آرامگاه خیام

آرامگاه عمر خیام
نام	آرامگاه عمر خیام
کشور	ایران
استان	خراسان
شهرستان	نیشابور
اطلاعات اثر
نوع بنا	آرامگاه
کاربری	آرامگاه
دیرینگی	۱۲ فروردین ۱۳۴۲
دورهٔ ساخت اثر	دولت شاهنشاهی ایران
بانی اثر	انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
مالک فعلی اثر	سازمان فرهنگ
اطلاعات ثبتی
تاریخ ثبت ملی	۱۲ فروردین ۱۳۴۲
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	بله

آرامگاه عمر خیام بنا و محوطه‌ای است که در دوره پهلوی، برای یادبود و بزرگداشت خیام، بر روی مدفن وی در شهر نیشابور، استان خراسان رضوی ساخته شد. آرامگاه خیام هرساله مورد بازدید شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی و دوستداران این شاعر، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس بزرگ قرار می‌گیرد.

توصیف

آرامگاه کنونی خیام در شهر نیشابور، در باغی که مقبرهٔ امامزاده محروق، از نوادگان سجاد (امام چهارم شیعیان) در آن واقع است، قرار گرفته؛ این باغ در زمان حیات خیام در محله شادیاخ نیشابور بوده و آرامگاه او اکنون همان جایی است که به قول نظامی عروضی هر بهار در آن گل‌افشانی می‌شده است.

باغ آرامگاه خیام که از باغ‌های دیدنی در ایران معاصر است و مجموعه‌ای از کتابخانه، موزه و مهمانخانه را داراست. تندیسی از حکیم عمرخیام در محوطه ورودی باغ نصب شده است. مساحت باغ خیام بیست هزار متر مربع و طول بنای یادبود مشبک آن ۱۸ متر است و اطراف آن‌را درختان کاج احاطه کرده‌اند.

آرامگاه یا بنای یادبود خیام از ساختمان‌های شاخص طراحی شده در ایران است که تلفیقی موفق از عناصر سنتی و مدرن را به نمایش گذاشته است. طراح و معمار این آرامگاه و محوطه پیرامونی آن مهندس هوشنگ سیحون بوده‌است.

در کتیبههای لوزیشکل و کاشی‌کاری شده بنای یادبود خیام، بیست رباعی از خیام به خط تعلیق توسط مرتضی عبدالرسولی در ۱۳۳۹ ش نگاشته است. که تحت نظارت طراح و معمار بنا، مهندس سیحون انجام شده و نمونه‌ای منحصر به فرد از کاربرد خط تعلیق در کتیبه‌نگاری بناها به‌شمار می‌رود. خط تعلیق هر چند امروزه فراموش شده اما نخستین خط ایرانی است و در روزگار خیام در میان کاتبان کاربرد فراوانی داشت.

هوشنگ سیحون خود در باره این بنا می‌گوید:

آرامگاه خیام در باغ امامزاده محروق نیشابور قرار داشت اولین کاری که باید انجام می‌دادم این بود که به گونه‌ای طراحی کنم که آرامگاه خیام و امامزاده محروق تداخل پیدا نکنند به همین منظور من برای باغ محوری عرضی تعریف کردم تا آرامگاه را که در گوشه شمال شرقی باغ قرار داشت از امامزاده جدا کنم. از طرفی دیگر در چهار مقاله عروضی گفتاری از خیام آمده مبنی‌بر اینکه ایشان گفته‌اند که: من آرزو دارم مزارم در جایی باشد که در بهاران برگ گل روی مزارم بریزد. بنابراین من مکانی در باغ را که اختلاف ارتفاع سه متری نسبت به درختان زردآلوی باغ داشت انتخاب کردم چون این مکان سه متر پائین‌تر قرار دارد فصل بهار شکوفه‌های زردآلو روی مزار می‌ریزد. خیام ریاضیدان، منجم و ادیب بود؛ سعی داشتم که این سه جنبه شخصیتی در مزارش تجلی پیدا کند من ده پایه برای آرامگاه در نظر گرفتم عدد ده اولین عدد دو رقمی است و پایه و اساس بسیاری از اعداد می‌باشد از هر پایه دو تیغه بر پایه مدل ریاضی خاصی به صورت مورب بالا می‌رود و با دیگر تیغه‌ها برخورد می‌کنند و از روبه‌رو بر روی پایه مقابلشان پائین می‌آید همه این تیغه‌های مورب در محور عمودی وسط برج همدیگر را قطع می‌کنند سطح پیچیده حاصله بر اثر یک فرمول ریاضی به وجود آمده که سنبله جنبه ریاضیان خیام است از طرف دیگر تقاطع تیغه‌ها در سقف آرامگاه یک ستاره به وجود می‌آورد که سمبول ستاره‌شناسی خیام محسوب می‌شود.

نگاره‌ها

• 

  نقاشی از آرامگاه عمر خیام، سیمپسون

• 

  «در آرامگاه خیام» اثر Jay Hambidge در سفرنامه از «قسطنطنیه تا نیشابور»

• 

  باغی که آرامگاه خیام در آن قرار دارد،

منابع

• هاشم جوادزاده، ۱۳۸۰، کتاب خراسان، کانون آگهی ایران نوین
• وب‌گاه حکیم عمر خیام نیشابوری
• رباعیات حکیم عمر خیام، به کوشش نساء حمزه زاده، مقدمه :دکتر محمدحسن سیدان، چاپ: شرکت چاپ ابریشم رشت
• حبیب اللّه فضائلی، اطلس خط، چاپ مشعل، اصفهان ۱۳۵۰ ش
• حسین بحرالعلومی، کارنامه انجمن آثار ملّی، تهران ۱۳۵۵ ش
• Arch Net

پیوند به بیرون

• وب‌گاه حکیم عمر خیام نیشابوری
• تصاویری دیدنی از آرامگاه خیام
• تصاویر ۳۶۰ درجه از باغ آرامگاه خیام، روز نیشابور