عبدالمجید عین‌الدوله

عبدالمجید عین‌الدوله
عین‌الدوله
صدراعظم
مشغول به کار ۳۰ آبان ۱۲۹۶ – ۲۶ دی ۱۲۹۶
پادشاه/ملکه	احمدشاه قاجار
مشغول به کار ۱۰ اردیبهشت ۱۲۹۴ – ۲۶ مرداد ۱۲۹۴
اطلاعات شخصی
تولد	شاهزاده عبدالمجید میرزا ۱۲۲۴ خورشیدی تهران،
مرگ	۱۰ آبان ۱۳۰۶ تهران،
ملیت	ایران
همسر	اشرف‌الملوک فخرالسلطنه
خویشاوندان	سلطان احمد میرزا عضدالدوله (پدر) فتح‌علی‌شاه (پدر بزرگ)
فرزندان	سلطان عبدالحمید میرزا
پیشه	سیاستمدار
دین	اسلام
کنیه(ها)	عین‌الدوله

شاهزاده عبدالمجید میرزا معروف به عین‌الدوله، صدراعظم دورهٔ مظفرالدین‌شاه و از مخالفان سرسخت مشروطیت ایران بود.

زندگی‌نامه

او پسر سلطان احمد میرزا عضدالدوله و نوهٔ فتح‌علی‌شاه بود. در سال ۱۲۲۴ ش در شهر تهران زاده شد. ناصرالدین‌شاه او را به تبریز نزد ولیعهدش مظفرالدین میرزا فرستاد و عبدالمجید میرزا در آنجا مورد توجه واقع شد تا این‌که ولیعهد دختر خود فخرالسلطنه را به عقد او درآورد و بعد پیشکار ولیعهد شد. در ۱۳۱۰ ق به او لقب عین‌الدوله دادند.

پس از کشته شدن ناصرالدین‌شاه و پادشاهی مظفرالدین‌شاه، عین‌الدوله حاکم تهران و سپس وزیر داخله شد. در ۱۲۸۲ ش صدراعظم شد.

با اعتراض علما و تجار که از روش استبدادی او به تنگ آمده بودند در سال ۱۲۸۴ معزول شد و میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله به جای او صدراعظم شد. وی پس از آن مدتی در خراسان در املاک خود اقامت کرد.

پس از مرگ مظفرالدین‌شاه و در جریان جنبش مشروطه محمدعلی شاه او را برای سرکوب قیام تبریز مأمور کرد ولی موفقیتی نیافت.

وی که صدراعظم مقتدر زمان استبداد بود و در دوران مشروطه دشمن درجه یک آن محسوب می‌شد، عین‌الدوله که نابودی خود را در پیروزی مشروطه‌خواهان می‌دید، اگرچه بعد از بازگشت علما به دیدار سیدین سندین طباطبایی و بهبهانی رفت و اظهار فروتنی کرد، حتی احمدخان علاءالدوله را از حکومت تهران برکنار کرد، اما مدتی بعد بار دیگر به آزار میلیون پرداخت و بر سختگیری خود افزود و در صدد برآمد که به زور سرنیزه از اجتماعات مردم جلوگیری کند.

بعد از قتل امین السلطان وانتخاب شدن برادرش احتشام السلطنه به ریاست مجلس، علاءالدوله به همراه عده‌ای از درباریان از ترس جان اقدام به تشکیل انجمنی بنام انجمن خدمت کردند و باتشکیل جلساتی ضمن هواداری از مشروطه نامه‌ها و عریضه هائی به محمد علی شاه نوشته و او را به جانبداری از مجلس و مشروطه فراخواندند.

پس از فتح تهران و خلع محمدعلی میرزا از سلطنت، عین‌الدوله پس از انقلاب به مقامات بالا رسید و صدراعظم حکومت مشروطه شد. پس از ورود به آنجا به ملاقات سردار اسعد بختیاری و محمدولی خان سپهدار اعظم رفت و خود را در اختیار آن دو قرار داد تا هر عقوبتی را که صلاح بدانند، در موردش اجرا کنند، اما ۲ سردار فاتح مقدم او را گرامی داشتند و از وی خواستند که به منزل خود بازگردد. عین‌الدوله برای کمک به دولت ملی، املاک خود را در قراچه‌داغ به دولت واگذار کرد و علاوه بر آن یکصد هزار تومان نیز پول نقد به سران حکومت پرداخت و سران فاتح نیز در مقابل به وی قول والیگری فارس را دادند؛ ولی پس از افتتاح مجلس و با اعتراض سیدحسن تقی‌زاده، موضوع منتفی شد.

عین‌الدوله در دورهٔ پادشاهی احمدشاه دوبار در سال‌های ۱۲۹۴ و ۱۲۹۶ برای مدت کوتاهی رئیس‌الوزرای ایران شد.

وی چند بار به حکومت آذربایجان گماشته شد که یک بار از سوی محمدعلی شاه در زمان استبداد صغیر و یک بار از سوی آزادیخواهان پس از استبداد صغیر بود.

علی رغم عملکرد وی در زمان مشروطه و سنگ اندازی‌های وی، عین الدوله در دوران قحطی در ایران از کمک به مردم ستمدیده خودداری نکرد و بسیاری از املاک خود را در راستای کمک به مردم در گرو تاجران و بازاریان قرار داد.

عین الدوله همچنین هیچ وقت به سفارت روس یا انگلیس پناهنده نشد و همواره از بیگانگان دوری می‌جست.

خانواده

عضدالدوله اشرف‌الملوک فخرالسلطنه دختر اول مظفرالدین‌شاه را به زنی گرفت. پسری به نام سلطان عبدالحمید میرزا که توسط مظفرالدین‌شاه «شمس‌الملک» لقب گرفت، تنها حاصل این ازدواج بود.

باغ و عمارت عین الدوله

عین الدوله باغ و عمارتی در مبارک‌آباد بنا نهاد که در آن عصر، بیرون از حصار ناصری تهران بود. از حوادث تاریخی و خطیری که در باغ و عمارت عین الدوله رخ داده، می‎توان به کنفرانس تهران اشاره کرد. در خلال جنگ جهانی دوم سران سه کشور روسیه، انگلیس و آمریکا که پیشتر قوایشان در تهران مستقر شده بودند در پایتخت حضور یافتند. ایشان به جهت امنیتی و دیگر ملاحظات از مرکز شهر و تمرکز منطقه مسکونی دور شده و در عمارت عین الدوله استقرار پیدا کردند و کنفرانس مشهور تهران را نیز در همین عمارت برگزار نمودند.

منابع

• غنی، سیروس، رضاشاه، انتشارات نیلوفر، چاپ یکم

پیوند به بیرون

• دانشنامهٔ ایرانیکا، مدخل «عین‌الدوله، عبدالمجید» (به انگلیسی)