جزیره خارگ

جزیره خارگ

نام محلی: خارگ
عکس ماهواره‌ای جزیره
جغرافیا
مکان	خلیج فارس
مساحت	۲۰ کیلومتر مربع (۸ مایل مربع)
طول	۶ کیلومتر (۳٫۷ مایل)
عرض	۴ کیلومتر (۲٫۵ مایل)
کشور
ایران
استان	بوشهر
شهرستان	بوشهر
بخش	خارک
اطلاعات جمعیتی
جمعیت	۸٫۱۹۶
اطلاعات بیشتر
وبگاه رسمی	وبسایت شهرداری خارک

خارگ یا جزیره خارگ که گاهی خارک نوشته می‌شود، جزیره‌ای مسکونی، متعلق به ایران و دارای اهمیت اقتصادی است که در ۳۸ کیلومتری ساحل بندر گناوه در خلیج فارس قرار دارد و از توابع استان بوشهر به‌شمار می‌آید. جلال آل احمد این جزیره را که در ۴۶ کیلومتری غرب بوشهر واقع شده است «دُرّ یتیم خلیج فارس» نامیده است.

خارگ، شهر مسکونی آن مرکز بخش خارگ از توابع شهرستان بوشهر است. شهر خارگ ۸٫۱۹۶ نفر جمعیت دارد.

جغرافیای خارگ

موقعیت

خارگ در حدود ۷۶ کیلومتری شمال غربی بوشهر و ۳۰ کیلومتری [بندر ریگ] و ۳۵ کیلومتری بندر گناوه واقع گردیده و از لحاظ تقسیمات کشوری جزو استان بوشهر و از توابع شهرستان بوشهر است. دارای ۸ کیلومتر طول (شمال–جنوب) و ۴ کیلومتر عرض می‌باشد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود ۳ متر است و از نظر موقعیت جغرافیایی در ۲۹ درجه و ۱۵ دقیقهٔ عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۲۰ دقیقهٔ طول شرقی قرار دارد.

آب و هوا

از مشخصه‌های این آب و هوا، تابستان‌های گرم همراه با هوای شرجی و رطوبت محلی بدون بارندگی است. «گرمی هوا معمولاً از اسفند ماه شروع می‌شود به‌گونه‌ای که طول دورهٔ گرما حدود ۸ ماه می‌باشد. درجه حرارت در فصول سال از ۴ تا ۴۶ درجه سانتی گراد متغیر است. میانگین روزانه حرارت در زمستان ۱۷ درجه سانتی گراد و در تابستان ۳۲٫۶ درجه می‌باشد. در اواخر پاییز، به‌ویژه آذر ماه، باران‌های پاییزی شروع می‌شود که کیفیت هوا را بهبود می‌بخشد. زمستان جزیره کوتاه است.

ناهمواری‌ها

جزیره خارگ طاقدیس ملایمی است که میانگین شیب لایه‌های سطحی آن میان ۱۰ تا ۱۵ درجه‌است. بلندترین نقطه جزیره کوه دیده‌بان نام دارد که ارتفاع آن از سطح دریا ۸۷ متر است. در این نقطه مدت‌ها پیش فانوس دریایی کوچکی نیز کار گذاشته بودند. در سوی شمال جزیره کوه تخت و در سوی جنوب آن کوه گردن‌اشتر قرار دارد.

بلندی‌های جزیره در غرب آن قرار دارند و عبارتند از: کوه تخت، کوه لشکری، کوه دیده‌بان و کوه گردن‌اشتر.

جزیره خارگ دارای شهرداری است و در قسمت شمالی آن، جزیزه بسیار کوچکتر و کشیده‌ای با نام خارگو وجود دارد؛ این نام توسط بومیان منطقه بر آن نهاده شده است.

شهرسازی خارگ

نحوه ساخت و ساز در جزیره خارگ را می‌توان به دو گروه عمده ساخت و ساز سنتی و مهندسی تقسیم نمود. ساخت و ساز سنتی بیشتر به دست اهالی بومی و در گوشه شمال شرقی جزیره صورت گرفته است. مطابق قانون اهالی بومی اجازه اسکان و ساخت و ساز در ضلع شرقی باند فرودگاه جزیره را دارند و سایر نواحی جزیره در تسلط شرکت پایانه‌های نفتی ایران و وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران است. در این منطقه از جزیره بافت شهری فشرده و کوچه‌ها باریک و پیچ در پیچ و تراکم جمعیت بالا است. ساختمان‌ها یک طبقه و دارای حیاط کوچکی هستند. در سال‌های اخیر با پیشرفته شدن صنعت ساختمان سازی، به تعداد ساختمان‌های چند طبقه افزوده شده است. مصالح ساختمانی عمدتاً از بیرون جزیره تهیه می‌شوند. با افزایش جمعیت اهالی بومی و محدود بودن زمین، روز به روز بر اهمیت زمین‌های موجود افزوده می‌شود. شهر خارک دارای می‌دانی کشیده و طولانی است که در مرکز آن فضای سبز و جدول‌بندی زیبایی دارد و دور تا دور میدان ردیف مغازه‌های کوچک خواربار فروشی و بوتیک‌های لباس و سایر مایحتاج اهالی قرار دارند. پیاده‌روی این میدان مسقف بوده دارای ستون و طاق نصرت است. این میدان مرکز امور تجاری جزیره است. سایر اداره‌ها و دایره‌های دولتی از قبیل بانک‌ها (ملی، ملت، صادرات، تجارت، حکمت ایرانیان، انصار، سپه) آموزش و پرورش، سازمان تأمین اجتماعی، کمیته امداد امام خمینی، بهزیستی، مرکز بهداشتی درمانی، در این جزیره شعبه دارند.

