بندر گز
| بندرگز | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | گلستان |
| شهرستان | بندر گز |
| مردم | |
| جمعیت | ۴۶٫۲۲۶ نفر (۱۳۸۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۲۴۰ كیلومتر مربع |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۴- متر |
| اطلاعات شهری | |
| پیش‌شماره تلفنی | 0173436 |
بندرگز در منتهی‌الیه غرب استان گلستان و در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر گرگان واقع شده است.
از شمال به خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله در دریای خزر، از شرق به کردکوی، از غرب به گلوگاه و بهشهر، و از جنوب به نواحی جنگلی کوههای جهان مورای رشته کوه البرز محدود شده است.
محتویات
زبان[ویرایش]
زبان مردم شهرستان بندرگز زبان طبری مازندرانی است
پیشینه[ویرایش]
بندرگز به‌طور قطع بیش از پانصد سال قدمت دارد. زیرا بر اساس نوشته‌های عارف دیهیم، شاه اسماعیل صفوی در زمان لشکرکشی به قصد تصرف سواحل شرقی دریای خزر، در هنگام مراجعت مدتی در قصبه کناره (بندرگز امروزی) اتراق نمود. اقامت وی در این قصبه مصادف می‌شود با یک حادثه بزرگ آتش سوزی که به‌دستور شاه اسماعیل سربازان لشکر به کمک مردم شتافتند و آتش را خاموش نمودند.
قصبهٔ کناره، بعدها در دوره کریم خان زند به‌علت ارتباط با روسیه تزاری که در شمال وجود داشت مورد توجه قرار می‌گیرد و با مهاجرت عده ای از اهالی روستاهای اطراف به این ناحیه، بر تعداد خانه‌ها و دکان‌های چوبی اضافه شد. در حدود سال‌های ۱۲۰۰ شمسی، مردم گز (انزان) که از گذشته‌های دور برای ماهیگیری پس از طی چهار کیلومتر راه به ساحل این دریا می‌آمدند، برای همیشه در این منطقه ساکن شدند تا هستهٔ اولیه شهر بندرگز را بنیان بگذارند. تا یک دههٔ بعد یعنی حدود ۱۲۱۰ شمسی با احداث تاسیسات مبتدی بندری و کشتیرانی از رونق زیادی برخوردار شود و به‌صورت بندری فعال در بیاید. به همین دلیل نام آن از دو بخش بندر + گز نامیده شد. رویش درختچه‌های گز در مناطق ساحلی آن ظاهراً یکی از دلایل نام گذاری این بندر می‌باشد.
بندرگز (بندر جز) از دوران قاجار با ایجاد یک تجارتخانه (انبار بزرگ کالا) توسط روس‌ها در زمان محمد شاه (۱۲۳۶ ه.ق) قطب مهم اقتصادی – تجاری منطقه استراباد محسوب می‌شد. مدتی بعد در اوایل حکومت ناصرالدین شاه با احداث یک اسکله چوبی و عامل شعبه بانک استقراضی روس این بندر ای یک سو یه استراباد، دامغان، شاهرود، مازندران، و تهران و از سوی دیگر با چرکن، بادکوبه و هشترخان روسیه در تماس تجاری بود. از همین تاریخ مهاجرت از شهرهای روسیه به‌سوی بندرگز آغاز گردید که ارامنه بیشترین تعداد مهاجرین را تشکیل می‌دادند. این گروه مدت‌ها بعد صاحب بسیاری از از املاک و مغازه‌ها گردیدند و سال‌ها نبض و محور اصلی اقتصاد تجاری منطقه را در دست داشتند. قدرت اقتصادی و تراکم جمعیت آن‌ها باعث نفوذشان در این ناحیه شد؛ چنان که یکی از ارامنه در اوایل حکومت رضا شاه (۱۳۰۵ ش) به نمایندگی مجلس مردم این منطقه انتخاب گردید.
روس‌ها برای تسهیل در امر تجارت در یک کیلومتری ساحل بندرگز انبار و فانوس دریایی بلندی بنا نمودند که پس از تخلیه کالاهای روسی از کشتی‌های بزرگ، در حاشیه آن انبار می‌شد و سپس توسط لُتکا (قایق به زبان روسی) آن‌ها را به ساحل می‌آوردند و از این طرف کالاهای خریداری شده از مازندران، شاهرود، دامغان و استراباد را از همین مسیر به روسیه حمل می‌کردند. چند سال بعد کارشناسان بلژیکی بین انبار دریایی روس‌ها تا ساحل پلی را احداث کردند که تا سال‌های ۱۳۲۷ شمسی مورد استفاده بود. یک گزارش تاریخی در سال ۱۲۸۷ شمسی (۱۳۲۷ ه.ق) درباره بندرگز چنین می‌نویسد:
«بندرجز از دهات انزان است. بندری معروف که تجار ارامنه در آنجا مغازه‌های فراوان دارند. همه قسم خرازی، پارچه‌های روسی، بلور، آرد حاجی طرخان، شکر و انواع مشروبات را دارند و با تجار استراباد با پنبه، پوست، کنجد، برنج و پشم داد و ستد می‌کنند. اغلب ترکمانان یموت هم در آنجا خرید و فروش دارند. تلگراف و پست هم دارد. ملک بندرجز متعلق به حاج حسین امین الضرب و انتظام الدوله است».
