ویترای

نگاره عیسا مسیح با رنگ ویترا بر روی شیشه کلیسا

شیشه رنگی می‌تواند به قطعه‌های شیشهٔ رنگین یا به هنر و صنعت استفاده از این قطعه‌ها اشاره کند. قدمت این هنر به هزار سال می‌رسد.نحوه ساخت شیشه رنگی شامل طراحی اولیه روی کاغذ، سپس تعیین رنگ هر قسمت طرح و شماره گذاری وتعیین جهت آن، متناسب با بافت شیشه خام میباشد. در مرحله بعد با رعایت فاصله بین شیشه ها، که لحیم قلعی آنرا پر میکند، طرح راروی ورق شیشه رنگی چسبانده و با قلم الماسه آنرا میبرند. سپس با طرح اولیه که الگوی ساخت طرح است مطابقت داده شده و با چرخ سنباده لبه های تکه شیشه بریده شده را صاف و اندازه میکنند.در مرحله بعد دوره یا لبه های هر تکه را با نوار مسی چسبدار قابگیری میکنند.هدف از این کار آماده کردن آنها برای چسباندن با لحیم قلع و سرب است.در این مرحله تکه های شیشه قابگیری شده را روی الگوی اولیه کنار هم مچینند و کنترل نهایی میکنند.سپس با قلمو مایع تنکار را روی لبه های مس پوش شیشه ها زده و با نوار لحیم و هویه داغ شیشه ها را به هم متصل میکنند.محصول نهایی در قاب یا پنجره قرارگرفته و در مقابل نور طرح زیبای خود را نشان میدهد .نمونه های شیشه های قدیمی ایرانی و سیر تحول این صنعت در ایران در موزه آبگینه تهران درمعرض تماشا قرار دارد. 1. پنجره های شیشه ای كلیسای جامع گراس مونستر، سوئیس

زیباترین كاربردهای شیشه رنگی در ساختمان

در نگاه اول به نظر می رسد كه با پنجره هایی دارای طراحی مدرن مواجه هستیم، اما این پنجره ها تا حدی غیرمعمول به نظر می رسند، چرا كه از عقیق در آنها استفاده شده است. این كلیسا كه یكی از سه كلیسای اصلی شهر زوریخ است، در سال 2009 با 12پنجره نفیس آذین بندی شد و یكی از آثار بسیار زیبا به حساب می آید. 2. پنجره های شیشه ای رنگی ساختمان رادیو و تلویزیون، هلند زیباترین كاربردهای شیشه رنگی در ساختمان ساختمانی بسیار زیبا كه نیمی از آن زیر زمین است و از بخش های آرشیو برنامه ها، بخش اداری و موزه تشكیل شده است. نمای بیرونی ساختمان دارای شیشه های رنگی با طراحی مدرن است. هر یك از پنل ها منقش به تصویر یكی از افراد مشهور تلویزیون است. نكته جالب اینجاست كه هر تصویر فقط از یك زاویه قابل دیدن است. 3. بزرگترین پنجره شیشه ای رنگی جهان در ایلینویز، آمریكا

زیباترین كاربردهای شیشه رنگی در ساختمان

آنظور كه در كتاب ركوردهای گینس آمده، بزرگترین پنجره شیشه ای رنگی جهان در ایلینویز آمریكا قرار دارد. این پنجره شیشه ای رنگی با استفاده از 22 هزار فوت مكعب شیشه ساخته شده و شامل 2448 پنل است. 4. گرانترین پنجره شیشه ای رنگی جهان در واشنگتن، آمریكا زیباترین كاربردهای شیشه رنگی در ساختمان ششمین كلیسای جامع دنیا در واشنگتن، پایتخت آمریكا، صاحب گرانترین پنجره شیشه ای رنگی دنیاست. دومین كلیسای جامع آمریكا از وجود بیش از 200 پنجره شیشه ای رنگی بهره می برد. اما جالب تر از همه اینها، استفاده از شیشه های رنگی برای ساخت نمادهایی در جهت گرامیداشت رویدادها و وقایع مهم است. 5. نقشه جهان بر سقف شیشه ای رنگی در بوستون، آمریكا زیباترین كاربردهای شیشه رنگی در ساختمان اتاقی كه سقف و دیوارهایش را نقشه جهان پوشانده است، با این تفاوت كه این نقشه ساخته شده از شیشه های رنگی است. در این نقشه كه در موسسه كریستین مانیتور بوستون آمریكاست، مرزهای سیاسی از سال 1953 مشخص شده اند. هدف طراحان این نقشه این است كه بازدیدكنندگان ارتباط واقعی جغرافیایی كشورهای جهان را ببینند، یعنی یك كره زمین واقعی، اما با شیشه های رنگی. 6. پنچره شیشه ای رنگی كلیسای جامع ویتوس، جمهوری چك نمای داخلی كلیسای جامع جمهوری چك كه در پراگ، پایتخت این كشور قرار دارد، بسیار زیباست. اما حكایت پنجره های شیشه ای رنگی آن چیز دیگریست. یك هنرمند نقاش از این كشور در قرن بیستم موظف شد كه دیوار شمالی این كلیسا را با شیشه های رنگی آذین بندی كند.