ساخت و ساز در سایر نواحی جزیره به توسط شرکت پایانه‌های نفتی صورت گرفته و مبتنی بر اصول مهندسی است. خانه‌های ویلایی بزرگ و زیبا در دو طرح کارمند ی و کارگر ی در ساخت و سازهای قدیمی که عمدتاً در زمان حضور انگلیسی‌ها ساخته شده هنوز در جزیره دیده می‌شوند. ویلاهای کارمندی دارای محوطه‌ای بزرگ و خانه مستخدم (بوی روم) و گاراژ اختصاصی هستند. منزل‌های کارگری از کنار به یکدیگر متصل بوده و دارای حیاط کوچکی در جلوی ساختمان و حیاط بزرگتری در پشت ساختمان و کوچه باریکی در حد فاصل در حیاط‌های پشتی هستند. در سال‌های اخیر ساخت و ساز به شیوه آپارتمان ی در جزیره بیشتر شده که با آب و هوای گرم جزیره همخوانی ندارد.

جایگاه استراتژیک

صادرات نفت

در این جزیره یکی از مهم‌ترین پایانههای صادرات نفت جهان بنا شده‌است. در طول جنگ ایران و عراق بیش از ۹۰٪ از صادرات نفت ایران از این جزیره انجام می‌گرفت. از اینرو بود که نیروی هوایی عراق، ۲۸۰۰ حمله را به این جزیره انجام داد.

در سال ۱۹۱۶ میلادی برای حمل سنگ از حوالی مقبره علمدار در خارک، راه‌آهنی تا اسکله جزیره کشیده شد. این خط آهن به دست کاپتن تامسون، افسر مهندسی سلطنتی انگلیس ساخته شده و سنگ‌های آن به مصرف زیرسازی راه‌آهن بصره به بغداد و زیرسازی مخزن‌های پالایشگاه نفت آبادان رسید. بالغ بر ۹۰ درصد اراضی این جزیره توسط شرکتهای نفتی از جمله شرکت پایانه‌های نفتی، شرکت نفت فلات قاره و شرکت صنایع پتروشیمی و شرکت ملی نفتکش ایران مورد استفاده صنعتی و خدماتی قرار گرفته است. توسعه فضای سبز و گسترش خیابانها و بلوارهای بسیار جذاب و دیدنی در بخش شرکتی باعث ساماندهی بافت جغرافیایی و ایجاد شور و نشاط اجتماعی گردیده است که از نقاط مشهور آن می‌توان به بلواردریا، بلوار خلیج فارس، بلوار نظارت (بلوارمهندس خواجه احمدی )خارگ، بلوار نفت، بلوارشهدای خارگ، بلوار دولت اشاره نمود.

منبع تأمین انرژی این جزیره از نیروگاه گازی جزیره خارک است.

موقعیت تاریخی

کتیبه باستانی

نوشتار اصلی: سنگ‌نبشته هخامنشی (جزیره خارک)

سنگ‌نبشته‌ای از دوران باستان در خارک به زبان پارسی باستان و خط میخی موجود است که از این کتیبه به‌عنوان سندی دیگر دربارهٔ نام خلیج فارس یاد می‌شود. در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۳۸۷ افرادی مخفیانه به طور تعمدی به تخریب این سنگ‌نوشته دست زدند که هم‌اکنون تا ۷۰ درصد آن نوشته تخریب شده‌است.

اماکن قدیم خارگ

اماکن جزیره خارک پیش از استقرار صنعت نفت از شرق به سمت غرب عبارت بودند از:

• آثار قلعه هلندی‌ها، گورستان اسلامی، آبادی خارک، خط راه آهن، گورستان مسیحی، قبر ابوبکر، قبر علمدار، باغ هلندی‌ها، گورستان پیش‌اسلامی، دخمه‌ها، بقعه میر محمد، قبر دیده‌بان، کرّه‌انگیزها، دو خواهرون (که متأسفانه اکنون تخریب گردیده است).

دین و مذهب

دین بومیان جزیره اسلام و مذهب شان شیعه و سنی می‌باشد.

جستارهای وابسته

• فهرست جزایر خلیج فارس
• میدان نفتی اسفندیار

پیوند به بیرون

• تصاویری از جزیره خارگ

• وب‌گاه شهرداری خارک