عصر سنگ
| تقسیم‌بندی سه‌گانه اعصار | ||||||
| عصر تاریخی | ||||||
| دوره لاتن | نیاتاریخی | |||||
| دوره هالشتات | ||||||
| عصر آهن | ||||||
| پسین | ||||||
| میانه | ||||||
| پیشین | ||||||
| عصر برنز | ||||||
| دوران نوسنگی | عصر مس | |||||
| نوسنگی با سفال | پیشاتاریخ | |||||
| نوسنگی بی‌سفال ب. | ||||||
| نوسنگی بی‌سفال آ. | ||||||
| میان‌سنگی | میان‌سنگی | |||||
| پارینه‌سنگی | پسین | |||||
| میانه | ||||||
| پیشین | ||||||
| عصر سنگ | ||||||
عصر سنگ یا عصر حجر دوره‌ای است که در آن فناوری در راستای فرگشت انسانی گسترده شده و زندگی انسانی از شرق آفریقا به سراسر جهان پراکنده شد. این دوره با پیشرفت کشاورزی، رام کردن دام‌ها، و گداختن سنگ مس و فلزکاری به‌پایان رسید. ازآنجاکه نوشتن را آغازِ تاریخ می‌دانند، عصر سنگ در دورۀ پیش از تاریخ جای می‌گیرد.
محتویات
تاریخچۀ نام‌گذاری[ویرایش]
اصطلاح عصر سنگ را نخستین بار رومیان و چینیان باستان به‌کار برده‌اند. بااین‌حال، در سال ۱۸۱۹ کریستیان یورگنسن تامسن، نخستین موزه‌دار موزۀ ملی دانمارک، به‌هنگام ساماندهی مجدد اشیای موزه‌اش، تصمیم گرفت آنها را براساس مواد معمولِ به‌کاررفته در زمان ساختشان بچیند. تامسن آثار موزه‌اش را سه بخش کرد: عصر سنگ، عصر مفرغ و عصر آهن.[۱]
پارینه‌سنگی و میان‌سنگی[ویرایش]
عصر سنگ کهن یا دورۀ پارینه‌سنگی بیش از یک میلیون سال به‌درازا کشید و در درازای این زمان، تغییرات آب و هوایی‌ای رخ داد که اثر بسیاری بر فرگشت انسان گذارد. ریخت‌شناسی واژگانیِ انسان‌ها نیز از این دوره تا گذر از بخش‌های نزدیک‌تر عصر سنگ نمو نمود.
بازۀ زمانی میان پایان عصر یخ میان ۱۰ تا ۶ هزار سال به‌درازا انجامید و ویژگی آن پدید آمدن دریاها و تغییرات محیطی و نیاز به یافتن منبع‌های خوراکیِ تازه بود. گسترش و پیشرفت ابزارهای ظریف سنگی، واکنشی به این نیاز بود. این ابزارهای پیشرفته، ابزارهای دورۀ پارینه‌سنگی بود. در اروپا این ابزارها در دورۀ میان‌سنگی از خاور نزدیک کهن بدانجا برده شده‌بود. این ابزارها شکار را پیشرفته کرده و ماهی‌گیری را ممکن ساخت. رام کردن سگ برای شکار، محصول این دوران است.
نوسنگی[ویرایش]
دورۀ نوسنگی یا عصر سنگِ نو با کاربرد کشاورزی شناخته می‌شود؛ برای این ویژگی، گاه این دوره را «انقلاب نوسنگی» نیز می‌خوانند. همچنین کوزه‌گری در این زمان گسترش یافت و زیستگاه‌های انسانیِ بزرگ‌تری همانند اریحا و چاتال هویوک پدید آمد. نخستین فرهنگ‌های نوسنگی در ۸۰۰۰ ق.م در هلال بارور آغاز شدند. از آنجا بود که کشاورزی و فرهنگ به کرانۀ مدیترانه، درۀ سِند، چین و جنوب شرقی آسیا گسترده شد.
