آرام خاچاتوریان
آرام خاچاتوریان | |
---|---|
خاچاتوریان در هلند سال ۱۹۷۱ میلادی
|
|
زاده | ۶ ژوئن ۱۹۰۳ میلادی تفلیس |
مرگ | ۰۱ مه ۱۹۷۸ میلادی (۷۴ سال) مسکو |
آرامگاه
|
پانتئون کومیتاس، ایروان |
قومیت | ارمنی |
شهروندی | اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی |
آلما ماتر | کالج موسیقی دولتی گنسین، کنسرواتوار دولتی چایکوفسکی مسکو |
سالهای فعالیت | ۱۹۲۶–۱۹۷۸ |
دوره | موسیقی کلاسیک سده بیستم |
حزب سیاسی
|
حزب کمونیست اتحاد شوروی (از ۱۹۴۳) |
همسر(ها) | نینا ماکاروا (۱۹۳۳–۱۹۷۶) |
فرزندان | ۲ |
امضاء |
آرام خاچاتوریان (به ارمنی: Արամ Խաչատրյան، به زبان انگلیسی Aram Khachaturian)، (زادهٔ ۶ ژوئن ۱۹۰۳ در تفلیس، گرجستان - درگذشتهٔ ۱ مه ۱۹۷۸ در مسکو) یک آهنگساز و رهبر ارکستر، ارمنی در سالهای حکومت اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بود؛ که آثارش بیشتر تحت تأثیر موسیقی سنتی ارمنی بود. وی مدتها مسئولیت اتحادیه آهنگسازان شوروی را به عهده داشت.
از ویژگیهای موسیقی خاچاتوریان سازبندی نغمهای و متنوع و ضرب آهنگهای ویژهاست. برخی وی را سرزنش کردهاند که به عنوان «هنرمند دولتی» در سبک خود از ایدئولوژی شوروی و سبک واقعگرایی شوروی پیروی کردهاست؛ ولی نیوشیدن کنسرتوهای ویولن و ویلونسل خاچاتوریان نشان میدهد که سبک او در نقطهٔ مقابل واقع پردازی شوروی قرار دارد.
کنسرتو ویلونسل او حتی باعث شد تا او را به شکلگرایی متهم کنند. منظور از شکلگرایی (فرمالیسم)، توجه محض به ظاهر کار و عاری بودن از محتوا است. شکلگرایی در زمان ژوزف استالین خیانت به خلق به شمار میآمد زیرا حکومت شوروی معتقد بود که هر کار هنری باید محتوای تبلیغ سوسیالیستی داشته باشد. هر گونه محتوای دیگر بهجز سوسیالیسم در آثار هنری به عنوان محتوای «غیر اصیل» بهشمار میآمد و مردود شناخته میشد.
محتویات
پیشینه[ویرایش]
خاچاتوریان از همان آغاز مجذوب موسیقی سنتی ارمنی شد که در محیط زندگیاش میشنید. در دورهٔ تحصیل در مدرسه نواختن هورن را آموخت و با آموختن دقیق زبان روسی در سن ۱۹سالگی به مسکو رفت تا در آنجا در دانشگاه دولتی در رشتهٔ زیستشناسی تحصیل کند. چند ماه نگذشت که خاچاتوریان رشتهٔ خود را عوض کرده و در مؤسسه آموزش موسیقی کالج موسیقی دولتی گنسین در رشتهٔ ساز ویلونسل نامنویسی کرد.
خاچاتوریان سه سال بعد وارد کلاس آهنگسازی و یک سال پس از آن وارد کنسرواتوار چایکوفسکی مسکو شد. وی در آنجا تحت نظر استادانی همچون نیکولای میاسکوفسکی و میخائیل گنسین آموزش دید.
آرام خاچاتوریان در این کنسرواتوار به همراه سرگئی پروکوفیف و دمیتری شوستاکوویچ به عنوان یکی از محبوبترین و موفقترین آهنگسازان دورهٔ شوروی شناخته شد.
خاچاتوریان در سال ۱۹۳۳ تحصیل خود را به پایان رساند و با همدانشگاهی خود نینا ماکاروا ازدواج کرد.
