بیهق
بِیْهَق نام دیرینه ناحیه‌ای از خراسان بوده است كه امروزه آن را سبزوار خوانند. محدودهٔ تقریبی شهرستان كنونی سبزوار در متون كهن بیهق نامیده شده و مشتمل بر دو شهر به نام‌های خسروگرد و سبزوار بوده است. بیهق مرکز ولایت بیهق از شهرهای کهن خراسان بوده‌است که پیشینهٔ شهرنشینی و شهرت آن با تاریخ نیشابور در گذشته و تاریخ سبزوار در دوران تیموری به بعد پیوند دارد. بیهق نام شهر و ناحیه و بخشی از ربع نیشابور در راه نیشابور به کومش بوده که امروزه دهستان بیهق نام دارد و بیهقی انتساب به این ناحیه‌است. این شهر زمانی که جزئی از ربع نیشابور بود رونق داشت. شهر بیهق در اطراف روستای فعلی «خسروگرد» واقع در ۶ کیلومتری سبزوار استقرار داشته‌است، که بعداً رو به ویرانی نهاده و کم‌کم قصبهٔ سبزوار در محدوده مرکزی شهر سبزوار فعلی رونق گرفته و وسعت و توسعه یافته‌است.
بیهق تنها شهر ربع نیشابور بوده که اکثریت اهالی آن پیروی مذهب تشیع بوده‌اند و خاندان‌های بسیاری از سادات و علوی در این ناحیه به سر می‌بردند. در نیمهٔ اول سدهٔ ۲ ه.ق. یحیی بن زید علوی پس از ماجراهایی به سبزوار یکی از شهرهای ناحیهٔ بیهق آمد و گروهی از شیعیان به دورش گرد آمدند و او را به خونخواهی پدر و قیام بر ضد عاملان بنی‌امیه در خراسان تشویق کردند. یحییٰ هم با کمک اینان بر نیشابور دست یافت، ولی سرانجام در جوزجان از نصر بن سیار شکست خورد و کشته شد.
پس از قدرت گیری اسماعیلیان در نیشابور در اوایل سدهٔ ۳ ه.ق. محمد بن علی الجواد که برای دیدن پدرش ـ علی بن موسی ـ از مدینه رهسپار مرو و نیشابور بود، در سر راه خود در ششتمد از دیه‌های ناحیهٔ بیهق اقامت گزید و در آنجا مورد استقبال مردم قرار گرفت.
مشاهیر[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به بیهق در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