کاربردشیشه

استفاده از شیشه های رنگی در طراحی این اجازه را می دهند که با استفاده از نورهای طبیعی و مصنوعی، بتوانیم در بازه های مختلف زمانی رنگ های متفاوتی در محیط داشته باشیم. شیشه های رنگی در معماری ایرانی جایگاه قابل ملاحظه ای داشته اند و علاوه در بناهای مشهور در سایر ساختمانها نیز استفاده می شده اند. اما متاسفانه در معماری امروزی، شیشه های رنگی تقریبا بدون استفاده مانده اند و در کمتر پروژه ای از آنها استفاده می شود. این در حالی ست که استفاده از شیشه های رنگی علاوه بر زیبایی، اثرات روانشناختی قابل ملاحظه ای هم دارند. در این زمینه می توان یکی از شاه نشین های خانه طباطبایی ها در کاشان را مثال زد که استفاده از شیشه های رنگی در پنجره باعث شده است که در بازه های متفاوت و با تغییر زاویه خورشید یکی از رنگ های پنجره، رنگ غالب اتاق باشد. به عنوان مثال در هنگام ظهر رنگ غالب قرمز است که سبب افزایش اشتها می شود. در بعد از ظهر رنگ بنفش غالب می شود که سبب فراری دادن حشرات از اتاق میشود (به علت اینکه حشرات چشم مرکب دارند) و بدین ترتیب حشرات مانع استراحت بعد از ظهر ساکنین نمی شدند. از دیگر نتایج مثبت شیشه های رنگی می توان به ایجاد احساس آرامش و رفع تنش های محیطی اشاره کرد.امروزه با پیشرفت تکنولوژی علاوه بر طرح های سنتی، می توان به شکلهای دیگری نیز از شیشه های رنگی استفاده کرد.

دلیل استفاده از شیشه‌های رنگی در خانه‌های كویری چیست؟

تابش نور خورشید به این شیشه‌ها سبب می‌شود كه فضای داخلی تحت تاثیر رنگ شیشه‌ها و بازی نور و رنگ، در هر ساعت از روز تغییر كند و فضا را از یكنواختی خارج كند. به عبارتی سبب ایجاد تنوع در محیط می‌شود. شیشه‌های رنگی در معماری ایران جایگاهی ویژه دارند و برای ما یادآور دوره‌ای خاص در معماری ایران هستند اما دلیل استفاده از این شیشه‌های رنگی در خانه‌های كویری چیست؟

به گزارش پارس توریسم، استفاده از شیشه‌های رنگی بیشتر در مناطق كویری ایران دیده می‌شود. مناطقی كه شدت نور در آنجا، زیاد و به دلایل اقلیمی، تنوع رنگی در طبیعت بسیار كم است.

استفاده از بازتاب‌های زیبای شیشه‌های رنگی محصور شده در قاب‌های مشبك و در نهایت تبدیل آن به بازی نور و رنگ جلوه‌ای بی‌مثال از دنیایی فرازمینی را به ارمغان می‌آورد.

معمار ایرانی، با خلاقیت و دانش خود این تكنیك رنگ‌نگاری را از ملل دیگر وام گرفته و با فرهنگ مردم خود درآمیخته و رنگین كمانی از رنگ خلق كرده است.

هدف از خلق این همه زیبایی توسط معمار ایرانی، تنها جهت ارائه یك اثر زیبا نبوده، بلكه علاوه بر زیبایی، رعایت اصول مردم‌واری و پرهیز از بیهودگی - كه یكی از اصول اولیه معماری ایرانی است- بوده است.