با احداث راه آهن سراسری و ورود آن در سال ۱۳۰۶ش به بندرگز، حمل و نقل کالا به نقاط دیگر ایران راحت تر و تجارت رونقی مضاعف یافت؛ اما چند سال بعد با برپا شدن شهر بندر ترکمن، و تاسیس اسکلهٔ دریایی بزرگ آن، هم چنین عقب نشینی آب دریا در ساحل بندرگز، دوران رونق تجاری و اقتصادی بندرگز به مرور روند افول را در پیش گرفت و ضربهٔ سنگین بر زندگی اهالی این ناحیه وارد نمود. از آن مقطع جمعیت غالب مردم به کشاورزی روی آوردند.
ساختمان تاریخی شهرداری بندرگز در آتش سوخت در ساعت ۵۰:۱۱ روز جمعه ۱۸ تیر ۱۳۸۹ساختمان تاریخی شهرداری بندرگز – استان گلستان - دچار حریق شد. شدت حادثه به حدی بود که اتومبیل‌های آتش نشانی از چند شهر مجاور خود را به بندرگز رساندند. طبقه دوم ساختمان و بخش بایگانی به‌طور کلی از بین رفت. بعد از سه ساعت تلاش مداوم ماموران آتش نشانی آتش مهار شد. شهرداری بندرگز درسال ۱۳۱۲ تاسیس شده است و ساختمان آن در حال تعمیرات اساسی بود که طعمه حریق شد
تاریخ تاسیس برخی از مراکز مهم شهری[ویرایش]
بندرگز سابقه کمی در رویداد شهر نشینی ندارد، به همین علت مراکز اداری، آموزشی و اقتصادی مهمی از گذشته‌های دور در بندرگز بنا گردیده اند که از مهمترین آن‌ها عبارت می‌شود:
- - اولین مدرسه ابتدایی در سال ۱۲۸۷
- - اولین دبیرستان در سال ۱۳۰۷
- - ساختمان گمرک در سال ۱۲۸۱ (با طراحی مهندسین بلژیکی)
- - نظمیه (شهربانی) در سال ۱۲۹۰
- - معارف (آموزش و پرورش) در سال ۱۲۹۳
- - اولین کارخانه پنبه پاک کنی ۱۲۹۴ (توسط یک بازرگان تبعه روس احداث گردید)
- - کارخانه برق حرارتی ۱۲۹۶ (توسط یک بازرگان به نام قاسم اف وارد و احداث گردید)
- - دومین کارخانه پنبه پاک کنی ۱۲۹۸ (توسط یک بازرگان روس خریداری و وارد شد که در سه بخش پنبه پاک کنی، روغن کشی و صابون پزی تا سال‌های ۱۳۳۰ مشغول به فعالیت بود)
- - بلدیه (شهرداری) ۱۳۰۵
- - مالیه (اداره دارایی) ۱۳۰۶
- - سجل احوال ۱۳۰۷
- - اداره پست و تلگراف و تلفن مغناطیسی ۱۳۰۷
- - بانک ملی ۱۳۰۸
آثار و بناهای تاریخی[ویرایش]
در منطقه بندرگز آثار تاریخی مهمی وجود دارد:
- - آستان مبارک امام زاده علیرضا " ( روستای سرطاق)"
- - جر کلباد (غرب روستای کهنه کلباد)
- - خرابه‌های آتشکده قدیمی (جنوب شرقی روستای کهنه کلباد)
- - مار قلعه (جنوب شرقی لیوان شرقی)
- - قدیم قلعه (شمال سر محله)
- - عروس قلعه (جنوب گلفراو سوته ده)
تپه‌های باستانی[ویرایش]
گرگ تپه " ( جنوب شرق روستای سرطاق)دین تپه (جنوب کهنه کلباد)، بزغاله تپه (شمال کهنه کلباد)، تپه عبدالهی (شمال کهنه کلباد)، تپه سنان خانه سر (بین نوکنده و تلور)، تپه در دار لته (جنوب نوکنده)، کافر تپه (بین مزنگ و بنفش تپه)، تپه سوت کاپا (بین دشتی کلاته و استون آباد)، قله تپه (شرق وطنا)
چهره های سرشناس[ویرایش]
منوچهر متکی(وزیر خارجه دولت های نهم و دهم1390-1384)- اویس ملاح(کشتی گیر)- رمضان خدر(کشتی گیر)- محمود گبرلو(منتقد سینما و مجری تلویزیون) علی حسن پور ( استاد خوشنویسی و نقاشیخط ) با برگزاری نمایشگاههای متعدد خوشنویسی در شهرهای کشور-احمد مازني(نماينده تهران در مجلس دهم)
منابع[ویرایش]
- - استراباد و گرگان (در بستر تاریخ ایران) / اسدالله معطوفی / انتشارات درخشش / چاپ اول ۱۳۷۴
پیوند به بیرون[ویرایش]
- بندرگز در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
|
||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