نخستین اثر و سمفونی بزرگ او پایاننامه تحصیلی او بود. خاچاتوریان با نخستین کنسرتو پیانوی خود (۱۹۳۷) در سطح بینالمللی شناخته شد و این معروفیت با اجرای کنسرتوی ویولن او در سال ۱۹۴۰ بیشتر شد. خاچاتوریان این کنسرتوی ویولن را برای داوید اویستراخ نوشتهبود.
آرام خاچاتوریان در سال ۱۹۴۸ در پی تصمیم سیاستمدار شوروی آندره ژدانوف متهم به نوگرایی و بورژوازی شد. خاچاتوریان مجبور شد در نشریه سوویتسکایا به معذرتخواهی بپردازد ولی پس از مرگ استالین نظر مخالف خود علیه سانسور دولتی شوروی را آشکارا بیان کرد.
کارها[ویرایش]
آثار موسیقایی آرام خاچاتوریان متأثر از موسیقی فرانسوی، قفقاز و سنن فرهنگی روسیه جنونی و شرقی بود. با کنسرتو پیانو، کنسرتو ویلن و رقص شمشیر که برگزیدهای از بالهٔ گایانه بود، پیش و پس از جنگ جهانی دوم در سراسر اروپا شهرت یافت.[۱]
کارهای اصلی او عبارتند از ۳ باله، موسیقی صحنه و فیلم، یک (سرود استالین) برای کر و ارکستر، ۲ سنفونی، کنسرتوهایی برای پیانو، ویلن، ویلنسل، ویلن و ویلنسل، یک سونات.[۲]
او همچنین آهنگهایی برای ویلن و پیانو، آثاری برای پیانو ساخت و تنظیمهایی برای رقصهای عامیانه، قطعاتی برای بالالایکا، مارش، سرودههای عامیانه و سرودهای میهنی داشت.[۲]
او به تدریج تغییر مسیر داد و به قالبهای گستردهتر موسیقی پرداخت. در سال ۱۹۳۲ یک قطعه توکاتا برای پیانو ساخت که توجه زیادی را برانگیخت و یک سال بعد اثر جدیدی به نام سوئیت رقص را برای ارکستر سمفونی ساخت.[۳]
پس از آن او کار بر روی موسیقی نمایشنامههای مختلف را آغاز نمود، از مهمترین آثار او در این ژانر میتوان به بیوه والنسیایی در سال ۱۹۴۰ و نقاببازی در ۱۹۴۱ اشاره کرد. در سال ۱۹۴۴ سرود ملی ارمنستان را تصنیف کرد. خاچاتوریان از سینما نیز غافل نماند و آثار مهمی در این زمینه ارائه نموده که فیلمهای پپو و زنگزور بارزترین آنها به شمار میآیند.[۳]
رقص شمشیر اثر خاچاتوریان یکی از برجستهترین آثار موسیقایی سدهٔ بیستم به شمار میآید. بسیاری از منتقدان هنری و صاحب نظران عرصه موسیقی یکی از دلایل بی عیب و نقص بودن اجرا و نحوه ضبط رقص شمشیر را مربوط به این میدانند که خاچاطوریان علاوه بر آهنگسازی، خود رهبر ارکستر نیز بودهاست. خاچاتوریان چند سال پیش از مرگش، دربارهٔ این اثر اظهار داشته: «بسیار خرسندم که رقص شمشیر با استقبال قشرها مختلف روبرو شده و از زمان ساخت آن در سال ۱۹۴۲ تا به امروز هنوز زندهاست، امیدوارم در دهههای آینده نیز از این اثر یاد شود و کماکان زنده باقی بماند.» و این چنین نیز شد، نه تنها رقص شمشیر هنوز به عنوان اثری ماندگار باقی است، بلکه توسط نوازندگان بزرگ جاز نیز اجرا شدهاست.[۴]
فعالیت او در مقام رهبر ارکستر در تاریخ ۱۰ فوریه سال ۱۹۵۰ بود و در تابستان همان سال او قرارداد رهبری ۱۵ کنسرت در شهرهای بزرگ روسیه را به امضاء رساند. بسیاری از بزرگان موسیقی او را یکی از کمنظیرترین رهبران ارکستر جهان به شمار آوردهاند؛ ویکتور پیکازیان نوازنده صاحب نام ویولن، همکاری با این هنرمند بزرگ را اینگونه توصیف میکند: «نوازندگی تحت رهبری خاچاطوریان بسیار راحت و لذت بخش بود. او با تبحر خارقالعاده اش حداکثر تواناییهای اعضای ارکستر و تک نوازان را به کار میگرفت و به کلیه مراحل کار خود اشراف کامل داشت و شنوندگان را به شدت تحت تأثیر قرار میداد.»