اصل مردم واری، توجه به نیازها و روش زندگی مردمان است كه اساس كار معماری در ایران بوده و پرهیز از بیهودگی اصلی است كه در معماری ایران به آن توجه شده و معماران همواره تلاش می‌كردند كه كار بیهوده در ساختمان‌سازی نكنند و از اسراف پرهیز می‌كردند.

شیشه رنگی در قاب پنجره مشبك نشانده می‌شود از آن جهت كه پنجره‌های مشبك، شدت نور را در اوقات و فصول مختلف سال تعدیل می‌كند؛ به طوری كه شدت نور را در ساعاتی كه نور خیلی شدید است، پخش می‌كند و با استفاده از شیشه‌های رنگی نشانده شده در این قاب‌های چوبی، حریم امنی برای اهالی در مقابل شدت نور و گرما فراهم می‌شود.

به‌علاوه یكی از اهداف معمار هنگام به كارگیری شیشه رنگی در مناطق كویری، دور كردن خزندگان از حریم امن زندگی است. كویرنشینان معتقدند كه شیشه‌های رنگی خزندگان را فراری می‌دهند.

تابش نور خورشید به این شیشه‌ها سبب می‌شود كه فضای داخلی تحت تاثیر رنگ شیشه‌ها و بازی نور و رنگ، در هر ساعت از روز تغییر كند و فضا را از یكنواختی خارج كند. به عبارتی سبب ایجاد تنوع در محیط می‌شود.

امروزه، با مدرن شدن زندگی، استفاده از شیشه‌های رنگی در جوامع مختلف، كاربردهای گوناگونی دارد. از جمله به كارگیری آنها در تبلیغات محصولات، طراحی فضا و.....

شیشه‌های رنگی و بازتاب‌های زیبای آن در دنیای مدرن

شیشه‌های رنگی كه زمانی در معماری ملل مختلف از جمله ایران نماد سبك و زندگی در دوره‌ای خاص بود، امروزه به نوع دیگری خود را در زندگی مدرن وارد كرده است.

در قرن نوزدهم میلادی، شیشه‌های رنگی در بناهای معماری برخی از كشورهای اروپا، آفریقا و آسیا استفاده می‌شد و امروزه با بهره‌گیری از تكنولوژی، پدیده‌ای قابل تامل در تبلیغات فروشگاه‌ها و عرضه محصولات صنعتی ارائه می‌شود.

برای دست یافتن به جلوه‌های بصری زیبا، با استفاده از لامپ‌های LED در شیشه‌های دوجداره، بازتاب‌های زیبایی از رنگ‌های بیشماری را در معرض دید بینندگان قرار می‌دهند.

برای دست یافتن به فضایی متنوع در اماكنی نظیر مترو، فرودگاه و اماكن عمومی دیگر، با استفاده از شیشه‌های رنگی جلوه‌های بصری زیبایی خلق می‌شود.

از شیشه های رنگی در طراحی داخلی بناها نیز استفاده می شود و طراح با استفاده از شیشه‌های رنگی جهت جدا كردن دو فضا (پارتیشن) از جنبه‌ی كاربردی و زیبایی این شیشه‌ها بهره گرفته است و محیطی مفرح ایجاد می‌كند.