به‌دلیل گسترش کشاورزی و نیاز به خرمن و فرایند کاشت، ساخت و تراش ابزارهای سنگی که به کار تیز کردن، ساطوری کردن، بریدن و تیشه زدن می‌آمد، گسترش یافت. نخستین گواهی‌ها برای بودن بازرگانی در این دوره است. کالاهای گوناگون، صدها کیلومتر آن‌سوتر برده می‌شدند. یک نمونۀ خوب برای یک دهکدۀ دورۀ نوسنگی، اسکارا بری در جزیرۀ اورکنی در اسکاتلند است. این اجتماع دارای بسترهای سنگی، طاقچۀ سنگی و حتی آبریزگاهی خانگی و پیوسته به یک جوی بود.
خوراک و نوشیدنی در عصر سنگ[ویرایش]
خوراک مردمان این دوران ازسوی شکارچیان و گردآورندگان و از گیاهان و گوشت جانوران فراهم می‌شد. مردمان این دوره به بخش‌هایی از تن جانوران، مانند جگر، قلوه و مغز دلبسته بودند. خوراک روزانۀ اینان سرشار از کربوهیدراتی بود که از بنشن و یا حبوبات به‌دست می‌آمد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که دوسوم انرژی موردنیاز مردمان آن دوران از گوشت به‌دست می‌آمد. این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آنان نیز مانند مردمان کنونی، از چربی پرهیز می‌کرده‌اند ولی نه به همین نسبتِ کنونی.
گمان برده می‌شود که نخستین مصرف شیره، که از ترش شدن انگورهای وحشی ساخته شده‌بوده، در این دوره رخ داده‌باشد.
سرپناه[ویرایش]
دومیلیون سال پیش، در شرق آفریقا، نخستین سازۀ انسانی پدید آمد که عبارت بود از ستون‌هایی سنگی که شاخه‌های درختان را مانند بام نگاه می‌داشتند. سازۀ سنگیِ گِردِ ساده‌ای که در ترا آماتا در نزدیکیِ نیسِ فرانسه یافت شده، به ۵۰۰هزار سال پیش بازمی‌گردد. جز اینها، سازه‌های سنگیِ دیگری که زیستگاه مردمان آن دوران شمرده می‌شده، در جای‌جای جهان یافت شده‌است. شماری از آنها در پی می‌آیند:
- ساختاری سنگیِ چادرمانند در درون غاری در نزدیکیِ گروت دولازاره در نیسِ فرانسه
- ساختاری سنگی با بامی از چوب، یافت‌شده در دولنی وستونیتسۀ چکسلواکی، از سال ۲۳ ق.م
- کلبه‌های بسیارِ ساخته‌شده از استخوانِ ماموت در اروپای خاوری و سیبری
- چادری از پوست جانوران از ۱۵هزار تا ۱۰هزار ق.م در پلاتو پارن فرانسه
- نیایشگاه‌هایی دارای چند اتاق و یا تک‌اتاقه و دارای چندین ستون، از آسیا تا اروپا
نقش بر روی سنگ‌ها[ویرایش]
در دورۀ پارینه‌سنگی. نگاره‌های بر روی دیوارۀ غارها کمیاب هستند. این نقش‌ها دربرگیرندۀ جانورانی مانند گربه‌سانان و کرگدن است. نمونۀ این اثرها را می‌توان در غار شووه دید. سنگ‌نگاره‌های این غار به ۳۱هزار سال ق.م بازمی‌گردند. غار آلتامیرا در اسپانیا به ۱۴ تا ۱۲ هزار سال ق.م بازمی‌گردد و نقاشی‌های آن دربردارندۀ نگاره‌هایی از گاومیش کوهان‌دار آمریکایی است.
منابع[ویرایش]
- نویسندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، Stone Age. (نسخۀ ۲۸ آوریل ۲۰۰۷)
- ↑ پاتریشیا د. نتسلی، عصر حجر، ترجمۀ عسکر بهرامی، تهران: ققنوس، ۱۳۸۱
|