آرام خاچاتوریان موسیقی باله اسپارتاکوس را در سال ۱۹۵۴ ساخت. سوژه باله دربارهٔ شورش بردهها به رهبری اسپارتاکوس در روم قدیم در سال ۷۱ پیش از میلاد است.[۵]
پانویس[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- نگاهی به زندگی و آثار آرام خاچاطوریان،نویسنده: اِلنا ماسهیان،فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۲۵ - سال هفتم - پاییز ۱۳۸۲
- آرام خاچاطوریان، آهنگسازی سنت اندیش و نو گرا،نویسنده: لیدا بربریان،فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۲۵ - سال هفتم - پاییز ۱۳۸۲
- Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziekencyclopedie, Haarlem: De Haan, (1979)-1984, ISBN 978-90-228-4930-9
- Piero Sonti: Repertorio di musica sinfonica - Gli autori, le composizioni dal Seicento a oggi, Ricordi, 2001, 1060 p. , ISBN 978-88-09-02255-3
- Birgit Rauhaut, Michael Rauhut: Personenindex, in: Amiga: die Diskographie aller Rock- und Pop-Produktionen 1964-1990; mit uber 1500 teilweise farbigen Abbildungen, Berlin: Schwarzkopf & Schwarzkopf, 1999, 575 p.
- Stewart Gordon: Russian Keyboard Music, in: A History of Keyboard Literature. Music for the Piano and its Forerunners, New York: Schirmer Books, 1996, 566 p. , ISBN 978-0-534-25197-0
- S. Arzruni: Starring Armenians: the music of Arno Babadjanyan, Keyboard Classics & Piano Stylist: 14:54-9 N1 1994
- Frans C. Lemaire: La musique du xx siècle en Russie et dans les anciennes Républiques soviétiques, Paris: Fayard, 1994, 519 p.
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ آرام خاچاتوریان موجود است. |
|
|
- زادگان ۱۹۰۳ (میلادی)
- درگذشتگان ۱۹۷۸ (میلادی)
- آهنگسازان اهل ارمنستان
- آهنگسازان اهل شوروی
- آهنگسازان باله
- آهنگسازان پیانو
- آهنگسازان فیلم اهل شوروی
- آهنگسازان فیلم مرد
- آهنگسازان موسیقی کلاسیک سده ۲۰ (میلادی)
- آهنگسازان اهل روسیه
- ارمنیان اهل اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
- استادان دانشگاه اهل ارمنستان
- اعضای حزب کمونیست اتحاد شوروی
- اهالی تفلیس
- برندگان جایزه استالین
- برندگان جایزه لنین
- بیخدایان اهل ارمنستان
- خاکسپاریها در پانتئون کومیتاس
- دارندگان عنوان هنرمند خلق آذربایجان
- دارندگان نشان لنین
- دانشآموختگان کنسرواتوار مسکو
- دریافت کنندگان جایزه دولتی اتحاد شوروی
- رهبران ارکستر اهل ارمنستان
- قهرمانان کارگران سوسیالیست
- کمونیستهای اهل ارمنستان
- موسیقیدانان اهل ارمنستان
- موسیقیدانان کلاسیک اهل ارمنستان
- نویسندگان سرود ملی
- هنرمندان مردمی اتحاد جماهیر شوروی
- هنرمندان مردمی ارمنستان
- برندگان جایزه دولتی ارمنستان شوروی