رس در فارسي به چم(معناي) گشاده لوز روس و اروس است. در اروپا به اين گونه درها گيوتين مي گويند. استاد پيرنيا واژه ارسي را پارسي مي داند برابر گشاده و باز. ولي در فرهنگ ها ارسي را يك واژه روسي دانسته اند "ار" پيشوندي است برابر بالا رفتن كه در برخي واژه هاي ديگر مانند ارچين ديده مي شود و "سي" برابر پرتو و چشمه كه در گويش هاي نيمروزي(جنوبي) ايران روايي است.ارسي گونه اي پنجره چوبي و شبكه دار كشويي است كه با بالا و پايين رفتن باز و بسته مي شود.بلنداي آن از كف تا آسمانه است. اين در _پنجره گاه به ميانسرا باز مي شود و گاه ميان دو تالار جاي مي گيرد تا به هنگام نياز باز شود و يك تالار بزرگ بدست آيد.كاربرد ارسي در مهرازي ايران به گونه يك بازشوي بنيادي پيشينه اي بسيار كهن دارد.نمونه هاي زيباي ان در همه جاي ايران ديده مي شود.لت ارسي ها معمولا فرد است .ارسي يك لتي در بالا خانه هاي گوشوار يا راهروهاي طبقه اول ساختمان كه معمولا در نقاط سردسير به ورت در است ديده مي شوند.هر ارسي از بخش هاي زير ساخته شده است:باهو يا وادار:بخش ايستاده چهار چوب آن .كلاه:تير ترازي (افقي) ميان بخش پاياوجنبان آن.تنك:شبكه درون درك هاي آن.چفته ريزه:چفتي كه درك ها را پايا نگه مي دارد.درك يا لنگه:كه مانند كشو بالا و پايين مي رود بخش زيرين به بلنداي 30 تا 50 سانتي متر از كف كه مانند جان پناه است و پاياست.بخش بالاي آن كه نيم پرهون(نيم دايره)يا سه پهلو است و پاياست. كاركرد سطح مشبك پنجره هاي ارسي تامين نور فضاي درونی در معرض ديد قرار دادن فضاي بيروني كاهش شدت تابش نور آفتاب و گرما ايجاد زيبايي در نماي ساختمان حفظ حريم و محرويت فضاي بيرون دور كردن حشرات مزاحم(شيشه هاي رنگي پنجره هاي ارسي با ايجاد نورهاي رنگارنگ باعث دور شدن و خارج شدن حشرات مزاحم از فضاي بيروني اتاغ هاي داراي پنجره هاي ارسي مي شوند.) اثرات و دلايل استفاده از پنجره هاي ارسي الف-نور :اين نوع پنجره ها باعث مي شوند نور خورشيد به اندازه كافي وارد فضاي اتاغ شود نه كمتر نه بيشتر ب-روانشناسي رنگ ها:از نظر روان شناسي رنگ خاي مختلف اين شيشه ها و ايجاد نور هاي هم رنگشان بر روي انسان تاثيرات مختلفي مي گزارد كه هر رنگ كنار رنگ ديگر شدت اين تاثير را خنثي مي كند و مقدار مناسب آن را تنظيم و تعديل مي كند.بيشتر رنگ هاي استفاده شده در شيشه هاي ارسي رنگهاي لاجوردي قرمز سبز و زرد هستند و هر كدام به تنهايي يك تاثير روانشناختي مجزاي دارند. ج-زيبايي: سطح پنجره هاي ارسي را با استفاده از انواع نقش هاي گوناگون گره سازي و با شيشه هاي رنگين و ساده مي آراستند و تركيب هاي بديعي پديد مي آورند و بدين صورت هماهنگي بين اين شبكه هاي هندسي و نورهاي رنگي باعث ايجاد زيبايي دلپذيري مي شود. د-نقش هندسي در ارسي: ناپسند دانستن تقليد از نقش ها و صورت هاي انساني و حيواني در نقاشي و ساير هنر هاي تصويري و تجسمي به تدريج موجب شد كه تقليد از طبيعت در فرهنگ بسياري از هنر هاي اسلامي چندان مورد توجه قرار نگيرد و جايگاه والايي نيابد.به همين جهت هنرمندان به تركيب هاي هندسي و انتزاعي توجه بسيار كردند. و-محرميت: پنجره هاي ارسي همچنين باعث محدود كردن ديد از بيرون به درون خانه و ايجاد محرميت مي شود ه-خواص صوتي:اگر قطعات يك گره نسبت به هم زواياي مختلف يا متعدد پيدا كند جابجايي صوتي ايجاد مي كند در اين جابجايي تابع قوانين علم آكوستيك است. فرم هاي شش وجهي نيز داراي خواص صوتي هستند از كاربرد صوتي شش وجهي در طبيعت مي توان كندوي زنبور عسل را مثال آورد كه دقيقا عمل انتقال صوت يا رزونانس را انجام می دهد .

• 

  پنجره بزرگی به سبک گوتیک در کلیسای جامع کانتربری، سده ۱۴۰۰، انگلستان

• 

  مسجد نصیرالملک، شیراز

• 

  اثری مدرن از Marcelle Ferron در متروی مونترال، کانادا

• 

  پنجره ارسی با شیشه رنگی در کاخ گلستان، تهران

• 

  شیشه رنگی در باغ دولت‌آباد، یزد

جستارهای وابسته

• ارسی