش جعفری.
• اعضای دوره ششم مجمع از تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ و به مدت ۵ سال انتخاب شده‌اند. سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران در این دوره جز محمدرضا توسلی که درگذشته بود، ۵ نفر از اعضا سابق را کنار گذاشت: محمد امامی کاشانی،محمد محمدی ری شهری،میرحسین موسوی ،محمد هاشمی و بیژن نامدار زنگنه. در ۱۴ آبان ۱۳۹۲ حبیب الله عسگراولادی و در اسفند ۱۳۹۴ عباس واعظ طبسی از دیگر اعضای مجمع در این دوره نیز از دنیا رفتند.

اعضای دوره ششم مجمع

اعضای حقوقی:

• رییسان سه قوه:

• رئیس قوه مجریه: حسن روحانی
• رییس قوهٔ قضاییه: صادق لاریجانی
• رییس قوه مقننه: علی لاریجانی

• فقهای شورای نگهبان:

• احمد جنتی
• محمد مومن
• مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی
• سید محمود هاشمی شاهرودی
• محمدرضا مدرسی یزدی
• محمد یزدی

• دبیر شورای عالی امنیت ملی: علی شمخانی
• وزیر یا رئیس سازمانی که موضوع موردنظر آن جلسه به نهاد تحت مسئولیتش مربوط است
• رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی

اعضای حقیقی:

• اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس مجمع)
• محسن رضایی (دبیر مجمع)
• علی اکبر ولایتی (رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک)
• حسن روحانی
• احمد جنتی
• ابراهیم امینی نجف‌آبادی
• سید محمود هاشمی شاهرودی
• علی‌اکبر ناطق نوری
• محمود محمدی عراقی
• غلامرضا مصباحی مقدم
• حسن صانعی
• محمود احمدی‌نژاد (از ۱۴ مرداد ۱۳۹۲)
• سعید جلیلی (از ۲۱ شهریور ۱۳۹۲)
• احمد وحیدی
• حسین محمدی
• صادق واعظ‌زاده
• قربانعلی دری نجف‌آبادی

• علی لاریجانی
• سید مصطفی میرسلیم
• علی آقامحمدی
• سید مرتضی نبوی
• سید حسن فیروزآبادی
• محمدرضا عارف
• مجید انصاری
• غلامرضا آقازاده
• پرویز داوودی
• حسین مظفر
• محمدرضا باهنر
• محمدجواد ایروانی
• غلامعلی حدادعادل
• محمدعلی موحدی کرمانی
• غلامحسین محسنی اژه‌ای
• محمد فروزنده
• داوود دانش‌جعفری
• محمدحسین صفارهرندی

وظایف

بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ۸ وظیفه برای این مجمع در نظر گرفته شده است. ۴ وظیفه عمومی و مستمر و ۴ وظیفه در موقعیت‌ها و شرایط خاص و مقطعی.

چهار وظیفه عمومی:

۱-تشخیص مصلحت میان نظرات مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان

۲-تهیه و پیشنهاد پیش‌نویس سیاست‌های کلی نظام (جمهوری اسلامی) در اجرای بند ۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسی

۳-حل معضلات نظام با ارجاع از سوی مقام رهبری

۴-اعلام نظر در مورد استفساریه‌های مربوط به مجمع تشخیص مصلحت نظام

چهار وظیفه مقطعی:

۱-مشاوره در اموری که رهبر ایران در اجرای اصل ۱۱۲ قانون اساسی به مجمع ارجاع می‌کند.

۲-در صورت فوت یا استعفا مقام رهبری یا عزل توسط مجلس خبرگان رهبری، تشکیل یک شورای ۳ نفره جهت رسیدگی امور تحت اختیار رهبر.

۳-تصویب مصوبات شورای رهبری ایران در صورت عزل، استعفا و یا فوت رهبر وقت.(در زمان وجود رهبر، این بررسی بر عهده شخص وی است)

۴-مشارکت در شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بر اساس اصل ۱۷۷ قانون اساسی.

بودجه

بر اساس تکلیف قانونی بودجه، دولت هر سال مبالغی را به مجمع تشخیص اختصاص می دهد که این رقم برای سال ۹۳ معادل ۲۵ میلیارد تومان و سال ۹۴ نزدیک ۳۰ میلیارد تومان بوده است.

نهادهای زیرمجموعه

• مرکز تحقیقات استراتژیک با هدف تدوین و تنظیم استراتژی برای جمهوری اسلامی ایران در ابعاد گوناگون، در سال ۱۳۶۸ تشکیل گردید. وظیفه این مرکز انجام مطالعات استراتژیک در زمینه‌های مختلف بین‌المللی، سیاسی، اقتصادی، حقوقی، فرهنگی و اجتماعی می‌باشد.
• دبیرخانه مجمع مسئولیت پشتیبانی ستادی و کارشناسی مجمع را بر عهده دارد. دبیری مجمع بر عهده محسن رضایی است.

تشخیص مصلحت پیش ازتصویب قانون اساسی؟

درآن زمان ریاست وقت مجلس شورای اسلامی طی نامه‌ای از روح‌الله خمینی درخواست کرد که راه حلی ارائه دهد. وی طی نامه‌ای به مجلس اجازه داد تا موارد مصلحتی را با بااکثریت اعضا نمایندگان وقید موقت به تصویب برسانند و چنین شد تا زمان اصلاح قانون اساسی و پیش بینی مجمع درآن

پیوند به بیرون

• وب‌گاه رسمی